AZERBAYCAN TÜRK EDEBİYATI MİLLÎ ŞAİRİ MİRZE ELEKBER …

1 Uluslararas T rk e Edebiyat K lt r E itim Dergisi Say : 2/3 2013 s. 96-132, T RK YE International Journal of Turkish Literature Culture Education Volume 2/3 2013 p. 96-132, TURKEY AZERBAYCAN T RK EDEB YATI M LL A R M RZE ELEKBER S B R VE HOPHOPNAME Lokman TA KESENL O LU zet AZERBAYCAN sahas T rk edebiyat nda Nesimi, Nizami, Fuzuli, Mirze Feteli Ahundov gibi b y k ahsiyetlerle ad beraber an lan bir di er b y k air de AZERBAYCAN n ilk mill airi Mirze ELEKBER S bir dir.

2 1862 de AZERBAYCAN n amah kentinde do an S bir in, t m hayat maddi ve manevi zorluklar i inde ge mi tir. nceleri eski tarzda iirler yazm sa da Celil Memmedguluzade taraf ndan kar lan Molla Nasreddin dergisi ile yenilik i bir iir anlay n benimseyerek hemen hemen t m toplumsal konular mizahi ve ele tirel tarzda kaleme alm t r. Gen ya ta lmesine ve ok k sa s reli bir edebiyat hayat olmas na ra men AZERBAYCAN T rk edebiyat na getirdi i bu yeniliklerle hem s yleyi hem de muhteva olarak mill bir iir olu turmu tur.

3 Ayr ca bu yenilikler sadece AZERBAYCAN ile s n rl kalmam , tesirini t m T rk d nyas nda g stermi tir. S bir, sadece T rk d nyas nda de il, Avrupa lkelerinde, Amerika da, ran ve Rusya da da tan nmaktad r. iirlerinin topland Hophopname Bak de, Moskova da, Leningrad da, Tebriz de ve ABD de yirmiden fazla olmak zere Latin, Arap ve Kiril harfleriyle T rk e, Fars a, Rus a, Ermenice ve ngilizce olarak defalarca yay mlanm t r. Bu al mada b y k air S bir in hayat ile ilgili bilgiler verilmi , iirleri konu, ekil ve slup a s ndan de erlendirilmi tir.

4 Bu de erlendirmeler AZERBAYCAN ve T rkiye de S bir hakk nda yap lan nemli al malar derlenerek haz rlanm t r. iirlerdeki ahengi bozmamak ve okuyucuya AZERBAYCAN T rk esinin en g zel rneklerinden birini sunabilmek i in zellikle herhangi bir aktarma yap lmam t r. Bu al madaki iirler ve resimlerin bir k sm de i ik y llara ait Molla Nasreddin dergilerinden, bir k sm da 1962 de Bak de bas lan Abbas Zamanov un haz rlad Hophopname den al nm t r. Anahtar Kelimeler: Mirze ELEKBER S bir, Hophopname, AZERBAYCAN , Molla Nasreddin, satirik iir.

5 NATIONAL POET OF AZERBAIJAN TURKISH LITERATURE M RZE ELEKBER SAB R AND HOPHOPNAME Abstract Another great poet whose name is mentioned with great personalities like Nesimi, Nizami, Fuzuli, Mirze Feteli Ahundov, the first national poet of Azarbaijan Mirze ELEKBER Sabir. Sabir who was born in amah city of Azerbaijan in 1862 lived all his life in physical, economical and moral difficulties. In spide of he wrote his poems in classic form at first, he assimilated a modernist poem mentality with the help of Molla Nasreddin magazine published by Celil Memmedguluzade.

6 He wrote up almost all social issues in judgmental an homour way. Although retmen; Erzurum Ticaret Meslek Lisesi. 97 Lokman TA KESENL O LU _____ Uluslararas T rk e Edebiyat K lt r E itim Dergisi Say : 2/3 2013 s. 96-132, T RK YE International Journal of Turkish Literature Culture Education Volume 2/3 2013 p. 96-132, TURKEY he died at his early ages and had a short literary life, he created a new poem mentality to Azerbaijan Turkish literature by bringing these innovations in substances and utterance.

7 Additionally, these innovations weren t limited in Azerbaijan, they showed their effects on all Turkish world. Sabir is known not only in Turkish world but also in European countries, in America, in ran and in Russia. Hophopname was published heaps of times in English, Turkish, Persian, Russian and Armenian with Roman, Arabic and Kiril alphabets in Baku, Moscow, Leningrad, Tebriz, USA and over twenty countries. In this study, information is given with the great poet Sabir s life, his poems is perused terms of the topic, form and wording.

8 This studies is prepared studies in Azarbaijan and Turkey about Sabir important research. There is no translation in this study not to damage the unison in poem and to present one of the most beautiful example of Azerbaijan literature to Turkish readers. Some of pictures and poems in this study were taken from Molla Nasreddin magazines belong to different years, some of them were taken from Hophopname which was arranged by Abbas Zamanov and was printed in Baku in 1962. Keywords: Mirze ELEKBER Sabir, Hophopname, Azerbaijan, Molla Nasreddin, satirical poem.

9 Giri : 20. y zy l, AZERBAYCAN a s ndan toplumsal ve siyasi pek ok de i ikli in ger ekle ti i bir y zy l olmas nedeniyle nemlidir. Bu y zy l n ilk y llar ndan itibaren AZERBAYCAN da ve b t n arl k Rusya da b y k hadiseler cereyan etmeye ba lam t r. Bak petrol sanayi nedeniyle s ratli bir geli me g stermi , k sa zamanda AZERBAYCAN n k lt r ve medeniyet merkezi h line gelmi ti. 1905 Rus htilali kavimler hapishanesi olarak bilinen arl k Rusya da h rriyet g ne ini do urmu , T rkler ve M sl manlar aras nda siyasi, edeb ve i timai faaliyetlerin s ratle geli mesini sa lam t.

10 1 htilalden bir m ddet nce rejimin T rk ayd nlara T rk e yay n i in izin vermesi ile bu faaliyetlerin bir sonucu olarak 1903 te ark- Rus yay mlanmaya ba lam , daha sonra da F y zat ve Molla Nasreddin gibi nemli dergiler kar lm t r. 20. y zy l AZERBAYCAN edebiyat ve matbuat AZERBAYCAN T rklerinin mill birli i fikrini, onlar n kendi devletlerini kurma hakk n ilk defa g ndeme getirdi. 19. y zy l edebiyat nda, Rus mezaliminin ve imparatorluk siyasetinin Ezop diliyle, mizahi ekilde tenkit olunmas na kar l k, bu d nemde art k ayn mezalim a k bir ekilde konu ulur, hatta ona kar m cadele yollar ve usulleri de aran r olmu tu.