İş Hukukunda İş letme Kavramı - calismatoplum.org

1 Hukukunda letme Kavram 75 Hukukunda letme Kavram Ahmet TA KIN* letme , T rk Hukukunda ve mevzuat nda s k a kullan lmas na ve i yeri ile birlikte nemli bir kavram olmas na ra men, 4857 say l Kanununda tan mlanm de ildir. letme ve i yeri kavramlar n n ayn eyler olmad , i yerinin mal veya hizmet reten teknik bir birim, i letmenin ise kural olarak k r amac g den ekonomik bir nite oldu u doktrinde ve uygulamada herkes taraf ndan kabul edilmektedir. Bireysel i Hukukunda i letme kavram n n nemi daha ok i s zle mesinin i yeri ve i letmeden kaynaklanan ge erli nedenle feshi ile i letmenin gere i olarak i in alt i verene verilmesi durumlar nda ortaya kmaktad r. Bu ve benzeri konular n z me kavu turulmas nda i letme kavram n n t m boyutlar yla ile al nmas ve bunun i in de ncelikle i letme kavram n n yasal bir tan ma kavu turulmas gereklidir.

2 Bu al ma i letme kavram n n son derece nemli olmas na ra men i mevzuat nda tan mlanmad n , uygulamada ve yarg lamada kolayl k i in tan mlanmas gerekti ini vurgulamakta ve neri getirmektedir. Anahtar Kelimeler: yeri, i letme , ticari i letme , retim fakt rleri, i hukuku. Organization Concept in Labour Law Enterprise, despite the use of the concept in Turkish Labour Law and legislation as a general rule with workplace is not defined in the Labour Act No. 4857. It is accepted by all that enterprise and workplace are not the same concept, while workplace is a technical unit that it produce commodity and service, but enterprise is a general economical unite that it s goal is profit. In individual labor law, "enterprise" more than the importance of the concept of arising from enterprise to business and therefore a valid termination of the employment contract and the entity granting the employer in cases of child emerges as a requirement of the job.

3 This work is "business" even though the concept is extremely important business legislation being defined, in practice, and stresses that this is only for convenience and the proposal brings to the proceedings. Key words: workplace, enterprise, business organization, factors of production, labor law. * Yarg tay 22. HD. yesi al ma ve Toplum, 2012/1 Hukukunda letme Kavram 76 Giri letme , T rk Hukukunda ve mevzuat nda s k a kullan lmas na ve i yeri ile birlikte nemli bir kavram olmas na ra men, 4857 say l Kanununda tan mlanm de ildir. letme ve i yeri kavramlar n n ayn eyler olmad , i yerinin mal veya hizmet reten teknik bir birim, i letmenin ise kural olarak k r ve nadiren de sosyal ve ideal bir ama g den ekonomik bir birim oldu u doktrinde ve uygulamada herkes taraf ndan kabul edilmektedir.

4 Bireysel i Hukukunda i letme kavram n n nemi daha ok i s zle mesinin i yeri ve i letmeden kaynaklanan ge erli nedenle feshi ile i letmenin gere i olarak ( K, ) i in alt i verene verilmesi durumlar nda ortaya kmaktad r. Bu ve benzeri konular n z me kavu turulmas nda i letme kavram n n t m boyutlar yla ele al nma ve bunun i in de ncelikle i letme kavram n n yasal bir tan ma kavu turulmas gerekmektedir. Her ne kadar, kanunla ilgili t m kavramlar n kanunda tan mlanmas n n gerekmedi i, bu ihtiyac n doktrin ve i tihatlarla giderilece i s ylenebilirse de, i i, i veren, alt i veren, i ili kisi ve i yeri gibi temel kavramlar n tan mland bir yerde bunlar kadar nemli olan "i letme " kavram n n tan mlanmam olmas bir eksikliktir. verenler, y r tt kleri i in bir k sm n alt i verene devrederken s k a i letmenin gere i olarak hareket etmektedirler.

5 Letmenin ne oldu u yasada tan mlanmad ve i yeri kavram kadar zerinde durulmad i in onun gerekleri konusunda da belirsizlikler ya anmaktad r. Bu belirsizlik, i letmenin ne oldu u, kapsam , amac , boyutlar , i leyi i ve di er y nleri bilinirse minimize edilmi veya b y k l de sorun olmaktan km olur. Bu makalede, i letme kavram n n i hukuku a s ndan olduk a nemli olmas na ra men yasada tan mlanmam oldu una, bunun bir eksiklik te kil etti ine, i letme kavram n n tan mlanm ve a klanm olmas n n i letmesel kararla i i kar lmas veya i in bir k sm n n devredilmesi hallerinde nem arz etmesine de inilmektedir. Hukukunda i letme kavram daha ok, i letmenin, i yerinin veya i in gereklerinden kaynaklanan ge erli bir sebebe dayanarak i s zle mesinin feshi ( Kanunu, ) ile bir k s m i lerin i letmenin bir gere i olarak alt i verene devri ( Kanunu, m.)

6 2/6) hallerinde s z konusu olmaktad r. Her iki halde, i letmenin gereklerinin neler oldu unun belirlenmesinde "i letme " kavram n n mahiyeti, kapsam , fonksiyonu, unsurlar ve amac n n o iyi bilinmesi gerekmektedir. letme Kavram n n Tan m letme kelimesinin T rk e S zl kteki kar l , tar m, sanayi, ticaret, bankac l k vb. i alanlar nda k r sa lamak amac yla bir sermaye yat r larak kurulan kurum eklindedir (T rk e S zl k, 1988:1118). letmelere firma, giri im, te ebb s veya Hukukunda letme Kavram 77 irket gibi isimler de verilmektedir (Karalar, 2011: 10).1 Bir i letmenin malvarl y n ticaret hukukunu, mali ve ekonomik y n iktisat ve i letme bilimini, i letmede al an i iler ise Hukukunu ilgilendirmektedir. Dolay s yla ayn kavram n farkl bilim dallar a s ndan farkl tan mlar olaca do ald r.

7 Rne in, Hukuku alan nda bile di er kanunlara g re de i ik tan mlar yap labilmektedir. S z gelimi, tarihli ve 3143 say l Sanayi ve Ticaret Bakanl n n Te kilat ve G revleri Hakk nda Kanunun ek 1. maddesine dayan larak haz rlanm olan K k ve Orta B y kl kteki letmelerin Tan m , Nitelikleri ve S n fland r lmas Hakk nda Y netmelik de i letme tan m getirmi tir. Bu Y netmeli e g re, yasal stat s ne olursa olsun, bir veya birden ok ger ek veya t zel ki iye ait olup, bir ekonomik faaliyette bulunan birimlere i letme denir ( ). letme (Entreprise-Unternehmen) terimi, uygulamadan gelen bir kavram olup, ilk nceleri ve uzun bir s re yaln zca ekonomistlerin bilimsel al malar na konu olmu tur. Ekonomi bilimi i letmenin temel h cre niteli inde oldu unu kabul eder. Bununla birlikte ekonomistlerin aras nda da i letmenin ortak bir tan m yoktur.

8 letme kavram n n onlarca tan m bulunmaktad r. Baz lar na g re; k r sa lamak amac yla bir pazar i in mal retme ve hizmet sunma rg t (Marchal, 1956:833), baz lar na g re de; esas olarak pazar i in mal retme ya da hizmet sunma amac n ta yan ve mali a dan di er t m kurumlardan ba ms z olan rg t t r (Truchy, 1935:131). letme kavram n n gerek doktrinde, gerekse yerli ve yabanc mevzuatta yer alan baz tan mlar yledir: letme ; iktisadi bir amac n ger ekle mesi i in bir m te ebbise ait bir veya birden fazla i yerinin rg tlenmesinden (organizasyonundan) olu an bir birimdir (Narmanl o lu, 1988:122; Yenisey, 2007:35) ya da ekonomik bir menfaat sa lamak amac yla emek ve sermayenin m te ebbis taraf ndan ba ms z bir organizasyon i inde bir araya getirilmesidir (Deryal, 2002:8; Poroy/Yasaman, 2004:42; Bozkurt, 2010:30; Uygur, 1980:291).

9 Retim fakt rlerini planl ve sistemli bir ekilde bir araya getirerek mal ya da hizmet retimi amac g den retim birimine i letme denir (Saymen, 1954:188; Mucuk, 2008: 11). Birbirine yak n di er iki tan m da yledir: nsanlar n istek ve ihtiya lar n kar lamak amac yla retim fakt rlerini en uygun ekilde bir araya getirerek, mal veya hizmet retip sat a sunan, temel olarak k r, sosyal fayda ve devaml l k amac g den ekonomik birimlere i letme ad verilir. (Par lt /Ayd ntan, 2008:21; zveren, 1974:87; im ek/ elik, 2011:26). Burada temel olan, ekonomik birim olan i letmenin fayda yaratmas , ba ka bir deyi le insanlar n ihtiya lar n kar layacak mal ve hizmetlerin retimiyle u ra mas d r (Demirci/G m tekin, 2009:9). Frans z ticaret Hukukunda i letme , i inde m te ebbisin mesleki faaliyetlerinin yap ld retime, hizmet ya da mallar n m badelesine y nelik bir *1 Bununla birlikte a a da da belirtildi i zere i letme ile giri im kavramlar birbirinden farkl d r.

10 Uygulamada isabetsiz olarak birbirlerinin yerine kullan ld klar g r lmektedir. Hukukunda letme Kavram 78 organizasyon, olarak tan mlanm t r. (Plaisant, 1980:354). talyan Medeni Kanunu i letme kavram yerine ticari i letmenin tan m na yer vermi tir. Buna g re; ticari i letme , letmenin faaliyeti i in m te ebbis taraf ndan organize edilmi mallar n b t n d r. (m. 2555). svi re Medeni Kanununa g re i letme , devaml surette gelir sa lamak amac yla ba ms z ekilde y r t len ekonomik faaliyetlerdir (m. 52/3) (Franceschelli, 1979:246). Bir tan ma g re; nsan ihtiya lar n kar lamak zere bilgi, insan, teknoloji, finans kaynak ve benzeri g ncel retim fakt rlerini en etkin ve verimli bir ekilde kullanarak ncelikle uzun d nemde k r, s reklilik ve sosyal sorumluluk ama lar n yerine getirmek i in ekonomik mal ve hizmet retme amac yla kurulmu iktisadi birimlere i letme denir (Alt n/Ba ar/Do an, 2010:3; Tutar, 2011:17) Ekonomik (iktisadi) birimin i letme say lmas i in; s rekli veya s reksiz olu u, kendisine veya ba kas na mal ve hizmet retmesi, sahibinin tek veya ok olmas , ger ek veya t zel olmas , liberal veya sosyalist ya da karma ekonomik sistemde i lemesi fark etmez.