ELEKTRĠK ELEKTRONĠK TEKNOLOJĠSĠ PLC ... - selcuk.edu.tr

1 M LL E T M BAKANLI I ELEKTR K-ELEKTRON K TEKNOLOJ S PLC PROGRAMLAMA TEKN KLER 523EO0053 Ankara, 2011 Bu mod l, mesleki ve teknik e itim okul/kurumlar nda uygulanan er eve retim Programlar nda yer alan yeterlikleri kazand rmaya y nelik olarak rencilere rehberlik etmek amac yla haz rlanm bireysel renme materyalidir. Mill E itim Bakanl nca cretsiz olarak verilmi tir. PARA LE SATILMAZ. i A IKLAMALAR .. iv G R .. 1 RENME FAAL YET -1 .. 3 1. YAZILIMI S STEME Y KLEMEK .. 3 Bilgisayar Haberle me Portlar .. 3 Paralel Portlar .. 3 Seri Portlar .. 3 USB (Universal Serial BUS ) .. 5 Bilgisayar ile PLC Aras ndaki Haberle me Ayarlar .. 6 Haberle me Elemanlar .. 6 PLC Ayarlar .. 6 Com ve Port Ayarlar .. 7 Kontrol Program n n Plc ye Y klenmesi .. 9 UYGULAMA FAAL YET.

2 10 L ME VE DE ERLEND RME .. 11 RENME FAAL YET -2 .. 12 2. PLC N KONTROL PROGRAMININ YAZILMASI .. 12 PLC de Programlama Mant ve Kontrol Program T rleri .. 12 PLC de Program leme Mant .. 12 Lineer (Do rusal) Programlama Mant .. 13 Yap sal Programlama Mant .. 13 PLC Program Yaz l m Dilleri .. 14 Kontak Plan (LADDER Plan) .. 14 Fonkiyon Plan (FBD) .. 14 Deyim Listesi (STL) .. 15 PLC Programlama Yaz l m n n Bilgisayara Kurulmas .. 15 Program Men leri ve A klanmas .. 21 Ara ubuklar .. 22 File (Dosya) Men s .. 22 Edit Men s .. 24 View Men s .. 26 PLC Men s .. 29 Debug Men s .. 31 Tools Men s .. 33 Windows Men s .. 34 Help Men s .. 34 K sayol Men s .. 35 Program Pencereleri ve Genel Kullan m .. 35 Programlama Edit r Penceresi .. 35 Symbol Table ( Sembol tablosu) Penceresi.

3 36 Data Block ( Data blo u) Penceresi .. 37 Status Chart (Durum Tablosu) Penceresi .. 37 Cross Reference ( apraz Referans) Penceresi .. 38 System Block (Sistem blo u) Penceresi .. 39 PLC Tipinin Se ilmesi .. 39 NDEK LER ii Haf za Alanlar ve Adreslenmeleri .. 40 Bit, Bayt ve Word kavramlar .. 40 Giri ler .. 42 k lar .. 44 M Haf za Alanlar .. 45 V Haf za (Data) Alanlar .. 46 L (Lokal) Haf za Alanlar .. 47 AC (Ak m lat r) Haf za Alanlar .. 48 HC (H zl say c HSC) Haf za Alanlar .. 48 S (S ralay c kontrol r lesi SCR ) Haf za Alan .. 49 Analog Giri ve Analog k Haf za Alanlar .. 50 zel Haf za Alanlar .. 50 Zamanlay c lar .. 51 Say c lar .. 53 Endirekt (dolayl ) Adresleme .. 54 Temel Programlama Komutlar .. 54 Start, Stop ve k lar .. 54 k Atama ( = ) Komutu .. 58 LD ve LDN Kontak Y kleme Komutlar.

4 59 NOT De illeme .. 59 A (VE), AN (VE DE L) Komutlar ve Uygulamas .. 60 O (VEYA), ON (VEYA DE L) Komutlar ve Uygulamas .. 60 Birden Fazla Komut Blo u Aras nda (ALD ) VE lemi ve Uygulamas .. 61 Birden Fazla Komut Blo u Aras nda (OLD) VEYA lemi ve Uygulamas .. 62 LPS, LPP, LRD ( Lojik y n ) Komutlar .. 63 SET, RESET Komutlar ve Uygulamas .. 64 Giri Sinyalinin kan Kenar na G re k Alma .. 65 Giri Sinyalinin nen Kenar na G re k Alma ve Uygulamas .. 66 Zamanlay c (Timer) Komutu .. 67 Harici Olarak Zamanlay c Ayar De erinin Atanmas .. 69 Zamanlay c Uygulamalar .. 69 Say c (Counter) Komutlar .. 70 Harici Olarak Say c Ayar De erinin Atanmas .. 73 Say c Uygulamalar .. 73 Kar la t rma Komutlar ve Uygulamas .. 73 Say Sistemleri ile Ta ma ( MOVE) Komutlar ve Uygulamas .. 76 Matematik lem, Fonksiyon Komutlar ve Uygulamas.

5 80 Mant k lemler, Kayd rma, D n t rme Komutlar ve Uygulamas .. 85 Program Kontrol Komutlar ve Uygulamas .. 92 Yap lan Programa G re Kullan lan Giri ve k lar n Sim lasyonu .. 95 UYGULAMA FAAL YET .. 96 L ME VE DE ERLEND RME .. 100 RENME FAAL YET -3 .. 101 3. PROGRAM YEDEKLEME .. 101 Program Yedeklemenin nemi .. 101 PLC deki Program n Bilgisayara ekilmesi .. 101 iii UYGULAMA FAAL YET .. 103 MOD L DE ERLEND RME .. 105 CEVAP ANAHTARLARI .. 106 KAYNAK A .. 109 iv A IKLAMALAR KOD 523EO0053 ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi DAL/MESLEK Otomasyon Sistemleri MOD L N ADI PLC Programlama Teknikleri MOD L N TANIMI PLC ile kumanda edilecek sistemin kontrol program n n bilgisayar ortam nda yaz lmas ve PLC ye y klenmesi i in gerekli bilgi ve becerilerin kazand r ld renme materyalidir. S RE 40/32 N KO UL PLC ye Giri mod l n tamamlam olmak YETERL K PLC ile kontrol edilecek sisteme g re program yaparak, PLC ye y klemek.

6 MOD L N AMACI Genel Ama Gerekli ortam sa land nda sistemin PLC ile kumanda ve kontrol n TSE, Tesisleri Y netmeli i ve artnamelere uygun ekilde kurup al t rabileceksiniz. Ama lar 1. Haz rlanan yaz l m gerekli ba lant y kurup parametre ayarlar n yaparak bilgisayardan PLC cihaz na y kleyebileceksiniz. 2. Kurulacak sistemin kontrol n sa layacak PLC program n teknigine uygun olarak yapabileceksiniz. 3. PLC cihaz na y klenen program bilgisayar ortam na ekebilecek, yedekledi iniz program sistemin yaz l m ndan kaynaklanan ar za durumlar nda tekrar y kleyebileceksiniz. E T M RET M ORTAMLARI VE DONANIMLARI PLC deney seti veya PLC cihaz PLC program yaz l m edit r Bilgisayar Bilgisayar ile PLC aras haberle me kablosu Program y kleme kartlar L ME VE DE ERLEND RME Her faaliyet sonras nda o faliyetle ilgili de erlendirme sorular ile kendi kendinizi de erlendireceksiniz.

7 Retmen, mod l sonunda size l me arac (uygulama, soru-cevap) uygulayarak mod l uygulamalar ile kazand n z bilgi ve becerileri l erek de erlendirecektir. A IKLAMALAR 1 G R Sevgili renci, G n m zde kullan lan bir ok cihaz n kontrol , eskiden mekanik olarak yap lmakta iken, g n m z teknolojisinde bu i lemler elektromekanik ve hatta elektronik ortamda yap lmaktad r. Elektromekanik sistemlerin bak m ve i letim maliyetinin y ksek olu u, bu sistemlerin mekanik k s mlar n n terk edilmesine ve elektronik kontrol n cazibesinin artmas na sebep olmu tur. Art k cihazlar n standart i lem yapar durumdan s rekli yeni ihtiya lara cevap verir h le gelmesi bir zorunluluk halini alm t r. Cihazlara de i ik i leri yapt rmak i in farkl kontrol birimleri eklemek yerine tek bir kontrol birimiyle bu i lemlerin hepsini kumanda etmek; hem cihazlar n boyutu hem de fonksiyonelli i a s ndan nem kazanm t r.

8 Bu s re te say sal i lem yapabilen mikroi lemcili sistemler n plana km t r. Bu mikroi lemcili sistemlerden end striyel otomasyonda en yayg n olarak kullan lanlar programlanabilir kontrol cihazlar d r. K saca PLC olarak an lan bu cihazlar n bug nk kullanma alan yayg n oldu un gibi gelecekte de vazge ilmez olaca kesindir. PLC cihazlar n n kurulmas ve programlanmas i in bu konuda yeti mi elemana ihtiya gittik e artmaktad r. Bu mod l sonunda piyasa ihtiya lar na cevap verebilecek ekilde bir PLC cihaz n n program n yazabileceksiniz. G R 2 3 RENME FAAL YET -1 Haz rlanan yaz l m gerekli ba lant y kurup parametre ayarlar n yaparak bilgisayardan PLC cihaz na y kleyebileceksiniz. Bilgisayar ile PLC aras nda veri ak n n (haberle me) nas l sa land hakk nda internet ortam ndan, k t phanelerden ve PLC kataloglar ndan ara t rarak rapor haline getiriniz ve s n fta sununuz.

9 1. YAZILIMI S STEME Y KLEMEK Bilgisayar Haberle me Portlar Bilgisayar ile evre birimleri aras nda veri al veri i portlar arac l ile ger ekle tirilir. Bilgisayarlarda, verinin iletim bi imi bak m ndan, seri ve paralel portlar olmak zere iki e it port bulunur. Paralel Portlar Paralel portlar ile veriler paralel bir bi imde, yani bir seferinde bir bayt olarak iletilir. Port sekiz adet veri hatt i erir ve bayt n her biti bayttaki di er bitlerle hemen hemen ayn anda farkl bir hattan iletilir. Paralel portlar LPT1, LPT2 gibi isimlendirilir ve bilgisayarlar en az bir paralel port bulundurur. Paralel portlar ekilde g r ld gibi 25 pinlik bir di i konnekt r kullan rlar. Resim : Paralel port Seri Portlar Seri portlar ile veriler seri bir bi imde yani her seferinde tek bit olarak iletilir. Bunun sebebi portun her y n i in tek bir veri hatt na sahip olmas d r.

10 Seri ileti imde bitler pe pe e ve belirli zaman aral klar ile g nderilir ya da al n r. Al c ve vericinin senkronize olmas i in bir bitlik verinin hatta kalma s resi nemlidir. Bu nedenle bilgisayar n e itli evre cihazlar RENME FAAL YET -1 AMA ARA TIRMA 4 ile seri ileti im h z birbirinden farkl olabilir. Seri ileti im h z bit/sn ya da Baud birimiyle l l r. Baud h z, bir saniyede iletilen bit say s d r. 5 Seri portlar n konnekt rleri 25 ve 9 pin olmak zere 2 ekilde olur. 25 pinlik bir ayg t 9 pinlik bir porta ya da 9 pinlik bir ayg t 25 pinlik bir ayg ta ba lamak gibi durumlarda kullan labilecek adapt rler vard r. 25 pinlik konekt rler art k kullan lmamaktad r. Resim : Seri portlar Seri portlar ile paralel portlar n bir k yaslamas yap lmas gerekirse; seri portlar ile bilgilerin iletilmesi daha g venili olmas na ra men ileti im h z yava t r.