ÇOCUK HAKLARINA DA‹R SÖZLEfiME - unicef.org

1 OCUK HAKLARINA . DA R S ZLE ME. Her ocuk i in Sa l k, E itim, E itlik, Koruma NSANLI IN GEL M . OCUK HAKLARINA DA R S ZLE ME NDEK LER 2. ns z 3. I. K s m, Madde 1 41 5. 2. K s m, Madde 42 45 18. 3. K s m, Madde 46 54 20. Bu terc me unicef T rkiye Temsilcili i taraf ndan haz rlanm t r. Pdf versiyonu unicef T rkiye i in taraf ndan haz rlanm t r Tasar m, uygulama ve foto raflar unicef T rkiye 2004. Foto raflar Kapak Sema Hosta indekiler sayfas Rana Mullan Her ocuk i in Sa l k, E itim, E itlik, Koruma NSANLI IN GEL M . OCUK HAKLARINA DA R S ZLE ME NS Z 3. Rana Mullan unicef T rkiye 2004. Birle mi Milletler Genel Kurulu taraf ndan 20 Kas m 1989 tarihinde kabul edilmi tir. ns z Bu S zle meye Taraf Devletler, Birle mi Milletler Andla mas nda il n edilen ilkeler uyar nca insanl k ailesinin t m yelerinin, do u tan varl klar na zg bulunan haysiyetle birlikte e it ve devredilemez haklara sahip olmalar n n tan nmas n n, d nyada zg rl k, adalet ve bar n temeli oldu unu d nerek, Birle mi Milletler halklar n n, insan n temel haklar na ve bireyin, insan olarak ta d.

2 Haysiyet ve de ere olan kesin inan lar n Birle mi Milletler Andla mas nda bir kez daha do rulam olduklar n ve daha geni bir zg rl k ortam nda toplumsal ilerleme ve daha iyi bir ya am d zeyi sa lama yolundaki kararl l klar n hat rda tutarak, Birle mi Milletlerin, nsan Haklar Evrensel Bildirisinde ve Uluslararas nsan Haklar . S zle melerinde herkesin, bu metinlerde yeralan hak ve zg rl klerden rk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal ya da ba ka g r , ulusal ya da toplumsal k ken, m lkiyet, do u tan veya ba ka durumdan kaynaklanan ay r mlar dahil, hi bir ay r m g zetilmeksizin yararlanma hakk na sahip olduklar n benimsediklerini ve il n ettiklerini kabul ederek, Uluslararas nsan Haklar Evrensel Bildirisinde, Birle mi Milletlerin, ocuklar n zel ilgi ve yard ma hakk oldu unu il n etti ini an msayarak.

3 Toplumun temel birimi olan ve t m yelerinin ve zellikle ocuklar n geli meleri ve esenlikleri i in do al ortam olu turan ailenin toplum i inde kendisinden beklenen sorumluluklar tam olarak yerine getirebilmesi i in gerekli koruma ve yard m g rmesinin zorunlulu una inanm . olarak, ocu un ki ili inin tam ve uyumlu olarak geli ebilmesi i in mutluluk, sevgi ve anlay . havas n n i indeki bir aile ortam nda yeti mesinin gereklili ini kabul ederek, OCUK HAKLARINA DA R S ZLE ME NS Z 4. Mustafa Ertekin unicef T rkiye 2004. ocu un toplumda bireysel bir ya ant s rd rebilmesi i in her y n yle haz rlanmas n n ve Birle mi Milletler Andla mas nda il n edilen lk ler ve zellikle bar , de erbilirlik, ho g r , zg rl k, e itlik ve dayan ma ruhuyla yeti tirilmesinin gereklili ini g z n nde bulundurarak, ocu a zel bir ilgi g sterme gereklili inin,1924 tarihli, Cenevre ocuk Haklar Bildirisi'nde ve 20 Kas m 1959 tarihinde Birle mi Milletler Te kilat Genel Kurulunca kabul edilen ocuk Haklar Bildirisi'nde belirtildi ini ve nsan Haklar Evrensel Bildirisinde, Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararas S zle mesi'nde ( zellikle 23 ve 24' nc maddelerinde) ve Ekonomik, Sosyal ve K lt rel Haklara li kin Uluslararas S zle me'de ( zellikle 10'uncu maddesinde)

4 Ve ocuklar n esenli i ile ilgili uzman kurulu lar n ve uluslararas rg tlerin kurucu ve ilgili belgelerinde tan nd n hat rda tutarak, ocuk Haklar Bildirisin'de de belirtildi i gibi ocu un gerek bedensel gerek zihinsel bak mdan tam erginli e ula mam olmas nedeniyle do um sonras nda oldu u kadar, do um ncesinde de uygun yasal korumay da i eren zel g vence ve koruma gereksiniminin bulundu u nu hat rda tutarak, Ulusal ve uluslararas d zeyde ocuklar aile yan na yerle tirme ve evl t edinmeye de zel at fta bulunan ocu un Korunmas ve Esenli ine li kin Toplumsal ve Hukuksal lkeler Bildirisi; ocuk Mahkemelerinin Y netimi Hakk nda Birle mi Milletler Asgari Standart Kurallar (Pekin Kurallar ) ve Acil Durumlarda ve Sil hl at ma Halinde Kad nlar n ve ocuklar n Korunmas na li kin Bildirinin h k mlerini an msayarak, D nyadaki lkelerin t m nde ok g ko ullar alt nda ya ayan ve bu nedenle zel bir ilgiye gereksinimi olan ocuklar n bulundu u bilinci i inde, ocu un korunmas ve uyumlu geli mesi bak m ndan her halk n kendine zg geleneklerinin ve k lt rel de erlerinin ta d nemi g z n nde tutarak, Her lkedeki, zellikle geli mekte olan lkelerdeki ocuklar n ya ama ko ullar n n iyile tirilmesi i in uluslararas i birli inin ta d nemin bilincinde olarak, A a daki kurallar zerinde anla maya varm lard r.

5 OCUK HAKLARINA DA R S ZLE ME 1. KISIM 5. rfan M s rl unicef T rkiye 2004. Madde 1 Bu S zle me uyar nca ocu a uygulanabilecek olan kanuna g re daha erken ya ta re it olma durumu hari , onsekiz ya na kadar her insan ocuk say l r. Madde 2 1 Taraf Devletler, bu S zle me'de yaz l olan haklar kendi yetkileri alt nda bulunan her ocu a, kendilerinin, ana babalar n n veya yasal vasilerinin sahip olduklar , rk, renk, cinsiyet, dil, siyasal ya da ba ka d nceler, ulusal, etnik ve sosyal k ken, m lkiyet, sakatl k, do u ve di er stat ler nedeniyle hi bir ayr m g zetmeksizin tan r ve taahh t ederler. 2 Taraf Devletler, ocu un ana babas n n, yasal vasilerinin veya ailesinin teki yelerinin durumlar , faaliyetleri, a klanan d nceleri veya inan lar nedeniyle her t rl ay r ma veya cezaya t bi tutulmas na kar etkili bi imde korunmas i in gerekli t m uygun nlemi al rlar.

6 Madde 3. 1 Kamusal ya da zel sosyal yard m kurulu lar , mahkemeler, idari makamlar veya yasama organlar taraf ndan yap lan ve ocuklar ilgilendiren b t n faaliyetlerde, ocu un yarar . temel d ncedir. 2 Taraf Devletler, ocu un ana babas n n, vasilerinin ya da kendisinden hukuken sorumlu olan di er ki ilerin hak ve devlerini de g z n nde tutarak, esenli i i in gerekli bak m ve korumay sa lamay stlenirler ve bu ama la t m uygun yasal ve idari nlemleri al rlar. 3 Taraf Devletler, ocuklar n bak m veya korunmas ndan sorumlu kurumlar n, hizmet ve faaliyetlerin zellikle g venlik,sa l k, personel say s ve uygunlu u ve y netimin yeterlili i a s ndan, yetkili makamlarca konulan l lere uymalar n taahh t ederler. Madde 4 Taraf Devletler, bu S zle me'de tan nan haklar n uygulanmas amac yla gereken her t rl.

7 Yasal, idari ve di er nlemleri al rlar. Ekonomik, sosyal ve k lt rel haklara ili kin olarak, Taraf Devletler eldeki kaynaklar n olabildi ince geni tutarak, gerekirse uluslararas i birli i er evesinde bu t r nlemler al rlar. OCUK HAKLARINA DA R S ZLE ME 1. KISIM 6. Madde 5 Taraf Devletler, bu S zle me'nin ocu a tan d haklar do rultusunda ocu un yeteneklerinin geli tirilmesi ile uyumlu olarak, ocu a yol g sterme ve onu y nlendirme konusunda ana baban n, yerel gelenekler ng r yorsa uzak aile veya topluluk yelerinin, yasal vasilerinin veya ocuktan hukuken sorumlu teki ki ilerin sorumluluklar na, haklar na ve devlerine sayg g sterirler. Madde 6 1 Taraf Devletler, her ocu un temel ya ama hakk na sahip oldu unu kabul ederler.

8 2 Taraf Devletler, ocu un hayatta kalmas ve geli mesi i in m mk n olan azami abay . g sterirler. Madde 7 1 ocuk do umdan hemen sonra derhal n fus k t ne kaydedilecek ve do umdan itibaren bir isim hakk na, bir vatanda l k kazanma hakk na ve m mk n oldu u l de ana babas n . bilme ve onlar taraf ndan bak lma hakk na sahip olacakt r. 2 Taraf Devletler, zellikle ocu un tabiiyetsiz kalmas s zkonusu oldu unda kendi ulusal hukuklar na ve ilgili uluslararas belgeler er evesinde stlendikleri y k ml l klerine uygun olarak bu haklar n i lerlik kazanmas n taahh t ederler. Madde 8 1 Taraf Devletler, yasan n tan d ekliyle ocu un kimli ini; tabiiyeti, ismi ve aile ba lar . dahil, koruma hakk na sayg g stermeyi ve bu konuda yasa d m dahalelerde bulunmamay taahh t ederler.

9 2 ocu un kimli inin unsurlar n n baz lar ndan veya t m nden yasaya ayk r olarak yoksun b rak lmas halinde, Taraf Devletler ocu un kimli ine s ratle yeniden kavu turulmas . amac yla gerekli yard m ve korumada bulunurlar. Madde 9 1 Yetkili makamlar uygulanabilir yasa ve usullere g re ve temyiz yolu a k olarak, ayr l n ocu un y ksek yarar na oldu u yolunda karar vermedik e, Taraf Devletler, ocu un;. ana babas ndan, onlar n r zas d nda ayr lmamas n g vence alt na al rlar. Ancak, ana babas taraf ndan ocu un k t muameleye maruz b rak lmas ya da ihm l edilmesi durumlar nda ya da ana baban n birbirinden ayr ya amas nedeniyle ocu un ikametg h n n belirlenmesi amac yla karara var lmas gerekti inde, bu t r bir ayr l k karar . verilebilir.

10 2 Bu maddenin birinci f kras uyar nca giri ilen her i lemde, ilgili b t n taraflara i leme kat lma ve g r lerini bildirme olana tan n r. 3 Taraf Devletler, ana babas ndan veya bunlardan birinden ayr lmas na karar verilen ocu un, kendi y ksek yarar na ayk r olmad k a, anababan n ikisiyle de d zenli bir bi imde ki isel ili ki kurma ve do rudan g r me hakk na sayg g sterirler. 4 B yle bir ayr l k, bir Taraf Devlet taraf ndan giri ilen ve ocu un kendisinin ana veya babas n n veya her ikisinin birden tutuklanmas n , hapsini, s rg n, s n rd edilmesini veya l m n (ki buna devletin g zetimi alt nda iken nedeni ne olursa olsun meydana gelen l m dahildir) tevlit eden herhangi benzer bir i lem sonucu olmu sa, bu Taraf Devlet, istek zerine ve ocu un esenli ine zarar vermemek ko ulu ile; ana babaya, ocu a veya uygun olursa, ailenin bir ba ka yesine, s zkonusu aile bireyinin ya da bireylerinin bulundu u yer hakk nda gereken bilgiyi verecektir.