Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi* - Ankara Barosu

1 HAKEML Makalenin Geldi i Tarih: Kabul Tarihi: * Bu makale hakem incelemesinden ge mi tir ve T B TAK ULAKB M Veri Taban nda indekslenmektedir.** Ankara niversitesi Hukuk Fak ltesi dare Hukuku Anabilim Dal retim k anl K ararnamesi*Yrd. Do . Dr. M. Artuk ARDI O LU**Yrd. Do . Dr. M. Artuk ARDI O LU21i /fl Ankara Barosu DergisiHAKEML Z2017 Anayasa de i iklikleri ile anayasal ilkeleri belirlenmi olan Cumhurba -kanl kararnamesi, y r tme organ na sosyal, siyasal ve idari alanda d zenleme yapma yetkisi vermektedir Y r tme organ n olu turan Cumhurba kan , yasal bir dayanak olmaks z n.

2 Do rudan anayasadan ald yetkiyle sosyal ve ekonomik haklar ile idari te kilat ve i leyi e ili kin belirli d zenlemeler yapabilecektir Anayasa ve idare hukuku disiplinlerinin kesi im alan nda bulunan bu yeni t r yetkinin kapsam ve s n rlar izilmek durumundad r Mevcut yap ve kabuller bir veri olu turmakla beraber, zg n bir kurum olarak, Cumhurba kanl kararnamesi ile d zenlenebilecek konular ve anayasaya uygunluklar , anayasa h k mlerinin b t nl ve yeni siyasal sisteme g re de erlendirilmelidir Cumhurba kanl kararnamesi kurumunun, y r tme organ na m nhas r/mah-fuz bir d zenleme alan yaratmad , asli d zenleme yetkisi ile s n rl oldu u, yasama organ n n genel d zenleme yetkisinin korundu u bu al man n temel tezlerinden biridir Anahtar Kelimeler.

3 Cumhurba kanl kararnamesi, Cumhurba kanl i lem-leri, 2017 Anayasa de i iklikleri, d zenleme yetkisi, kanuni idare ilkesi, y r tme organ Cumhurba kanl Kararnamesi22 Ankara Barosu Dergisi 2017/ 3 HAKEML PRESIDENTIAL DECREEABSTR ACTThe constitutional amendments of 2017 have determined the constitutional principles governing the presidential decree which grants the executive the power to regulate in social, political and administrative spheres The President, who is the sole constituent of the executive branch, will be able to regulate on social and economic rights and on the organisation and functioning of the adminis-tration, directly on basis of the power deriving from the Constitution, without any legal basis The scope and boundaries of this new type of power, lying at the intersection of constitutional and administrative law, must be drawn Even though existing structures and considerations provide indications, issues to be regulated by a genuine tool such as the presidential decree and their compliance with the Constitution.

4 Shall be evaluated in accordance with the constitutional principles as a whole and the new political system One of the basic argument of this article is that the presidential decree does not create an exclusive/reserved regulatory sphere for the executive power, but is limited to primary regulative power as the plenary regulatory power of the legislative is preserved Keywords: Presidential decree, Presidential transactions, 2017 constitutional amendments of Turkey, regulatory authority, the principle of legality, execu-tive branch Yrd. Do . Dr. M. Artuk ARDI O LU23i /fl Ankara Barosu DergisiHAKEML I.

5 Genel De erlendirme21 01 2017 tarih ve 6771 say l T rkiye Cumhuriyeti Anayasas nda De i- iklik Yap lmas na Dair Kanun[1], 16 04 2017 tarihinde zorunlu halkoylamas na sunulmu tur[2] Y ksek Se im Kurulu 27 04 2017 tarih ve 663 say l karar ile halkoylamas na ili kin kesin sonu lar belirlemi ve ilan etmi tir[3] Kesin sonu lara g re, evet oylar ge erli oylar n yar s ndan fazla oldu undan anayasa de i iklikleri kabul edilmi tir S z konusu anayasa de i iklikleri 18 maddeden ibaret olmakla beraber, Anayasan n yetmi e yak n maddesinde de i iklik yapman n tesinde T rkiye Cumhuriyeti Devleti nin h k met sistemini b t n yle de i tirmi tir[4] Cum-hurba kanl H k met Sistemi olarak sunulan bu zg n h k met sistemi.

6 Y r tme erkini bir organlar toplulu u olmaktan karmakta ve Cumhurba -kanl makam nda y r tme yetkilerini toplamakta, y r tmenin yasamadan do an bir organ olmas na son vermekte ve yasama y r tme ili kilerini yeniden tan mlamakta, y r tme organ na y ksek yarg da g rev yapacak h kimlerin [1] RG 11 02 2017 29976 [2] Kanun bilgileri i in bkz: https://www tbmm gov tr/develop/owa/kanunlar_sd durumu?kanun_no=6771[3] RG 27 04 2017 30050/M kerrer [4] Bu konuda ayr nt l tart ma ve ele tiriler i in bkz: Kemal G ZLER, Elveda Anayasa, Ekin Bas n Yay n Da t m, 2017, (ayr ca kitapta yer alan makalelerin nemli bir b l m ne http://www anayasa gen tr/ adresinden de ula labilir); brahim KABO LU, T rkiye Cumhuriyeti Anayasas nda De i iklik Yap lmas na Dair Kanun (10 Aral k 2016), Ankara Barosu Dergisi, Y l: 2016, Say : 2; Selin ESEN, 2016 Anayasa De i iklik Teklifinin De erlendirilmesi, Ankara Barosu Dergisi, Y l: 2016, Say : 2.

7 Levent G NEN , 2017 Anayasa De i ikli i S recine Dair Notlar, Birikim Dergisi, Say : 335 Cumhurba kanl Kararnamesi24 Ankara Barosu Dergisi 2017/ 3 HAKEML belirlenmesi[5] ve genel olarak yarg n n y netimi konusunda karar verecek makamda yer alacak yeleri belirleme[6] yetkisi tan maktad r Mevcut siyasal sistem ile, kabul edilmi ancak hen z i ler hale gelmemi olan sistem aras ndaki temel fark, parlamentodan ne et eden, ona kar sorumlu ve g venine dayanan kolektif bir organ olan Bakanlar Kurulunun varl na son verilmesi ve y r tme erkinin do rudan halk n se ti i Cumhurba kan nda toplanmas d r Genel esas olarak bu durum u anayasal h k mde yer alm t r.

8 Y r tme yetkisi ve g revi, Cumhurba kan taraf ndan, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullan l r ve yerine getirilir (m 8) Yeni sistemde, her ne kadar 8 inci maddede y r tmenin yetki ve g rev olu u korunmu olsa da, 104 nc maddede g rev k sm d mekte ve y r tme yetki-sinin Cumhurba kan taraf ndan kullan laca d zenlemesine yer verilmektedir [5] Anayasa Mahkemesinin kurulu unu d zenleyen Anayasa m 146 da Cumhurba kan n n g sterilen kat adaylar aras ndan ve do rudan ye se me ve atama yetkisi konusunda esasl bir de i iklik yap lmam g r nmektedir Sadece Askeri Yarg tay ve Askeri Y ksek dare Mahkemesinin kald r lmas na ba l olarak buralardan se ilen birer ye eksiltilmi ve ye say s onyediden.

9 Onbe e d r lm t r ki bu yeler Cumhurba kan taraf ndan kat aday aras ndan se ilmekteydiler lk bak ta Cumhurba kan n n ye kompozisyonunu belirlemedeki rol oransal olarak onyedide ond rtten, onbe te onikiye d mektedir Dan tay d zenleyen Anayasa m 155 te ise yeleri se ecek organlar ve oranlar nda bir de i iklik yap lmam , H kimler ve Savc lar Kurulunun d rtte n , Cumhurba kan n n da d rtte birini se me yetkisi korunmu tur Ancak bu oranlar n korunmas veya g reli olarak d mesinden ziyade nemli olan, Cumhurba kan n n y r tme i indeki rol n n de i mesine ba l olarak yarataca sonu tur Parlamenter sistemde y r tme g rev ve yetkisi as l olarak Bakanlar Kuruluna ait oldu undan, y r tmenin esas olarak tarafs z ve sorumsuz kanad n olu turan Cumhurba kan na y ksek yarg da bu t r atama yapma yetkisi verilmesi siyasal sisteminin esas na ayk r g r lmeyebilirse de.

10 Y r tme g rev ve yetkisini tek ba na icra eden Cumhurba kan n n yarg alan ndaki bu yetkisi i in ayn de erlendirmeler yap lamayacakt r Kuvvetler ayr l prensibine dayal demokratik sistemlerde, yasama y r tme ili kileri e itli bi imlerde kurgulanabilmekte ise de, ba ms z ve tarafs z olma niteli i zel nem ta yan yarg erkinin olu umunda y r tmeye tek ba na kullanabilece i bu kapsamda bir yetki tan nmamaktad r [6] Yeni ad yla H kimler ve Savc lar Kurulu on yeden olu acakt r An lan Kurulun do al yeleri olan Adalet Bakan ve Adalet Bakanl M ste ar n Cumhurba kan atayacakt r Ayr ca Cumhurba kan adli ve idari yarg h kimleri aras ndan d rt ye daha se ecektir Geri kalan yedi ye ise Anayasada nitelikleri belirlenmi ki iler aras ndan Anayasada belirlenen usuller izlenerek TBMM taraf ndan se ilecektir (Anayasa m 159)