Al ve Alaşımlar - yildiz.edu.tr

1 Al ve Ala mlar . eg l AKDO AN. EKER. Al minyum Al minyum tabiatta en ok bulunan Baz malzemelere ait spesifik ekme mukavemeti elementlerden biridir ve m hendislik de erleri (Can,2006). yap lar nda elikten sonra en ok Spesifik kullan lan metaldir. ekme Al minyumun yo unlu u (2,71 g/cm3) Malzeme Mukavemeti [(N/mm2)/(gr/. , eli in yo unlu unun (7,83 g/cm3) cm3)]. te biri kadard r. Al minyum 170-220. Baz al minyum ala mlar n n akma Ala m (. s n r de erleri 500 MPa de erini AlZn6 MgCu). ge mektedir ki bu de er pek ok elik Magnezyum 41-160.

2 Ala mlar . t r n n akma s n r de erlerinin zerindedir. Al minyum ala mlar bu Titanyum 38-290. Ala mlar . zelliklerinden dolay , zellikle hafiflik elik-HX 180 159-200. istenen uygulamalarda s kl kla (NiMoCo). kullan lmaktad rlar. ala m . eg l AKDO AN. EKER. 1. Al minyum Al minyumun elektrik ve s iletkenli i, bak ra g re daha azd r. Fakat spesifik elektrik iletkenli i (elektrik iletkenli i/yo unluk) ve spesifik s iletkenli i ( s . iletkenli i/yo unluk) de erleri kar la t r ld nda bak rdan daha iyi oldu u g r l r.

3 Bundan dolay , hava elektrik hatlar nda al minyum ala mlar kullan l r. Ayr ca al minyumun fiyat da bak ra g re daha d kt r. Korozif ortamlarda al minyumun y zeyi bir oksit tabakas ile kaplanarak, al minyumun korozyona dayan kl l n sa lar. Bu zelli inden dolay al minyum pek ok korozif ortamda kullan labilir. Al minyum ala mlar n n i indeki di er elementler al minyum ile galvanik pil olu turmaya uygun olduklar ndan dolay , korozyon a s ndan al minyumun m mk n oldu u kadar saf olarak kullan lmas tavsiye edilir.

4 Fakat mekanik zelliklerindeki dayan m d kl (zay fl k) nedeniyle uygulamalarda saf Al kullan m yayg n de ildir. Al minyumun, s cak ve so uk ekillendirilebilme kabiliyeti iyidir. Ekstr zyon y ntemiyle ok kar k geometrik yap ya sahip al minyum profiller retilebilir. Kal nl . bir ka mikrona ula labilen folyalar retilerek paketlemede i lemlerinde kullan labilir. G da end strisinde kullan lan paketleme folyalar saf al minyumdan yap l r. Al minyum, elektrolitik olarak oksitlendirilerek de i ik renklerde retilebilir.

5 Eloksal denilen bu i lem ile hem korozyona dayan kl , hem de de i ik renklerde mimaride kullan lan profiller retilerek pencere, kap vb. yap m nda kullan labilmektedir. Baz . durumlarda sertli i ve dayan m y ksek al minyum ala mlar n n st saf al minyum ile kaplanarak korozyon zellikleri iyile tirilebilmektedir (Can, 2006). eg l AKDO AN. EKER. Al Ala mlar ve S n fland r lmas . Al minyum ala mlar n n mekanik, fiziksel ve kimyasal zellikleri ala m elementlerine ve mikroyap s na ba l . olarak de i ir. Al minyuma kat lan en nemli ala m elementleri bak r, mangan, silisyum, magnezyum ve inkodur.

6 Al minyum ala mlar d vme ve d k m ala mlar olarak iki gruba ayr l r. D vme ala mlar n n, plastik deformasyon kabiliyeti iyi olup kolayca ekillendirilebilirler. Al minyum d vme ve d k m ala mlar n n b y k bir k sm na s l i lem uygulanabilmektedir. Amerikan al minyum birli ine g re, al minyum d vme ala mlar d rt harfle s n fland r lmaktad r. Bu s n fland rma u ekildedir: 1 XXX: Saf al minyum. Genellikle elektrik ve kimya end strisinde kullan lmaktad r. 2 XXX: Al-Cu ala mlar . Esas ala m elementi bak rd r. Ba ta magnezyum olmak zere di er ala m elementleri de bulunabilir, y ksek mukavemet istenen havac l k sekt r nde yayg n bir ekilde kullan lmaktad r.

7 3 XXX: Al-Mn ala mlar . Esas ala m elementi mangand r. Boru, s v tanklar ve mimari uygulamalarda kullan lmaktad r. 4 XXX: Al-Si ala mlar . Esas ala m elementi silisyumdur. Termal genle me katsay s d k, a nma direnci ve korozyon dayan m y ksek ala mlard r. Kaynakl yap larda, levha retiminde, otomobil par alar retiminde kullan lmaktad r. 5 XXX: Al-Mg ala mlar . Esas ala m elementi magnezyumdur. Magnezyum oran artt k a sertlik ve mukavemet artar fakat s neklik azal r. Denizel korozyona kar direnci y ksek oldu undan, bu ortamda al acak yap lar n imalat nda kullan lmaktad r.

8 6 XXX: Al-Mg-Si ala mlar . Esas ala m elementleri magnezyum ve silisyumdur. ekillendirilme kabiliyeti y ksek olan bu ala mlar zellikle ekstr zyon ile retilen par alar n imalat nda s kl kla kullan l r. 7 XXX: Al-Zn ala mlar. Bak r esas ala m elementi olup, magnezyum, krom ve zirkonyum ilave ala m elementleridir. 7 XXX serisi, al minyum ala mlar n n en y ksek mukavemete sahip olan d r. U ak par alar yap m . ve di er y ksek dayan m istenen yerlerde kullan l r. 8 XXX: Al-Li ala mlar : Esas ala m elementi lityum olup, kalay eklentiside yap labilmektedir.

9 Zellikle u ak ve uzay yap lar nda kullan lmaya ba lanan bu malzeme, iyi yorulma direnci ve iyi tokluk zelliklerine sahiptir. Fakat di er Al ala mlar ile kar la t r ld nda retim maliyetleri y ksektir. eg l AKDO AN. EKER. 2. D vme Al minyum Ala mlar n n S n fland r lmas . 1 XXX, 3 XXX, 4 XXX ve 5 XXX. serisi d vme al minyum ala mlar s l i lem uygulanamayan ala mlard r. Bu ala mlar sadece ekil de i tirme yolu ile sertle tirilebilirler. 2 XXX, 6 XXX, 7 XXX ve 8 XXX. serisi ala mlar ise s l i lem ile sertle tirilebilmektedirler.

10 Is l i lem durumlar na g re d vme ala mlar . (Da c lar,2006). Amerikan Al minyum Birli inin d vme ala mlar . i in isimlendirme kriterleri g sterilmi tir eg l AKDO AN. EKER. D k m Al minyum Ala mlar n n S n fland r lmas . : Saf al minyum. : Esas ala m elementi bak rd r. : Esas ala m elementi silisyumdur. Bak r ve magnezyum gibi ba ka ala m elementleri de bulunabilir. Sanayide kullan lan d k m ala mlar n n % 90' serisidir. : Esas ala m elementi silisyumdur. : Esas ala m elementi magnezyumdur. : Bu seri numaras kullan lmamaktad r.