DEPRESYONUN TANIMI VE EP‹DEM‹YOLOJ‹S‹ - …

1 DEPRESYONUN TANIMI VE EP DEM YOLOJ S Uzm. Dr. B. Mert SavrunG R fiG n m zde psikiyatrik sorunlar n varl dikkat ekecek l de artm flt hem bireysel hem de toplumsal boyutta, nemli bir halk sa l problemihaline gelmifltir. T bbi yard m i in baflvuran hastalar n d rtte nde m daha-leyi gerektirecek d zeyde psikiyatrik sorun bulunmaktad r. Psikiyatrik bozuk-luklar i inde en s k g r leni depresyondur. S zl k anlam yla kk nl k ola-rak T rk e ye evirebilece imiz depresyon , anl k bir ruh hali, bir sendromveya bir hastal k olarak karfl m za kabilir. Hayatta herkes zaman zaman s -k nt lar yaflayabilir. Ancak, baz kiflilerde bu semptom halini alabilir ve okdaha az nda bu bir hastal k depresyon diye bahsetti imiziflte bu hastal k halidir. depresyon bafll alt nda tek bir hastal ktan de il, bir- ok altgruptan oluflmufl bir hastal k k mesinden s z etmekteyiz. Psikiyatrikbozukluklar de iflik s n fland rma sistemleriyle s n fland r l rlar. D nyada enfazla kabul g rm fl s n fland rma sistemi, Amerikan Psikiyatri Birli i nin s -n fland rma sistemi olan DSM IV (Diagnostic and Statistical Manual of Men-tal Disorders, Fourth Edition)'t r.

2 DSM IV'e g re depresyon flu alt gruplari ersinde de erlendirilmifltir:21. Maj r depresif Distimik Bipolar bozukluk'taki Genel bir t bbi duruma ba l Depresyonlu uyum bozuklu Baflka t rl adland r lamayan depresif Premenstr el disforik Min r depresif Yineleyen k sa depresif .. Cerrahpafla T p Fak ltesi S rekli T p E itimi EtkinlikleriDepresyon, Somatizasyon ve Psikiyatrik Aciller Sempozyumu2-3 Aral k 1999, stanbul, s. 11-17S rekliT pE itimiEtkinlikleri .. Cerrahpa aT p Fak ltesiS rekli T p E itimiKomisyonuSAVRUN, BM12 depresyon deyince ilk akla gelen maj r depresyon 'dur. Di er alt gruplardaha az ilgi oda olmaktad r. Bu yaz da baflka t rl belirtilmedik e depres-yon terimi ile maj r depresif bozukluk kastedilecektir. T ptaki ve teknolojide-ki ilerlemelere ba l olarak bir ok hastal k ya ortadan kald r lm fl ya da etkintedavilerle kontrol alt na al nm flken, depresyon zellikle end strileflmifl bat lkeleri baflta olmak zere b t n d nyada h zla artmakta ve b y k bir sa l ksorunu haline gelmektedir.

3 Depresyona ba l iflg c kay plar , verimliliktekid fl fller b y k bir ekonomik kayba sebep olmaktad r. depresyon s kl nda-ki art fl n yan s ra bafllama yafl da d flm flt r. Buna ba l olarak depresyonunkomplikasyonlar ndan biri olan alkol ve madde kullan m da zellikle gen leraras nda h zla yayg nlaflmaktad r. Tedavi edilmemifl DEPRESYONUN bir di er nemli komplikasyonu da intiharlard r. Gen l mlerinde intihar AmerikaBirleflik Devletleri nde l m sebepleri aras nda nc s raya y t n bunlardan DEPRESYONUN b y k bir problem olarak karfl m za kt g r lmektedir. Ancak en az bunun kadar nemli di er problem, depresyonunhalk aras nda hastal k olarak de erlendirilmemesi ve tedavisi yoluna gidilme-mesidir. Biz klinisyenler ancak g nl k pratikte karfl m za gelen vakalardanhaberdar oluruz. Depresyonlu hastalar n o u hekimlere ancak depresyonunsomatik semptomlar mevcut oldu u zaman baflvurmaktad r. Bu yaln zca l-kemize zg bir olgu de il, b t n d nyada yayg n olarak g r len bir durum-dur.

4 Bu nedenle kliniklerde teflhis edilen depresyonlu hasta say s , mevcuthastalar n ancak ok az bir k sm n oluflturmaktad r. Depresyonlu hastalar nger ek say s n tespit etmek i in epidemiyolojik al flmalara ihtiya vard al flmalarda b t n toplum kesimleri yayg n olarak taran araflt rmalar n amac : Vakalar n tan mlanmas , vakalar n top-lum i inde da l m , tarihsel e ilim, sebeplerin tan mlanmas , prognoz sorula-r na cevap bulmakt r. lerde depresyona ait verilerin anlafl lmas n kolaylaflt r-mak amac yla baz epidemiyolojik kavramlar n tan mlanmas faydal olacak-t h z :Bir toplumda belirli bir anda (nokta prevalans) ya da be-lirli bir s re i ersinde (s re prevalans) saptanan hasta say s n n, ayn toplu-mun ayn an veya s redeki toplam n fusa oran d r. nsidens h z : Bir toplumda belirli bir s re i inde g r len yeni hasta say -s n n ayn toplumda bu hastal a yakalanma riski olan genel n fusa oran d y ll k insidens olarak etkeni:Belirli bir bozuklu un varl n ya da oluflma olas l n art-t rd d fl n len zg l TANIMI VE EP DEM YOLOJ S YAYGINLIKD epresif bozukluklar n prevalans n belirlemek, farkl araflt rmac lar fark-l teflhis kriterleri kulland i in zordur.

5 Amerika Birleflik Devletleri nde ya-p lan al flmalar n o u depresyon sendromunu de il, herhangi bir durumdaortaya kan depresif semptomlar dikkate alm flt r. B yle bir veri ok az de- ere sahiptir. nk bu al flmalarda bir depresif bozuklu un par as olarakdepresif semptomlar ile baflka bir sendromun ( rne in flizofreninin) depresifsemptomlar n ay rmada yetersizlikler mevcuttur. Ancak son zamanlarda ya-p lan araflt rmalar daha spesifik olmaktad bozukluklar i inde en fazla araflt r lan maj r depresif bozuklukolmufltur. Maj r depresif bozukluk i in yaflam boyu risk erkeklerde %5-12,kad nlarda %10-25 olarak bulunmufltur. Bu oran distimik bozukluk i in yak-lafl k %6, bipolar bozukluk i in ise %1 olarak bulunmufltur. Eriflkinlerde ma-j r depresif bozuklu un toplum rneklemlerindeki nokta prevalans kad nlari in %5-9 aras nda, erkekler i in %2-3 aras nda de bozukluklar n insidens h z da y ksektir. depresyon insidensi bi-rinci basamak sa l k hizmetlerine baflvuran hastalarda yaklafl k %10, hastane-de yatan hastalarda yaklafl k %15 olarak rkiye de de bu konu ile ilgili yap lm fl araflt rmalar vard r.

6 T rkiye de-ki epidemiyolojik al flmalar g zden ge iren K ey ve G le (1993)'in tespitetti i sonu lara g re: a) Toplum i inde klinik d zeyde depresyon prevalans %10 dolay ndad r; b) DEPRESYONUN somatik belirtileri yaklafl k %20, su lulukduygular gibi ruhsal belirtileri ise daha d fl k (yaklafl k %10) nokta prevalansh zlar na sahiptir; c) Kronik fizik hastal a sekonder depresyonlar dikkat e-kici d zeydedir (% ); d) hastalar n yaklafl k te birinde depresyon NS YETD nyan n neresinde yap l rsa yap ls n, b t n araflt rmalarda depresyonunkad nlarda erkeklere g re iki kez daha fazla g r ld ortaya km flt r. Cin-siyetler aras farklar her yafl grubunda mevcut olmakla birlikte gen lerde veorta yafl grubunda bu farkl l k ocuklar ve yafll lar grubundan daha belirgin-dir. Cinsiyetler aras ndaki bu farkl l n sebebi kesin olarak bilinmemekle bir-likte bu konuda eflitli g r fller vard r. Muhtemel sebepler aras nda ilk aklagelen endokrin sistemdir. Ancak sadece postpartum ve premenstr el d nem-lerde depresyon riskinin artt , menapoz d nemi i in b yle bir riskin s z ko-nusu olmad ortaya konmufltur.

7 Bu konuda yap lan araflt rmalar flimdilik13 SAVRUN, BM14cinsiyetler aras ndaki farkl l n endokrin sistem kanal yla izah edilemeyece- i y n erkekler kad nlara g re alkol ve uyuflturucu kullanmaya dahae ilimlidirler. Bu nedenle alan araflt rmalar nda depresyona sekonder olarakalkol ve madde ba ml s erkeklerin depresyon de il de alkol ve madde ba- ml s teflhisi almalar n n cinsler aras ndaki bu farkl l meydana getirdi iiddia aras ndaki farkl l n akla yatk n sebeplerinden biri de psiko-sosyal fakt rlerdir. zellikle g n m z koflullar nda kad nlar maddi manevib y k y k alt ndad rlar. End strileflmifl memleketlerde kad n hem anne, hemifl kad n , hem efl hem de ev han m rollerinin hepsini birden y klenmek zo-runda kalm flt r. Bir de buna depresif kad nlar n profesyonel yard m alma ko-nusunda erkeklerden daha istekli oldu u g z n ne al nd nda, cinsler ara-s ndaki farkl l k bu flekilde k smen izah edilebilir. Bu durum zellikle lkemizi in olduk a a klay c d r.

8 Kad nlar DEPRESYONUN b t n fliddetlerinde ve form-lar nda hekime gelirken erkekler daha ok a r depresyonlarda -o da o u za-man ailenin zoru ile- yard m aramaktad ,6 YAfiDepresyon i in bafllang yafl ortalama 40't r. Vakalar n b y k o unlu- unda bafllang yafl 20 ila 50 aras ndad r. Araflt rmalar n o u ocuklarda veyafll larda DEPRESYONUN g r lme ihtimalinin d fl k oldu unu ileri s rm flt i in 65 yafl zerinde % ; 75 yafl zerinde % ; 79 yafl zerinde% ; primer depresyon i in % ; sekonder depresyon i in % gibi olduk- a d fl k prevalans h zlar bildirilmektedir. Ancak son yap lan araflt rmalarda zellikle sosyok lt rel yap n n de iflimine ba l olarak yafll lardaki depresyo-nun artt g zlenmektedir. Yine son zamanlarda, DEPRESYONUN 20 yafl alt ndaeskiye g re daha s k g r ld g zlenmektedir. depresyon kad nlarda 35-45yafllar aras nda, erkeklerde 55-70 yafllar aras nda pik yapmaktad L K DURUMUK ifliler aras iliflkiler DEPRESYONUN ortaya kmas nda veya tetiklenmesin-de nemli bir role sahiptir.

9 Keza depresyon da kifliler aras iliflkileri en ok boflanm fl ya da ayr lm fl kiflilerde g r l r. Depresyonunmu boflanmaya sebep oldu u yoksa yaln z yaflaman n m depresyonu ortaya kard tart flmal d r. Evli erkekler en d fl k risk grubunu olufltururlar. S ra-s yla, evli kad nlar; yaln z yaflayan ve dul kad nlar; yaln z, dul, boflanm fl er- DEPRESYONUN TANIMI VE EP DEM YOLOJ S kekler; ayr lm fl veya boflanm fl kad nlar artan oranda risk i ersindedirler. Fa-kat bir baflka araflt rma yaln z erkeklerin ve evli kad nlar n en b y k risk gru-bunu oluflturdu unu ileri s rm flt lkemizdeki araflt rmalarda 65 yafl n zerindeki yafll larda, kad n olma-n n; dul olman n; g nl k yaflam aktivitelerinde baflkalar na ba ml olman ndepresyon riskini artt rd K DURUMK esin bir bulgu olmamakla birlikte d fl k sosyoekonomik durum ile dep-resyon aras nda bir ba lant kurulmufltur. zellikle d fl k sosyoekonomik s -n ftan al flan kad nlardaki depresyon oran , daha y ksek sosyoekonomik s -n fta olan hemcinslerine g re daha y ksek bulunmufltur.

10 K rsal kesimde flehir-lere g re DEPRESYONUN daha fazla g r ld ne s r lm flt r. Bu konuda l-kemizdeki araflt rmalar kesin bir sonu vermemekle birlikte, ampirik g zlem-ler bu g r fl EVRES osyal evreye ait fakt rler hem fiziksel hem de ruhsal rahats zl klara aitepidemiyolojik araflt rmalarda nem kazanm flt r. evresinden tutarl , anlam-l ve uygun destekler alan bireyler kendilerini y k c evresel streslere karfl daha iyi korurlar. Sosyal deste in psikiyatrik durumlardaki nemini ilk kav-rayanlardan biri Emile Durkheim'dir. Durkheim "Toplum ile b t nleflemeyenbireyler intihar i in b y k risk alt ndad rlar" demifltir. Sosyal destek a kala-bal k olan kiflilerde psikiyatrik rahats zl klar n g r lme ihtimali azalmakta-d s k g r ld bir baflka durum da iflsizliktir. flsizlerde dep-resyonun ifli olanlara g re kez daha fazla g r ld bildirilmifltir. Buradaiflin anlam ekonomik olmaktan ziyade kiflinin bir ifle yarad duygusunu DE fiEN Y Z Maj r depresif bozukluk g r lme oran y llar ge tik e artmaktad r.