Transcription of Atık, Çeşitleri, Atık Yönetimi, Geri Dönüşüm ve …
1 1 At k, e itleri, At k Y netimi, Geri D n m ve T ketici: ankaya Belediyesi ve Semt T keticileri rne i A. An l G ND ZALP * Seval G VEN ** zet Globalle en d nyada sanayile me ve kentle menin etkisiyle birlikte kaynaklar bilin sizce kullan lmakta ve bu t ketim sonucu at klar olu maktad r. Gittik e artan oranda kar m za kan at k sorunu; toplumu, aileyi ve bireyi etkilemektedir. Daha nce toplanan materyallerin yeniden i lenmesi, retilmesi ve kullan lmas olan geri d n m, g n m z d nyas nda nemli yer tutar. Bu al ma; at k e itleri, at k y netimi ve geri d n me dikkat ekmeye al makta ve ankaya Belediyesinin geri d n m projelerine yo unla maktad r.
2 Ayr ca, geri d n m ile ilgili D nyadan ve T rkiye den rnekler sunmaktad r. Son olarak; evresel hareketin t keticilerin sat n alma s recini nas l etkiledi inden bahsedilerek, t keticilere geri d n m konusunda tavsiyeler verilmektedir. Anahtar S zc kler: At k, toplum, aile, birey, geri d n m, geri d n m projeleri, ankaya Belediyesi. Waste and Waste Types, Waste Management, Recycling and Consumer: ankaya Municipality and Instance of Neighbourhood Consumers Abstract The globalizing world faces unconscious consumption and waste formation industrialization and urbanization. The issue of rapid waste formation has impacts on societies, families and individuals. Recycling which is processing, reproducing and Using the previously collected materials is considerably important in today s world.
3 The study; seeks to draw attention to waste types, waste management and recycling and focuses on ankaya Municipality s recycling projects. Furthermore, a conversion back on examples from the World and Turkey. Finally, this study gives advices to consumers about recycling by refering the effects of environmental movements on consuming process. Keywords: Waste, society, family, individual, recycling, recycling projects, ankaya Municipality. *Y ksek Lisans rencisi, Hacettepe niversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fak ltesi, Aile ve T ketici Bilimleri B l m **Yrd. Do .Dr., Hacettepe niversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fak ltesi, Aile ve T ketici Bilimleri B l m 2 Giri Teknolojik geli meler ve sanayile me ile paralel olarak ya anan h zl kentle me ve n fus art , hem lkemizde hem de t m d nyada insan faaliyetlerinin evre zerindeki bask s n h zla art rmaktad r.
4 Bu s re te retim ve pazarlama faaliyetlerindeki geni leme, do al kaynaklar n daha yo un kullan m n ka n lmaz k larken, s rekli artan t ketim e ilimi ile birlikte olu an at klar da, hem miktar hem de zararl i erikleri nedeniyle evre ve insan sa l n tehdit eder boyutlara ula m t r (Ka t o lu ve eng l, 2010). At k, lkemiz mevzuat nda ilk olarak 1983 tarihli ve 2872 say l evre Kanunu nda Herhangi bir faaliyet sonucunda evreye at lan veya b rak lan zararl maddeler olarak tan mlanm t r ( evre Kanunu, 1983). At klar; t ketim, retim, kimyasal, fiziksel zellikler gibi e itli fakt rlere ba l olarak s n fland r labilir. Buna g re at klar genel olarak; kat at klar, s v ve gaz at klar, ambalaj at klar , eklinde s n fland r at klar; reticisi taraf ndan istenmeyen insan ve evre sa l a s ndan d zenli bir ekilde bertaraf edilmesi gereken kat maddeleri ifade etmektedir.
5 K keni ne olursa olsun (evsel, ticari ya da end striyel) at k; hammadde, yak t ve suyun kullan m sonras kullan l l n yitirmesi ve dolay s yla ki i i in mali de erini kaybetmesi olarak ifade edilebilir (Read, 1999). Birle mi Milletler evre Program na g re (UNEP) kat at k, Sahibinin istemedi i, ihtiyac olmad , kullanmad , ar t lmas ve uzakla t r lmas gerekli maddeler olarak tarif edilmektedir ( zt rk, 2010). evre ve insan sorunu olarak kat at klar; at k d ng s i inde, retildikleri andan, son uzakla t rma a amas na kadar evre ve insanla do rudan ya da dolayl etkile im i indedir. Kat at klar, gerek i eriklerindeki hastal k yap c veya bula t r c maddelerle do rudan; gerekse fare, sinek vb.
6 Di er canl lar i in beslenme ve reme kayna olmas nedeniyle dolayl olarak evre ve insan sa l n olumsuz etkileyebilmektedir (G ler ve obano lu, 1996; Tokg z ve Sarma k, 1982). Kat at klar n evreye etkileri biyolojik, kimyasal ve fiziksel nitelikte olabilmektedir. Do rudan veya ara hayvanlarla bula abilen c zam, veba, kolera, dizanteri, t berk loz, kuduz, s tma gibi hastal klar biyolojik olumsuzluklara rnek olurken; p depolama alanlar nda olu an s z nt sular ve gazlar, kimyasal ve biyolojik olumsuzluklara neden olmakta; evreye sorumsuzca b rak lan at klar insanlara fiziksel zararlar verebilmektedir. Yetersiz temizlik ve at k y netimi uygulamalar ile evre ve insan sa l aras ndaki ili ki kalk namam ve/veya kalk nmakta olan lkelerde a k a g zlemlenmektedir (Palab y k, 2001).
7 Y netim sorunu olarak ise; kentsel evre y netiminin nemli bir par as olan kat at k y netim hizmetlerine; zellikle kalk namam ve/veya kalk nmakta olan lkelerde yerel y netim b t elerinin %10-40 n n ayr lmas na ra men hizmetler istenen d zeyde sunulamamaktad r (Bartone, 1991). Kat at klar n evre ve insan sa l na olumsuz etkileri ile birlikte y netim sorunu olarak ele al nmas : At klar n toplanmas , ta nmas ve uzakla t r lmas hizmetlerinin ya anan h zl kentle me ve end strile me ile birlikte geli tirilmesine; sorumlu akt r, kurum ve kurulu lar n bilin lendirilerek g lendirilmesine; yeni y netsel yakla m ve modellerin uygulanmas na ba l d r. T m bunlar g z n ne al nd nda at k sorununun sadece evresel ve insansal bir sorun olmad , ayn zamanda y netim evreleri, politika uygulay c lar ve y r t c leri a s ndan da ok fazla nem verilmesi gereken bir konu oldu u ortaya kmaktad r.
8 Kat at klar, olu tuklar yere g re s n fland r ld klar nda yedi alt b l me ayr lmaktad r. Bunlar; evsel kat at klar, end striyel at klar, tehlikeli at klar, zel at klar, t bbi at klar, tar msal ve bah e at klar , in aat art ve moloz at klar olarak belirtilmektedir. 3 a) Evsel Kat At klar Normal belediye hizmeti ile toplan p ta nan, evsel p depolama sahalar nda bertaraf edilebilen, ay rma yolu ile geri kazan labilen, kompost yap labilen veya yak labilen evsel ve end stri k kenli at klad r. Mutfak pleri, ambalaj at klar , ofis pleri vb. at klard r (Sayar, 2012). b) Tehlikeli At klar Tehlikeli at klar, At k Y netimi Genel Esaslar Y netmeli i; tehlikelilik zelli ine g re 15 s n fa ayr lm t r: Patlay c , oksitleyici, y ksek oranda tutu abilenler, tahri edici, zararl , toksik, kanserojen, korozif, enfeksiyon yap c , reme yetisini azalt c , mutajenik, Havayla, suyla veya bir asitle temas etmesi sonucu zehirli veya ok zehirli gazlar serbest b rakan madde veya preparatlar,Yukar da listelenen karakterlerden herhangi birine sahip olan at klar n bertaraf esnas nda ortaya kan madde ve preparatlar, ekotoksik at klard r (At k Y netimi Genel Esaslar Y netmeli i, 2008).
9 C) End striyel At klar End striyel faaliyetlerden kaynaklanan at klard r. End striyel i lemler s ras nda ve/veya end striyel i lemler sonucunda olu an at klar kapsamaktad r (Sayar, 2012). d) Tar msal ve Bah e At klar Bitkisel ve hayvansal r n elde edilmesi ve i lenmesi sonucunda ortaya kan at k ve art klard r. retilen kat at klar n miktar ve i erik zellikleri toplulukya da toplumlar n sosyoekonomik zellikleri, beslenme al kanl klar , gelenekler, co rafya, meslekler ve iklim gibi de i ik artlardan etkilenmektedir (Palab y k ve Altunba , 2004). e) zel At klar Uzakla t r lmas zel nem ta yan at klard r. Radyoaktif at klar, tehlikeli ve zararl end striyel at klar, evsel at klar i erisindeki boya, inceltici, temizlik maddeleri, piller vb.
10 Lastik tekerlekler, at k su amurlar , in aat ve y k nt at klar ile hastane at klar bu gruptand r (Palab y k ve Altunba , 2004). f) T bbi At klar tarih ve 27555 say l T bbi At klar n Kontrol Y netmeli i ne g re nitelerden kaynaklanan, enfeksiyon, patolojik ve kesici-delici at klar ifade eder (T bbi At klar n Kontrol Y netmeli i, 2005). g) n aat Art ve Moloz At klar Herhangi bir in aat n yap lmas s ras nda artan ya da y k lmas sonucu ortaya kan at klard r (Sayar, 2012). At k e itleri sadece kat at klarla s n rl de ildir. Ayr ca; s v , gaz at klar ve ambalaj at klar da vard r. S v ve gaz at klar; S v at klar; hastane kaynakl olan kan, di ilik y kama sular , diyaliz makineleri sular , evsel kaynakl olan temizlik sular , kanalizasyon sular vs.
