Bayram KAHRAMAN - deu.edu.tr

1 1. M HEND SLER N PRAT . K. AN. EKONOM K B LG LER. A M. R. A H. K. am yr B a Yrd. Do . Dr. Bayram KAHRAMAN . 2002. 2.. NDEK . LER. 1. Enflasyon .. 5. Enflasyon ve Eskalasyon Kavram .. 6. Enflasyonun 7. N. Enflasyonun Etkileri .. 7. Enflasyonun B y kl .. 8. A. Enflasyon l m .. 8. M. T ketici Fiyat Endeksi .. 8. Toptan E . ya Fiyatlar 9. De i . A. imin l 9. Y zde hesaplar . I. Do . a . n ihtiyaca g re a . rudan y zde hesab . daki . R. ekilde gruplayabiliriz; .. 9.. 9. II. De i . im oran . III. Bir say . n . n n hesaplanmas . H.. 10. A. n y zdesini hesaplama .. 10. K. IV. De i . im sonras . ndaki de 10. IV. De i . im ncesi de er .. 10. m Y zde Hesab Yaparken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar .. 10. Oran ve 10. r a Baz puan (Basis points).. 10. y ve azal . Ayn oranda art .. 11. a Kat hesab ve y zde de . i 11. n 11. Endekslerin Yay . B. Enflasyona . Tart . ndeksleme . lemleri'nde Dikkat Edilmesi Gereken 16. Enflasyonist Hesaplar (Reel (Ger ek) Gelir Hesab.)

2 16. l Efektif Reel Kur .. 19. Enflasyonun . letmeler zerindeki Etkileri .. 21. Amortismana Etkisi (D . en Vergi Korumas . ).. 21. 3.. letme Sermayesinin Erimesi .. 22. Gelirlerinin Vergilendirilmesi .. 22. Faiz Oranlar .. 22.. ndirim Oran Ayarlamas .. 24. Planlama Zorluklar .. 25. Kay . S zle . Sat melerine 25 N. t Sistemi .. 25. A. 2. Makroekonomik Hesaplar .. 27. Ekonominin Ba . B y me h . l . M. ca Reel G stergeleri .. 27. A. z .. 27. R. Sanayi retimi .. 27. Elektrik t ketimi .. 27. Yat . r . Yat . m mal ithalat . r . m te . A H.. 27. vikleri .. 27. K. Tar . msal 27.. 28. Ekonominin Ba . l . ca Parasal ve Ticari G 28. m 28. a r . B t e a .. 28. y Kamu sekt r ndeki bor lanma gereksinimi .. 28.. a bor stoku .. 28. bor .. 28. D . B Para arz .. 28. Kredilerdeki de i . 28. lar .. 28. Perakende sat . ticaret a . D .. 29. Borsa endeksi .. 29. 4. Ekonomik g stergeleri izlerken dikkat edilmesi gereken hususlar .. 29. Veri kayna.

3 29. Kesinlik 29. Revize edilen g stergeler .. 29. Nominal-reel fark .. 29. 3. Milli Gelir ve B y me Oran N. Mevsimlik d 29. A.. 30. Milli Gelir Deflat r .. 32. B y me Oran . n . M. n Etkileri .. 33. A. 4. deme 34. R. Vade Fark . Hesab .. 34. Katma De er Vergisinin Hesaplanmas .. 36. A H. K. am yr B a 5. 1. Enflasyon Her ne kadar enflasyonun ger ek tan m ve l m n yapmak zor olsa da, onu ya ayan insanlar n hemen hepsinin ya ant . lar . nda b y k ve derin bir etkisi olmu tur. Mallar n ve servislerin miktar ndaki art a ba l olmaks z n para miktar nda meydana gelen art , s z konusu mal ve servislerin fiyatlar nda de i ime yol a ar. Bu olay, nakit paran n de erinin de i mesinden dolay . olu ur. Enflasyon terimi de bu durumlar alt nda g r len fiyat de i imlerini tan mlamada kullan l r. Enflasyon, fiyatlar n artmas na sebep olur ve zamanla para biriminin sat n alma g c n azalt r. Y llar nce enflasyon y . u rad . konusu y . ) y.

4 Ll . y kseldi i ve baz mal ve servislerin di .. erlerine g re ok daha h . llarda bir ok ki iyi ve yat . llarda enflasyon en ok tart . r .. mlar olumsuz bir . lan ve ara t r . zl bir . ekilde artt . ekilde etkilemi . N. k %2-4 seviyelerindeyken ekonomiyi fazla etkilememekteydi ve genellikle ekonomik analizlerde ihmal edilirdi. Ancak enflasyonun ift basamakl seviyelere A. (eskalasyona tir. Bu nedenle s z lan bir ekonomik olay olmu ve ekonomik M. analizlerde dikkate al nmas g ndeme gelmi tir.. Maliyet ve fiyat art lar . n n, yat . r . m maliyetleriyle gelirler zerindeki etkileri 1970 ve 1980'lerde A. t m d nyada yat r mc lar g durumlara sokmu tur. Bu durum uzun vadeli ve sermaye duyarl . l . y ksek olan madencilik sekt r n de nemli l de etkilemi tir. rnekler say lamayacak kadar oktur. Enflasyonun bak r end strisinde, sermaye maliyetleri zerindeki etkileri Tablo 1'de verilmektedir. Tablo 1. Enflasyonun Bak . R. H. r End strisinde Sermaye Maliyetleri zerindeki Etkisi Fiyat Tahmini Proje Toquepala (Peru).)

5 Cuajone (Peru). Cuajone (Peru). Tarih 1959. 1973. 1977. ekli K. Ger ek Tahmini Ger ek A Miktar (m.$). 237. 550. 726. Oran . Art . - 132. 206. (%). Cuajone (Peru) 1980 Ger ek 1950 723. am Tablo 1'den g r lece i zere, 1959'da Toquepala'n n maliyeti 237 milyon $ ken, kendisine tamamen benzeyen Cuajone'nin 1980'deki maliyeti 1950 milyon $ olarak ger ekle mi . tir. Yani, r 1959'daki maliyetle 1980'daki maliyet aras nda %700'den fazla bir art (eskalasyon) meydana gelmi tir. phesiz t m bu maliyet art . lar n n tek sebebi enflasyon de ildir.. ve ekipmanlara a y etkiyen arz-talep, evresel ve m hendislik alan . b y k miktarlarda art . Mineral fiyatlar n .. lara sebep olmu . n d nya piyasalar . lard r. ndaki de i imler gibi fakt rler proje maliyetinde na g re tespit edildi i, o u zaman d zensizce de i en ve B. retim maliyet trendleriyle nadir olarak ayn fazda olan madencilik sekt r nde genelde eskalasyon telaffuz edilir. Bununla birlikte o u zaman enflasyonun zel ta.

6 Nabilir mallar n ve hizmetlerin art oranlar nda nemli etkisi vard r. Sonu olarak madencilik yat r mlar n n z nde var olan b y k risk enflasyonun belirsizli iyle daha ciddi bir hal al r. zellikle enflasyonist ekonomilerde enflasyon ve eskalasyonun, proje mr nde d n len vergi, maliyet ve gelir zerindeki etkilerinde farkl l . klar olabilir. Bu y zden, enflasyon ve eskalasyonun ekonomik etkilerini belirlemek i in sistemli yakla mlar n kullan lmamas yat r . m kararlar n n yanl yorumlanmas na yol a abilir. Bu durumda enflasyonist ekonomilerde enflasyon duyarl de erlendirmeleri yapmak zorunlu hale gelmektedir. B ylece y ksek enflasyonlu ortamda ekonomik olan yat r mlar kolayca tespit edilebilir. 6. Enflasyon ve Eskalasyon Kavram . Bir ok ki inin enflasyon ve eskalasyon terimlerini birbirinin yerine kullanmalar . n n aksine, ekonomistler ve yat . r m analizi uzmanlar bu kelimeleri ayr olarak kullan . rlar. Enflasyon ki iden ki iye de i en bir terim olup, bir endeksteki art g sterir.

7 Bu endeks genelde giyim, yiyecek, ev e yalar , hizmet, ticari r n fiyatlar n n a rl . kl ortalamas ndan olu an bir listedir. Ba . ka bir deyi . le enflasyon, fiyat seviyesindeki genel art t r. Zamanla para biriminin sat . n N. alma g c n azalt r. Bir birey ise enflasyonu yiyecek, araba, di er mal ve hizmetlerdeki fiyatlar . n y kselmesi olarak alg lar. A. Paran n alaca ile l len, de erindeki genel d . n ne sat olan enflasyon, lkenin paras na ve sat . n al . nan hizmet ve mallar n grubuna g re de i ir. rne in T rk Liras 'na ba l genel enflasyon oran Amerikan Dolar' ndan, akaryak ta ba l genel enflasyon oran da, yiyeceklerden farkl . d r. A k a g r l yor ki, genel bir enflasyon oran . hizmetten di erine farkl . %500 zerinde bir art . Fiyatlar . l . ken, belli ba . n farkl r nlerde farkl olarak de i . l elektronik e M. na ra men fiyat e ilimleri o u kez bir r n veya klar g sterebilir. rne in, Amerika'da 1970'li y . g stermi.

8 A yalar . llarda petrol r nleri n fiyatlar ise d . ti i bu duruma Eskalasyon ad verilir. Ba . m t r. ka bir R. deyi le eskalasyon, fiyatlar n, enflasyon, arz/talep, evresel ve m hendislikteki de i imler gibi fakt rlerden dolay olu an art r. Eskalasyon . d ngilizcede escalation kelimesinden gelmektedir. Bu kelimenin tam T rk e kar l bulunamad ndan bu al . mada eskalasyon olarak an lacakt r. Dikkat edilmelidir ki enflasyon ta . bunlar n zel alanlar .. A H. nabilir mallar ve hizmetler toplulu uyla ilgilenirken eskalasyon yla ilgilenir. Bundan dolay enflasyon ortalama de . eskalasyonda pay olan birka fakt rden sadece biridir. A . etki eden fakt rler teker teker isimlendirilmi tir. a . i imi i erir ve da gelir ve fiyatlardaki eskalasyon'a Tablo 2. Eskalasyon'a Etki Eden Fakt rler Enflasyon Arz - Talep K. m Teknolojik De i imler Piyasadaki De i imler ESKALASYON. a evresel Etkiler Politik Etkiler r Karma k Etkiler a y Bir ok lkede enflasyon oran , bir endeksteki de i im oran yla ifade edilir.

9 T rkiye'de ve di . lkelerde bu endekse T ketici Fiyat Listesi ad verilir. Burada nemli olan, bir tek veya bir ok fiyattaki art . d . seviyesinin enflasyonu meydana getirmedi idir. E er otomobil, bu day ve et fiyatlar . erken akaryak t, demir- elik ve muz fiyatlar y kselirse, enflasyonun olup olmad hakk . er nda B. emin olamay z. Bir ba . dengeleyebilir. Bir ki . talep ve d . ka deyi le, fiyatlar . olarak belli olamaz. Bir grup ta . n ortalama seviyesinin d . nabilir madde de olan fiyat d . isel maldaki fiyat art ise bireysel art .. t . t veya y kseldi i kesin di er gruptaki y ksek fiyatlar . r. Bunun nedeni enflasyon, fazla k arz veya her ikisi birden olabilir. B t n bunlar ekonomik hesaplamalarda zel t ketici mallar ve hizmetlerdeki gelir ve maliyet art lar n n (eskalasyon), enflasyon oran yla birlikte ele al . nmas gerekti ini g stermektedir. 7. Enflasyonun Sebebi Enflasyonun sebebi kesin olarak bilinseydi, u an d nyada bir ok lkede enflasyon sorun olmazd.

10 Ekonomistler, enflasyonun bir ok sebebi oldu unu iddia ederler. Bununla birlikte ekonomistler aras nda, t m lkelerde enflasyonu olu turan en b y k etkenlerden birisi hakk nda genel bir fikir birli i vard . r. Bu da;. H k metlerin bor lar n demek ve sosyal programlar ger ekle tirmek i in, her y l ald klar vergi . N. ve gelirlerden daha fazla para harcamalar d . r. Bu b t e a n kapatmak i inse h k metler ya piyasaya fazla para s rerler ya da merkezi bankac l . k sistemleri vas tas . yla fazla kredi sa larlar. B ylece piyasaya ekonominin de erinden daha fazla eden paran n s r lmesi s k s . k fiyat art lar . na A. sebep olur ki, bu da ENFLASYON'dur. Ba ka bir deyi le para piyasaya mal ve servislerdeki b y meden daha b y k bir oranda s r ld nden Bir ey artt k a ucuzlar misali sat n alma g c . azal r. Bir lkenin ger ek zenginli i retti i mal ve hizmetlerdir. Para, bu zenginli in sadece uygun M. bir sembol d r. Miktar ise h k metlerce kontrol edilir.