Handboek enteralia - pharmalink.nl

1 Het toedienen van orale geneesmiddelen aan pati nten met een sonde of slikklachtenHandboek enteraliaIsala klinieken, Zwolletweede druk, 2004pagina5pagina6 Belangrijkste puntenpagina81 Inleidingpagina 102 De geneesmiddelvormpagina Gewone tablettenpagina Gewone capsulespagina Vloeibare toedieningsvormpagina Gereguleerde afgiftepagina Maagsap-resistente coatingpagina 143 Het geneesmiddel zelfpagina Risicovolle stoffenpagina Slechte smaakpagina Gastro-intestinale bijwerkingenpagina Onverenigbaar met voedingpagina NSAID spagina 194 Invloed van voedselpagina 215 Het toedientijdstip in relatie tot de maaltijdpagina Tijdens de maaltijd innemenpagina Op lege/ nuchtere maag innemenpagina Niet tegelijkertijd toedienen met voedingpagina 236 Geneesmiddelen per sondepagina Een deel van de orale route wordt overgeslagenpagina Be nvloeding van de stabiliteit van voeding en /of geneesmiddelpagina Verstopping van de sondepagina

2 Adsorptie aan de sondepagina 297 Microbiologie en hygi nepagina 30 Algemene informatieVerantwoordingVoorwoordInhouds opgaveinhoudsopgave20042 Enteralialijst: A - Zpagina 311 Beoordeling medicatie via orale routepagina 922 Voor toediening gereed makenmethode A: met handwarm waterpagina 94methode B: met warm waterpagina 95methode C: met tablettenvermaler (Pill mill)pagina 96methode D: suspensie maken: MUPS pagina 97methode E: openen: harde capsulespagina 98methode F: verdunnen vloeibare orale geneesmiddelenpagina 98methode G: bruistablettenpagina 99methode H: injectievloeistoffen en poeder voor injectiepagina 993 Toedienen via de sondepagina 100 Retourformulierpagina 102 Wijzigingen vorige drukpagina 103 Retourformulier en wijzigingen vorige druk Procedure geneesmiddelen via de sondeEnteralialijst: A - Zinhoudsopgave20043 Colofon:Isala klinieken, afdeling Klinische farmacieDokter van Heesweg 2 Postbus 104008000 GK Zwollet (038) 424 54 25f (038) 424 76 85e-mail: 90-808564-1-X (NUR: 862)Artikel nr Isala klinieken: K144669 / 0904 Zwolle, 2e druk, september 2004 Illustraties &vormgeving:Yvonne Bouwmeester & Mark Monsma Zwollecolofon20044 Het komt in het ziekenhuis regelmatig voor dat pati nten door slikklachten of doorde aanwezigheid van een sonde orale medicatie ( enteralia ) niet meer goedkunnen innemen.

3 De meest voor de hand liggende oplossing lijkt dan om tablettente verpulveren en/of capsules te openen, zodat het geneesmiddel als poedertoegediend kan worden. Dit kan echter tot verschillende problemen Handboek is bedoeld om duidelijkheid te verschaffen over het optimaaldoseren van orale geneesmiddelen aan bovengenoemde groep pati het eerste deel van dit Handboek wordt algemene informatie gegeven over hetop juiste wijze toedienen van orale het tweede deel van het Handboek is een geneesmiddelenlijst opgenomen metpraktische informatie over de meest gangbare orale geneesmiddelen. Pergeneesmiddel wordt informatie gegeven over de (on)mogelijkheden bij het oraaltoedienen hiervan, het al dan niet mogen verpulveren van tabletten en het al danniet mogen openen van capsules. Ook worden in sommige gevallen alternatievedoseervormen of farmacotherapeutische alternatieven vermeld.

4 Daarnaast wordenspecifieke toedieninstructies gegeven. Voor alle duidelijkheid: deze lijst bevat ookgeneesmiddelen die nietin het formularium van de Isala klinieken slot is achterin het Handboek een procedure opgenomen voor het toedienenvan geneesmiddelen via een vragen of opmerkingen kunt u contact opnemen met de dienstdoendeziekenhuisapotheker (8:30-18:00 uur 7006 [loc. SZ] en 4535 [loc. WL],overige tijden via de telefooncentrale).In deze tweede druk is een aantal correcties in de Enteralialijst doorgevoerd. Wijmaken u er graag op attent dat het Handboek inmiddels ook verkrijgbaar is gebruiksplezier toegewenst namens de vakgroep Klinische farmacie en hetVoedingsteam Isala klinieken!September 2004,Liesbeth Bosma,ziekenhuisapotheker Boersma,voedingsverpleegkundigeThea Heijenbrok, ziekenhuisapothekerVoorwoordvoorwoord200 45 Informatie uit dit Handboek mag door andere ziekenhuizen engezondheidsinstellingen, onder eigen verantwoording, overgenomen het schrijven van de inleiding is ondermeer gebruik gemaakt van: WINAP/LNA procedures over sondevoeding en geneesmiddelen (2002) Medicatiebegeleiding/Medisch-farmaceutis che achtergronden van eenverantwoord geneesmiddelengebruik (WinAp/KNMP, 1990) Nutricia brochure sondevoeding en geneesmiddelen (maart 2000).

5 Bij het opstellen van de enteralialijst is mede gebruik gemaakt van reedsbestaande lijsten, te weten: Lijst Atrium Medisch Centrum Heerlen Nutricia brochure sondevoeding en geneesmiddelen 2000 Lijst Medisch Centrum, Leeuwarden Lijst thuiszorg Icare 2001, Zwolle Lijst Isala klinieken, Zwolle Lijst Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede Lijst Spittaal, Zutphen Internetsite VU Medisch Centrum/Apotheek: : Engle KK et al: Techniques for administrering oral medications to criticalcare patients receiving continuous enteral nutrition. Am J Health-SystPharm 1999 (56): 1441-44 Bagchus WM et al: Important effect of food on the bioavailability of oraltestosterone undecanoate. Pharmacotherapy 2003; 23 (3): 319-325 White CM et al: Delivery of esomeprazole magnesium enteric-coated pelletsthrough small caliber and standard nasogastric tubes and gastronomy tubesin vitro, Am J Health-Syst Pharm 2002 (59): 2085-88 Dit Handboek is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld;desondanks is het mogelijk dat er fouten in de tekst aanwezig zijn.

6 De afdelingKlinische farmacie ontvangt daarom graag (ook van buiten het ziekenhuis)reacties op dit Handboek . Mail uw op- of aanmerkingen en eventuele voorstellenter verbetering naar Het kan natuurlijk ookschriftelijk. Een formulier hiervoor is achterin het Handboek dank aanAndr Klappe applicatiebeheerder/kwaliteitsmanager, afdeling Klinischefarmacie voor het ontwerpen van de Access BeukhofinternistGijsje Boekeziekenhuisapotheker Indra Chedoeziekenhuisapotheker FlobbeHans Hartingmanager, ziekenhuisapothekerPeter ter HorstziekenhuisapothekerFrank JansmanziekenhuisapothekerHans Kieftinternist-intensivistJanCees van Niel ziekenhuisapothekerGabri la Sabadiziekenhuisapotheker VeenziekenhuisapothekerAndr Wieringaapothekerverantwoording20047 Risicovolle stoffen: reproductietoxische stoffen: Verpulveren is mogelijk, ook doorzwangeren. Blootstelling zo laag mogelijk houden (maatregelenbeschreven in paragraaf ).

7 Kankerverwekkende stoffen en mutagene stoffen: Blootstelingvoorkomen. Verpulveren, openen of delen is niet toegestaan. sensibiliserende stoffen:Handschoenen slikklachten een slechte smaakdesgewenst maskeren met eenzoete geneesmiddel zelfTabletten en capsules met gereguleerde afgifte niet verpulveren ofopenen. Pas bij omzetten naar normale tabletten de keerdosering endoseerfrequentie en capsules met een maagsap-resistente coating nietverpulveren of openen, tenzij toegediend via een bij oraal toedienen van injectievloeistoffen verwarring metparenteraal bij pati nten met een sonde die orale geneesmiddelen krijgende (on)mogelijkheden hiervoor het stroomschema en de verpulveren van tabletten en het openen van capsules een andere toedieningsweg is de dosering per toediening en/of hetdoseerinterval vaak voor het toedienen van geneesmiddelen via een sonde,de procedure geneesmiddelen via de puntenbelangrijkste punten20048 Geneesmiddelen voor door de sonde hygi nisch klaarmaken (schone handen en hulpmiddelen).

8 Direct na gereedmaken toedienen, zodat geen microbiologische groeikan neHoudt de volgende regels aan:Zo min mogelijk geneesmiddelen door de sonde niet met sondevoeding mengen, tenzij deenteralialijst aangeeft dat dit toedienen van geneesmiddelen de voeding altijd dranken verdunnen met sonde altijd goed doorspoelen, zie voor doorspoelregels tabel 5,paragraaf verder de procedure geneesmiddelen via de verstopping van de sondeVoedsel vertraagt de opnamesnelheid van een effect van voedsel op de beschikbaarheid van het geneesmiddelvarieert. Dit is afhankelijk van de eigenschappen van van voedselInname tijdens of direct na de maaltijd voorkomt mogelijke maag-darm op een lege maag is nodig indien het geneesmiddel zo snelmogelijk in de bloedbaan terecht moet komen en/of indien voedsel deopname sterk bij een pati nt met een maagsonde voor toedieningeventuele retentie in de toedientijdstipbelangrijkste punten20049 Hoewel meer dan 60% van de in Nederland beschikbare geneesmiddelen oraalgegeven wordt, krijgt de vraag hoe deze geneesmiddelen op een juiste wijzetoegediend moeten worden meestal weinig aandacht.

9 Een goed inzicht in factorendie de opname van orale geneesmiddelen en daarmee het uiteindelijke effectkunnen be nvloeden, is hierbij van geldt dat de orale toedieningsroute de voorkeur geniet, tenzij dit doorbijvoorbeeld een slechte geestelijke toestand, een buikoperatie of kans opaspiratie niet mogelijk name bij pati nten die sondevoeding krijgen, dienen de mogelijkheden enonmogelijkheden van orale toediening zorgvuldig bekeken te worden (zie hiervoorhet stroomschema achterin dit Handboek ).Een aantal verschillende aspecten is van belang bij orale medicatie:1 De farmaceutische formulering, ofwel de Het geneesmiddel Invloed van voedsel en vloeistof op de opname van het geneesmiddel endaaruit voortvloeiend:4 Invloed van het toedientijdstip in relatie tot de maaltijd op de opname vanhet Een aantal specifiek beperkende factoren bij het toedienen per Microbiologie en hygi 1 Inleidingalgemene informatie inleiding2004101234567In tabel 1 staan alle mogelijke orale farmaceutische formuleringen de eigenschappen van het geneesmiddel dit mogelijk maken, mogen demeeste vormen via de sonde toegediend worden.

10 Achterin dit Handboek staat hoede verschillende geneesmiddelvormen gereed gemaakt kunnen worden voortoediening via de sonde (Procedure geneesmiddelen via de sonde / voortoediening gereed maken). Hieronder worden een aantal geneesmiddelvormenapart besproken. bruistabletten dragees dranken en suspensies granulaat zachte capsules (niet te openen) harde capsules korrels omhulde tabletten en capsules (maagsapresistent of met gereguleerde afgifte) orodispergeerbare tabletten poeders tabletten (al dan niet met coating) zuigtablettenomhulde tabletten en capsules(maagsapresistent of met gereguleerde afgifte) orodispergeerbare tabletten poeders tabletten (al dan niet met coating) zuigtablettentabel 1 Orale geneesmiddelvormenHST 2 Geneesmiddelvormalgemene informatie Gewone tablettenGewone tabletten zijn ontworpen om in de maag onmiddellijk uiteen te vallen enop te lossen, zodat het geneesmiddel vrij kan komen.