AYIPLI HİZMETTEN DOĞAN SORUMLULUK VE SEÇİMLİK …

1 1 AYIPLI H ZMETTEN DO AN SORUMLULUK VE SE ML K HAKLAR HASAN CAN A LAYAN 2 NDEK LER A- Genel Olarak 3 B- Hizmet Kavram I- Hizmet Tan m 4 II- Hizmet e itleri 5 1- Do rudan Mal ile lgili Hizmetler 5 2- Do rudan Ki i ile lgili Hizmetler 6 3- Dolayl Mal veya Ki i ile lgili Hizmetler 7 C- Sa lay c n n Ay pl Hizmetten Sorumlulu u 7 I- Ay ba Kar Tekeff l Kapsam nda Ay pl Hizmet Kavram 9 1- Hizmetin Ay pl Olmas 10 a- Ay p Kavram 10 b- Ay pl e itleri 11 2- Ay b n nemli Olmas 12 3- Ay b n Yarar ve Hasar n T keticiye Ge ti i Anda Bulunmas 12 4- T keticinin Ay b Bilmemesi 13 5- T keticinin Ay b hbar Etmesi 13 6- Sorumlulu u S n rland ran Bir Anla man n Olmamas 15 II- reticinin Sorumlulu u Kapsam nda Ay pl Hizmet Kavram 16 D- Hizmetin Ay pl Olmas Sebebiyle T keticinin Haklar 17 I- S zle meden D nme Hakk 18 II- Hizmetin Yeniden G r lmesini steme Hakk 19 III- Ay p Oran nda Bedel ndirimi steme Hakk 19 IV- Hizmet Sonucu Ortaya kan Eserin cretsiz Onar m 19 V- Tazminat steme Hakk 20 E- Zamana m 21 3 A- Genel Olarak Yabanc lkelerde daha eski tarihlerden itibaren geli im1 g stermekle birlikte, lkemizde, t keticinin korunmas na y nelik hareketler 1970 li y llarda ba lam 2 ve bu ama la e itli tasar lar haz rlanm t r.

2 Bu hareketler neticesinde, 1982 Anayasas n n 172. maddesinde konuya de inilmekle beraber bu tarihlerde hen z t keticinin korunmas na y nelik ba ms z bir kanun metninden bahsetmek m mk n de ildir. Ger ekten, modern anlamda bir t ketici kanununun kmas i in tarihine kadar beklemek gerekmi tir. Ancak, sosyal ve ekonomik alanda ya anan geli meler, zellikle de Avrupa Birli i mevzuat nda yap lan de i iklikler ve bunlar do rultusunda i hukukta uyumun sa lanmas mecburiyeti, tarihinde kan 4077 say l T keticinin Korunmas Hakk nda Kanun un, tarihli 4822 say l Kanun la de i ikli e u ramas gereklili ini do urmu tur. Nitekim, bahsedilen bu gereklilikler, 4077 say l T keticinin Korunmas Hakk nda Kanun un yerine yeni bir Kanun yap lmas ihtiyac n da ortaya karm t r. Bu ihtiya , tarihli 6502 say l (yeni)3 T keticinin Korunmas Hakk nda Kanun un gerek esinde u ekilde ifade edilmi tir.

3 Tarihli ve 4077 say l T keticinin Korunmas Hakk nda Kanun ve ilgili mevzuat 1995 y l nda y r rl e girdi inden bu yana t keticinin korunmas hukuku T rkiye de nemli bir geli me kaydetmi ; 2003 y l nda ger ekle tirilen kapsaml de i iklikler de t ketici hareketine ek bir ivme kazand rm t r. Ancak bu d zenlemelerin t m n n, Avrupa Birli i (AB) mevzuat ile tam uyumunun sa lanmas i in g zden ge irilmesi ve k smen yeniden kaleme al nmas ihtiyac zellikle AB-T rkiye tarama toplant lar er evesinde kendisini g stermi Bu al man n konusunu, yukar da tarih esi k saca belirtilen mevcut ve yeni TKHK kapsam nda, ay pl hizmetten do an SORUMLULUK ve t keticiye bu SORUMLULUK neticesinde tan nan se imlik haklar olu turmaktad r. TKHK n n 4822 say l Kanun la de i tirilmesinden nce mal ve hizmet sunanlar aras nda bir ayr m yap lmamakta4, her iki kurum da ayn maddede d zenlenmekteydi.

4 Oysa mal 1 Halen geli im halinde olan bu hukuk dal n n temeli, ABD ba kan John F. Kennedy taraf ndan 15 Mart 1962 tarihinde Kongrede yap lan bir konu mayla at lm t r. Buna g re, t keticilerin g venlik, bilgi edinme, se me ve temsil edilme haklar bulunmaktad r. ASLAN, Y lmaz, T ketici Hukuku Dersleri, Ekin Bas m Yay n Da t m, 4. Bask , ; konu man n tam metni i in bkz. 2 Bu y llarda t keticinin korunmas na y nelik hareketler i in bkz. ASLAN, Y lmaz, T ketici Hukuku, Ekin Bas m Yay n Da t m, 3. Bask , 3 al mada ayr ca belirtilmedi i s rece TKHK ya yap lan at flar yeni TKHK y kar lar. 4 DO AN, G l, Sat c n n Ay pl Mallardan ve Sa lay c n n Ay pl Hizmetlerden Sorumlulu u, Yeditepe niversitesi Hukuk Fak ltesi Dergisi, Cilt 5, Say 1, Y l 2008, 4 ve hizmet kavramlar n n birbirinden farkl oldu u ve bu iki farkl kavram n ayn maddede d zenlenmemesi gerekti i a kt.

5 Bu gereklilik, Kanun a 4/A maddesinin eklenmesi ve bu eklemeye paralel olarak sa lay c kavram n n Kanun un tan mlar maddesine belirtilmesiyle giderilmi tir5. T keticinin Korunmas Hakk nda Kanun da bu ekilde ba ms z bir yer edinen ay pl hizmet, yeni TKHK da da bu ba ms z varl n s rd rmektedir. Yeni TKHK te sa lay c n n, hizmeti s zle meye uygun olarak ifa etmekle y k ml oldu u ifade edilmekte ve b ylece ay pl mallarda sorumlulu u d zenleyen yeni TKHK den ayr ve fakat ona paralel bir d zenleme getirilmi olunmaktad r. G r ld zere, t pk yeni TKHK da oldu u gibi, TKHK te de, ay pl hizmetlerle ilgili, bir t ketici s zle mesiyle ba lant l olarak ay ba kar tekeff l borcuna i aret edilmektedir. Ancak burada yeri gelmi ken belirtmek gerekir ki, mevcut TKHK kapsam nda, ay pl mal ve hizmetlerin sebep oldu u zararlardan; daha a k bir ifadeyle, bir t ketici s zle mesiyle ba lant l olmamas na kar n ay pl mal veya hizmetten meydana gelen zararlardan sorumlulu a ili kin, bu iki d zenleme aras nda mevcut olan paralellik, yeni TKHK da akit d bir sorumlulu un d zenlenmemi olmas eklindeki bir paralellik olarak devam etmektedir.

6 Yani, yeni TKHK da, ay pl mallara ili kin, ay pl mallar n sebep oldu u akit d zararlardan SORUMLULUK d zenlenmedi i gibi ay pl hizmetlere ili kin d zenlemesinde de t ketici lehine b yle bir imk n sa lanmam t r. Bu konu zerinde ilgili b l mde a klamalarda bulunulacakt r. Burada sadece ay pl hizmet kavram n n hem akit d hem akdi SORUMLULUK i in nemli oldu unu vurgulamakla yetinelim. G r ld zere, sorumlulu un konusunu olu turan ay pl hizmet kavram n n ortaya konmas b y k bir nem ta maktad r. Bu y zden, sa lay c n n ay pl hizmetten do an sorumlulu u ve t keticinin ay pl hizmet neticesi se imlik hakk konusuna ge meden nce hizmet kavram hakk nda a klama yapmak zorunlulu u vard r. B- Hizmet Kavram I- Hizmet Tan m Mal ve hizmet kavramlar , TKHK kapsam nda farkl ekilde tan mlan yor ve ayr d zenlemelerin konusunu olu turuyor olsa da, ikisi aras ndaki izgi her zaman tespiti kolay bir konu de ildir6.

7 Ger ekten, nerede ay pl bir mal dolay s yla SORUMLULUK , nerede ay pl bir 5 T RYAK , Bet l, T keticinin Korunmas Hakk nda Kanun Kapsam nda Ay pl Hizmet Kavram , Prof. Dr. Turgut Ak nt rk e Arma an, Beta Yay nevi, 6 rne in, nl telefon markalar , art k sadece telefonlar n cihaz sat m n de il, ayn zamanda, bu cihazlar n yaz l m n n sa lanmas n ve desteklenmesini de ger ekle tirmekte ve b ylece mal ve hizmet kavramlar n n birbirini i ine ge ti i t ketici i lemlerine nayak olmaktad rlar. 5 hizmet dolay s yla SORUMLULUK oldu unun tespiti somut olaya g re olduk a zor bir sorun haline gelebilir. Bu nedenle hizmetin tan m incelenmelidir. TKHK n n kapsam ba l kl 2. maddesi, hizmetleri de i ine alacak ekilde Kanun un her t rl t ketici i lemine uygulanaca n belirtmi tir. Kanuna g re hizmet, bir cret veya menfaat kar l yap lan ya da yap lmas taahh t edilen mal sa lama d ndaki her t rl t ketici i lemidir (TKHK ).

8 Tan mda belirtilen mal sa lamak d ndaki faaliyetler(den) maksat, t keticiye sa lanan hizmetin beden ve/veya fikr eme e dayanmas d r7. Hizmet, sadece beden veya fikr eme e dayanabilece i gibi bunlar n her ikisine de dayanabilir. rne in, bir binan n boyanmas , otomobilin onar lmas gibi sadece beden eme in s z konusu olaca bir hizmet m mk n olabilece i gibi, bir plan veya projenin yap lmas , sipari zerine bir telif eserinin haz rlanmas gibi fikr veya bunlar n her ikisini de i eren, in aat yap lmas ve projenin izilmesi gibi karma hizmetler de TKHK kapsam d hilinde kabul edilecektir8. Ancak, yukar da tan mlanan ve nitelikleri belirtilen hizmet kavram n n, mallardan ayr lmas ve hangi hizmetlerin TKHK kapsam nda koruma g rece inin belirlenmesi i in tan m, tek ba na yeterli olmayacakt r.

9 Kesin bir izgi ekilmesi i in tan ma ek olarak bir s n fland rman n da yap lmas gerekir. Bu ama la, hizmet kavram n n; do rudan mal ile ilgili hizmetler, do rudan ki i ile ilgili hizmetler ve dolayl ki i veya mal ile ilgili hizmetler olarak s n fland r lmas uygun olur9. II- Hizmet e itleri 1- Do rudan Mal ile lgili Hizmetler Hizmetlerin s n fland r lmas na ve bu ba lamda do rudan mal ile ilgili hizmetleri anlat m na ge meden nce, mant ken, TKHK kapsam nda belirtilen mal kavram ndan neyin anla lmas gerekti i belirtilmeli ve bu ama la mal kavram zerinde durmak gerekmektedir. Hukuki anlamda mal, o u kez e ya kavram yla ayn ekilde kullan lmakla birlikte10, asl nda bu iki kavram birbirinden farkl d r. Teknik anlam yla mal, para ile l lebilen ve ba kalar na devredilebilen, dolay s yla haklara konu olabilen eylerdir.

10 Hangi eylerin haklara konu olabilece i hukuk d zenlenince belirlenir. Mallar fiziki varl klar na g re ikiye ayr l r; maddi ve gayri maddi mallar. Gayri maddi mallar, fiziki bir obje ile belirtilmedik e cismani bir yap da olmayan, zek ve d nce r n 7 4077 say l Kanun un de i ikli e u ramadan nceki halinde mal sa lamak d ndaki her t rl faaliyet kavram bedeni ve/veya fikri eme e dayal olma olarak ifade edilmekteydi. 8 ZEVKL LER, Ayd n/AYDO DU, Murat, T keticinin Korunmas Hukuku, Se kin Kitapevi, 3. Bask , 9 T RYAK , Bet l, T keticinin Korunmas Hukuku A s ndan Ay pl Hizmetten Do an SORUMLULUK , Yetkin Yay nlar , 2007, 10 O UZMAN, Kemal/SEL , zer/OKTAY- ZDEM R, Saibe, E ya Hukuku, Filiz Kitapevi, 12. Bas , 6 olan fikir ve sanat eserleri11, patentler gibi varl klar kar larken, maddi mallar ise cismani bir nitelikte olan bina, radyo gibi eyleri ifade etmede kullan l r.