IN THE CONTEXT OF INTERNATIONAL AUDITING …

1 OCAK - UBAT 201229 Z MMAL ULUSLARARASI DENET M STANDARTLARI KAPSAMINDA NEML L K D ZEY N N BEL RLENMES NDE KULLANILAB LECEK Y NTEMLERIN THE CONTEXT OF INTERNATIONAL AUDITING STANDARDS THE METHODS FOR DETERMINING MATERIALITY Prof. Dr. Nuran C MERT* z Denetim standartlar na g re denet i, ba ms z denetim tekniklerinin yap s n , zamanlamas n ve kapsam n belirlerken, yanl l klar n etkisini de erlendirirken ve denet i g r , olu tururken, nemlilik kavram n dik-kate almak zorundad r. Denetim riskiyle yak ndan ilgili olan bu kavram denetimin maliyetiyle de ili kili olup denetimin kalitesini b y k l de etkilemektedir.

2 Nemlili in belirlenmesi denet i i in mesleki bir yarg meselesi olup, finansal tablo kullan c lar n n bilgi ihtiya lar n ne l de alg lad ndan etkilenir. Denet i nemlili i belirlerken hem say sal hem de niteliksel bir ok fakt r g z n nde bulundurur. Esasen denet inin mesle-ki yarg s n kullanmas n olumsuz y nde etkileyebilece inden, muhasebe ve denetim standartlar nda nemlilik seviyesinin hesaplanmas na ili kin nerilere a k bir ekilde yer verilmemektedir. Her ne kadar denet iler nemlili i belirlerken bir dizi niteliksel fakt r g z n ne almak zorunda olsalar da ba lang ta nemlilik d zeyi belirlemek ve onu bir kar la t rma l t olarak kullanmak zorundad rlar.

3 Bu makale kapsam nda uluslara-ras denetim standartlar (ISAs) er evesinde nemlili in belirlenmesine ili kin olarak uygulamada kullan labilecek yakla mlarla ilgili baz rnek-ler verilmi s zc kler: Denetim, nemlilik, performans nemlili i, yan-l l k, d zeltilmemi yanl l k.* Marmara niversitesi letme B l m 30 OCAK - UBAT 2012 Z MMAL Abstract According to the AUDITING standards auditors must consider the mate-riality concept when they are determining the nature, timing and extend of the audit techniques applied in conducting an audit of financial state-ments and evaluating the effect of uncorrected misstatements, if any, on the financial statements and in forming the opinion in the auditor s report.

4 Materiality and risk are fundamental concepts important to the audit plan-ning and performing. They are also related to the audit cost affecting the audit quality. The determining the materiality is a matter of professional judgement affected by the auditor s perception of the financial information needs of users of the financial statements. Auditors materiality decisions is a multifactor decision involving both qualitative and quantitative aspects. The AUDITING standards do not explicitly provide a guidelines for quantif-ying materiality because it can affect the auditor s final decision.

5 However although auditors may consider a number of qualitative factors when de-termining the materiality they need to quantify the preliminary materiality and to use it as a benchmark. In this article I try to give some examples of the approaches to determine materiality that can be used in practice in the CONTEXT of ISAs. Keywords: AUDITING , materiality, performance materiality, misstate-ment, uncorrected misstatement. OCAK - UBAT 201231 Z MMAL R Ya anan irket skandallar n n o unda bu irketlere hizmet veren dene-tim irketlerinin nemlili i manipule ederek nemli yanl l klar ve finansal tablo hilelerini g rmezden geldikleri anla lm t r.

6 B t n bu olumsuzluk-lar finansal tablolar n denetimiyle ilgili d zenleyici otoritelerin nemlilik-le ilgili yakla mlar n de i tirmeleri ve standartlarda baz d zenlemeler yapmalar sonucunu do urmu tur. En son Aral k 2009 da y r rl e giren Uluslararas Denetim Standard ISA 320 ve 450 de nemlilikle ilgili k s-taslar ve uygulama esaslar yeniden belirlenmi , bir anlamda denet inin sorumluluk alan n geni leten yeni baz d zenlemeler yap lm t r. Her ne kadar SPK zerinden iki y l ge mi olmas na ra men uluslararas denetim standartlar n revize etmemi olsa da uygulamada denet iler standartlar n ng rd genel er evede, say sal ve say sal olmayan (niteliksel) bir ok fakt r kullanarak nemlilik d zeyini belirlemektedirler.

7 Denetim stan-dartlar na g re denet i, denetim tekniklerinin yap s n , zamanlamas n ve kapsam n belirlerken ve yanl l klar n etkisini de erlendirirken nemlilik kavram n dikkate almak zorundad r. Denetim riskiyle yak ndan ilgili olan bu kavram denetimin maliyetiyle de ilgili olup denetimin kalitesini b y k l de etkilemektedir. Esasen denet inin mesleki yarg s n kullanmas n olumsuz y nde etkileyebilece inden, muhasebe ve denetim standartlar n-da nemlilik seviyesinin hesaplanmas na ili kin nerilere yer verilmemek-tedir Teoride ara t rmalarla desteklenen baz al malar nemlili in hesap-lanmas na ili kin y ntemleri tart makla birlikte konu, z itibariyle bir modele ya da standart hesaplama bi imine uygun bulunmamaktad r.

8 Bu makale kapsam nda ba ms z denetim al malar nda denet ilerin nem-lilik tutar n belirlemede yararl olabilecek baz teknik yakla mlar ele al -narak a klanm t r. Bu ama er evesinde ncelikle uluslararas denetim standartlar kapsam nda nemlilik kavram ve kullan m hakk nda bilgi verilmi daha sonra uygulanabilecek baz teknikler rakamsal rneklerle a klanm t - UBAT 2012 Z MMAL nemlilik Kavram Ve Denetimde nemlilik D zeyinin Kullan lmas Uluslararas Muhasebe Standartlar Kavramsal er evesi nemlili i.

9 Bilginin a klanmamas , yanl veya eksik a klanmas nedeniyle fi-nansal tablolar esas alarak karar veren finansal tablo kullan c lar n n ekonomik kararlar n etkileyebilecek hususlar seklinde tan mlam t d zenlenen ISA 320 uluslararas denetim standard kapsa-m nda ise kavramsal olarak iki tur nemlilikten s z edilmekte denet inin planlama a amas nda belirlemesi gereken nemlilik d nda performans nemlili i seklinde tan mlanan di er bir t r nemlili in daha belirlenmesi ng r lmektedir. ISA 320 ye g re; e er tek tek yada toplam olarak yanl l klar ve eksik-liklerin finansal tabloya dayanarak ekonomik karar almak durumunda ki kullan c lar n kararlar n etkilemesi bekleniyorsa bu yanl l klar ve eksikliklerin nemli oldu u d n lmelidir.

10 Nemlilik hakk ndaki yar-g lar i inde bulunulan ko ullar n nda yap l r ve bu yarg lar yanl l - n b y kl , niteli i veya her ikisinin bile iminden etkilenir. nemli-lik konusundaki yarg lar kullan c lar n bir grup olarak ortak finansal bilgi ihtiya lar n n dikkate al nmas na dayan r. Yanl l klar n her bir kullan c zerindeki muhtemel etkisi d n s z edilen finansal tablo kullan c lar ok geni bir yelpazede bulunan pay ve menfaat grubunu kapsamaktad r. ISA 320 ye g re denet- inin nemlilik belirlemesi mesleki bir yarg meselesi olup denet inin fi-nansal tablo kullan c lar n n finansal bilgi ihtiya lar n nas l alg lad ndan etkilenir.