KOAH TANIMI VE KLİNİK ÖZELLİKLERİ - toraks.org.tr

1 KOAH TANIMI VE KL N K ZELL KLER lknur BA Y TKocaeli niversitesi T p Fak ltesi, G s Hastal klar Anabilim Dal , Kocaeli, T rkiye e-mail: TANIM Yak n zamana kadar KOAH, ilerleyici ve geri d n m olmayan hava ak m k s tlanmas ile karakterize bir akci- er hastal olarak tan mlan rken, son zamanlarda hava ak m k s tlanmas n n anormal inflamatuvar yan t ile ili kili oldu unun, hatta akci erlere s n rl olmay p sistemik etki-lerinin de var oldu unun ortaya s r lmesi KOAH tan m n de i mesine yol a m t r (1,2).Yenilenen GOLD (Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease) rehberine g re KOAH; hastal k iddetini artt rabilecek belirgin akci er d etkileri de olan nlene-bilir ve tedavi edilebilir bir hastal kt r. Akci er komponenti tam olarak geri d n ml olmayan hava ak m k s tlan-mas ile karakterizedir.

2 Hava ak m k s tlanmas genellikle progresiftir ve akci erin, ba ta sigara olmak zere, zararl partik l ve gazlara kar anormal inflamatuvar yan t ile ili kilidir (2). Tarihsel a dan bak ld nda KOAH n kronik bron it ve amfizem olmak zere iki alt fenotipe ayr ld g r lmek-tedir. Kronik bron it daha ok klinik bir tan mlamay , amfi-zem ise patolojik tan mlamay yans t r ve hastalarda her iki fenotip de de i ik derecelerde bulunarak hava ak m k s tlamas na katk da bulunabilir (3). Kronik bron it, akci- er t berk lozu, bron ektazi, akci er absesi gibi nedenler olmaks z n birbirini izleyen en az iki y l boyunca, y lda en az ay devam eden ks r k ve balgam karma yak n-malar n n varl olarak tan mlan r. Amfizem ise, terminal bron iollerin distalindeki hava yollar n n belirgin fibrozis olmaks z n destr ksiyonu ile birlikte anormal ve kal c geni lemesidir (2,3).

3 Yine ge mi y llarda bu fenotiplere dayanarak kronik bron- it bask n hastalar mavi- i man (blue-bloater), amfizem bask n olanlar ise pembe- fleyen (pink-puffer) olarak s n flama e ilimi bulunmaktayd (3). Ancak KOAH l has-talar n ok az nda bu ayr m se ilebilir oldu undan, o u hastada her iki fenotip de de i ik oranlarda bulunabilece- inden bu ayr m art k kullan lmamaktad r. KL N K ZELL KLER Ba ta sigara olmak zere hastal kla ili kili risk fakt rlerine uzun s reli maruziyet yk s ile birlikte ks r k, balgam karma ve nefes darl yak nmalar olan herkeste KOAH n tan s d n lmeli ve tan i in spirometrik inceleme istenmelidir (4). Hastalar n b y k o unlu u 40 ya st , sigara i icisi erkeklerdir. Semptomlar KOAH ta g r len en nemli semptomlar ks r k, balgam karma ve nefes darl d r (5).

4 Hastal n erken semp-tomlar ndan olan ks r k ve balgam karma, o unlu u sigara i icisi olan bu hastalarda sigara ks r olarak alg lan r ve hekime ba vuru genellikle akci er fonksiyon-lar n n yar yar ya kaybedildi i ve nefes darl n n geli ti i ileri evrelerde ger ekle ir (3,6). Semptomlar n iddeti ile solunum fonksiyonlar n n kayb aras nda korelasyon bulunmamas ve baz hastalar n ileri d nemlerde bile yak nmas z olabilmesi nedeniyle o u hastaya erken d nemde tan konamamaktad r (5). Semptomlar n kronik ilerleyici seyri ve ataklarla semp-tom iddetinde art meydana gelmesi KOAH i in tipiktir. Zamanla fiziksel aktivitede k s tlanma, ya am kalitesinde azalma ve mortalitede art meydana gelir (7). ks r k: Hastalarda geli en ilk semptomdur fakat genel-likle nemsenmez.

5 Ks r k kronik ve o unlukla prod ktif ks r k eklindedir, sabahlar art g sterir. Sabah ks -r gece boyunca hava yollar nda biriken mukusu temiz-TTD Toraks Cerrahisi B lteni102 KOAH TANIMI VE KL N K ZELL KLER lemeye y neliktir (5,7). Ba lang ta aral kl ve sabahlar olan ks r k, zamanla her g n olmaya ba lar ve g n boyu devam eder. Nadiren baz hastalarda ks r k olmadan da belirgin hava yolu obstr ksiyonu bulgular olabilir (2). Balgam karma: Balgam o unlukla az miktarda ve yap kand r fakat zellikle bron ektazi gibi ek hastal - olan baz hastalarda fazla miktarda da olabilir (2,5). Ataklar d nda beyaz ve mukoid karakterde olan balgam n renginin sar -ye ile d nmesi ve miktar n n artmas atak bulgusu olarak kabul edilir (5,8). Bununla birlikte balgam n ye il renkli olmas n n her zaman infeksiyonu g stermedi i, eozinofil miktar ndaki art ve miyeloperoksidaz enzimini etkisi ile renk de i ikli i olabilece i ak lda tutulmal d r (7).

6 Ba ta kad nlar olmak zere balgam karmakta g l k eken hastalarda renk ve miktar de erlendirilmesi zor olabilir (2).Nefes darl : Subjektif bir yak nma olan nefes darl , ki inin nefes al p verdi inin fark nda olmas olarak tan m-lanabilir (5). KOAH da hastan n hekime ba vurmas n n ve hastal kla ilgili sakatl k ve anksiyetenin en nemli nedenidir (2,8). Hastalar dispneyi nefes alma g l , hava a l veya i ekme eklinde tan mlayabilirler (4). Ba lang ta a r eforla ortaya karken, zamanla progresyon g stere-rek hafif ola an eforla dahi meydana gelebilir ve hastan n g nl k ya am aktivitelerini k s tlar (2). Hastalar nefes darl nedeniyle hekime ba vurduklar nda FEV1 de erleri genellikle litrenin alt na inmi tir (8), istirahat dispnesi ise FEV1 in %30 un dahi alt na indi ini d nd r r (7,9).

7 Subjektif bir yak nma olmas na kar n dispne klinik olarak e itli skalalar arac l ile de erlendirilebilir (5). Bunlardan biri olan Medical Research Council (MRC) dispne ska-las , tek ba na FEV1 ile de erlendirmeye k yasla di er ya am kalitesi l mleri, sakatl k ve mortalite ile daha iyi korelasyon g steren ge erli ve g venilir bir y ntem olarak uzun y llard r kullan lmaktad r (9). Di er semptomlar: G s a r s ve h r lt l solunum KOAH l hastalarda g r lebilen non-spesifik semptom-lard r, g r lmemeleri KOAH tan s n ekarte etmez (2,4). H r lt l solunum ve dispne varl yanl l kla ast m tan s konmas na neden olabilir (5). G s a r s ise genellikle pulmoner emboli, pn moni, plevral ef zyon ve pn mo-toraks gibi komplikasyonlar sonucu ortaya kar (5,7).

8 KOAH l hastalar n %40 kadar nda tespit edilebilen gastro- zafagial refl n n de g s a r s nedeni olabilece i ak l-da tutulmal d r (5). Ataklar s ras nda inflamasyonlu hava yollar ndan balgamla kar k olarak kan gelmesi g r lebilir fakat KOAH l hastada hemoptizi saptand nda t m r, bron ektazi, pn moni ve kalp yetmezli i gibi ek hastal k-lar d n lmeli ve ay r c tan yap lmal d r (5,7). KOAH l hastalarda uyku ile ilgili semptomlara da dikkat edilmelidir, uyku apne sendromu olmadan da nokt rnal hipoksemi ve hiperkapni uyku kalitesini bozabilir (5). leri d nem: Hastal n ileri d nemlerinde i tahs zl k kilo kayb ve ka eksi g r lebilir (4). Kilo kayb k t prognoz g stergesidir ve t berk loz, malignite gibi di er hastal k-lara da e lik edebilece inden ara t r lmas gerekir (2,7).

9 Hastal k ilerledik e aktivite k s tlanmas geli en ve eve ba ml kalan hastada sosyal izolasyon, depresyon ve anksiyete g r lebilir (4). Hipoksemi haf za kayb ve dikkat azalmas na, hiperkapni ise kognitif fonksiyon bozuklukla-r na yol a abilir (7). Ayr ca ileri d nemde pulmoner hiper-tansiyon ve kor pulmonale geli imi v cutta i lik ve deme neden olabilir (2). Fizik muayeneKOAH da semptomlarda oldu u gibi fizik muayene bulgula-r ile hava yolu obstr ksiyonunun iddeti aras nda da zay f bir ili ki mevcuttur (8). Hastal n erken evrelerinde fizik muayene normal olabilir veya ileri d nemlerde hastal k i in olduk a spesifik bulgularla kar la labilir (7). Normal fizik muayene bulgular KOAH tan s n ekarte ettirmez. nspeksiyon: zellikle ileri d nemdeki hastalarda giyin-me, muayene odas na girme gibi hafif aktivitelerde dahi solunum s k nt s ve ta ipne tespit edilebilir (5).

10 Solunum derinli i azal r ve dakika solunum say s istirahatte dahi 20 nin zerinde bulunur (2). Hasta nefes darl nedeniyle kelimeler halinde konu ur, uzun c mleler kuramaz (5,8). Bu bulgular ataktaki hastalarda s kl kla tespit edilir. Yine inspeksiyonda santral siyanoz, ekspirasyonda b z k dudak solunumu ve yard mc solunum kaslar n n kullan l-mas nedeniyle interkostal ekilmeler g r lebilir (5,7,8). Hastalar oturarak, ne do ru e ilip kollar yla nlerindeki bir nesneye yaslanarak nefes darl klar n azaltmaya al rlar (9). Bu pozisyon boyun ve omuz b lgesindeki yard mc solunum kaslar n n etkin al mas n sa lamaya y neliktir ve hastalar n FEV1 d zeyinin 1 litrenin alt nda oldu unu d nd r r (8). Solunum yetmezli i geli en hastalarda ise paradoks solunum izlenir. S rt st yat pozisyonunda daha kolay g zlemlenen paradoks solunumda hastan n st abdomen duvar n n inspirasyonda i eri do ru hareket etti i g r l r (5).