OSMANLI DEVLET Đ’NDE KADININ STATÜSÜ, E ĞĐ TĐMĐ VE …

1 OSMANLI DEVLET NDE KADININ STAT S , E T M VE ALI MA HAYATI (1839-1918) S BEL DULUM Osmangazi niversitesi Sosyal Bilimler Enstit s Tarih Ana Bilim Dal Yak n a Tarihi Bilim Dal Y KSEK L SANS TEZ Eski ehir 2006 2 NDEK LER ZET ..iii ABSTRACT ..iv NS Z ..v G R ..1 I. B L M: OSMANLI KADINININ SOSYAL STAT S NE GENEL B R BAKI ..3 Devleti ncesi Eski T rklerde Kad n n n Sosyal Stat s ..3 Osmanl Devleti nden nce M sl man T rk Devletlerinde Kad n n Sosyal Stat s.

2 8 Osmanl Devleti nde Kad n n Sosyal Stat s ..14 ncesi Osmanl Kad n n n Sosyal Stat s ..14 Sonras Osmanl Kad n n Sosyal Stat s ..18 II. B L M: OSMANLI KADINI ve E T M ..22 Tanzimat ncesi Osmanl Devleti nde K zlar n E itimi ..24 Tanzimat tan II. Me rutiyet e Kadar Osmanl Devleti nde K zlar n E ..26 tan II. Me rutiyet e Kadar K z Okullar ..30 lk ve Orta ..30 a) S byan Mektepleri/ ptidai b) K z R c) K z Mesleki E ..37 a) Ebe b) K z Sanayi ..38 c) Dar lmuallimat ..38 Gayrim slim ve Yabanc K z Okullar ..43 II. Abd lhamid D nemi nde K zlar n E II. Me rutiyet D neminde Osmanl Toplumunda K zlar n E lk ve Orta Mesleki E a) 51 b) Hem irelik E Y ksek K z Dar.

3 52 III. B L M: OSMANLI KADINI ve ALI MA 1908 ncesi al ma Hayat nda Osmanl Kad n ..55 II. Me rutiyet D neminde al ma Hayat nda Kad ..59 Kad n ..62 a) M dafaa-i Hukuk-u b) Kad nlar al t rma Cemiyet-i 65 II. Me rutiyet D neminde Kad nlar n stihdam Alanlar ..67 Memure Kad a) E itim Alan nda Memure Kad b) Telefon daresinde al an Memure Kad c) Di er DEVLET Dairelerinde al an Memure Kad d) Kad n Askerler: Kad n Amale zel Sekt rde al an Kad nlar: Osmanl Bankas rne i Kad a) Dokuma b) Hal c) pekli Dokuma Kad n ilerin al ma Ko ullar .. 86 n i n iler ve al ma al ma Hayat nda Kad nlar n Tepkileri:G steriler ve SONU.

4 105 KAYNAK 4 ZET OSMANLI DEVLET NDE KADININ STAT S , E T M ve ALI MA HAYATI (1839-1918) DULUM, S BEL Y ksek Lisans-2006 Yak n a Tarihi DANI MAN:Yrd. Do . Dr. Cezmi Karasu Bu al man n amac , XIX. ve XX. Y zy llardaki Kentli Osmanl T rk kad n n n toplumsal ve ekonomik ya amdaki de erini ortaya koymakt r. Konu, Osmanl da kad na dair genel bir er eve izmek, kad n n stat s ve e itiminden yola k larak toplumsal ve iktisadi nemini tespit etmek amac yla ele al nm t r. al mada, kentli Osmanl T rk kad n n n rol ne yo unla lm ; kad n n XIX.

5 Ve XX. y zy llardaki toplumsal ve hukuksal stat s , e itim durumu ve al ma ya am ndaki yeri geli melerle a klanm t r. Osmanl saray na mensup kad nlar ile k rsal alanda al an kad nlar bu al ma kapsam na girmemektedir. al mada ayr ca gayrim slim Osmanl kad nlar na da zel olarak yer verilmemi tir. Bu al ma yap l rken nce Osmanl kad n n ele alan kitaplar taranm t r. al maya konu olan d nemin edebiyat r nleri, Osmanl Devleti ni ziyaret eden ve mparatorlukta ya ayan yabanc lar n g zlemlerini i eren kitaplar okunmu tur. Kaynaklar okunup konuya hakim olunduktan sonra da yaz m a amas na ge ilmi tir.

6 Yaz m a amas nda kad n n toplumsal ve iktisadi ya amdaki rol n belirleyen etkenler iyi analiz edilmeye ve tarafs z bir ekilde yorumlanmaya al lm t r. Sonu olarak, XIX. y zy lda ilan edilen Tanzimat ferman na kadar nispeten toplumsal konumu s n rland r lan kentli Osmanl T rk kad n , bilhassa XX. Y zy lda ger ekle en II. Me rutiyet in ilan ile toplumsal ve ekonomik hayata kat lm t r. Toplumsal alanda kaydedilen baz ilerlemeler ve kad nlar n lehine yap lan giri imler sonucu kad n n hukuksal ve toplumsal durumu farkl la m t r. iii 5 ABSTRACT STATUS, EDUCATION and WORKLIFE of WOMEN in the OTTOMAN EMPIRE (1839-1918) DULUM, S BEL Masters of History-2006 ADVISOR: Asst.

7 Prof. Cezmi KARASU The aim of this study is to illustrate the value of Urban Ottoman Turkish Women in societal and economic life during the 19th and 20th centuries. This topic is examined from the general role of women in the Ottoman Empire and the aim is to determine the social and economic importance of women from the perspective of women s status and education. The study concentrates on the role of urban Ottoman women; social and legal status, education and their place in the work life during the 19th and 20th centuries are illustrated along with developments during the period. Women of the Ottoman palace and women in rural areas are not examined in this study.

8 Also non-Muslim Ottoman women are not included as a distinct entity in the study. During the research phase of this study books on Ottoman women were examined. Works of literature of the period under consideration and books about observations of foreign visitors and residents of the Empire were examined. After the literature review the writing of the thesis was commenced. During the writing of this thesis an effort to provide an unbiased evaluation of role of women in societal and economic life was made. As a result it can be stated that Urban Women of the Ottoman Empire whose societal position was limited until the Reform Edict of the 19th century began participating in social and economic life especially following the Second Constitutional Era in the 20th century.

9 Through some progress in social areas and some initiatives favourable to women their legal and social positions began to change. iv 1 NS Z Osmanl Devleti nin kuruldu u d nemde kad n, Eski T rk devletlerinde oldu u gibi st n bir konumda ve toplumsal ya am n i inde yer al r. Ancak Osmanl Devleti nin y kselme d neminde T rk kad n , yerle ik ya ama ge me, yerle ilen co rafyada etkisi alt nda kal nan k lt rler -Bizans, ran- nedeniyle toplumsal hayattan d lan r. Arka plana itilip sosyal hayatta ve kamusal alanda yer almas na izin verilmeyen kad n, Tanzimat n beraberinde getirmi oldu u Bat l ak mlar n etkisiyle evden d ar ya y nelir ve sosyal hayatta daha fazla g r lmeye ba lar.

10 Tanzimat n ilan Osmanl toplumunda kad n n sosyal stat s n n y kseltilmesi, e itiminin art r lmas ve al ma hayat na at lmas i in sosyal bilin olu turulmas a s ndan bir ba lang t r. Kad na yat r m n gelece e yat r m oldu unu anlayan Osmanl ayd nlar ve y neticileri, XX. y zy lda kad n n stat s n n farkl la mas na y nelik kanunlar i in u ra verir, kad n n n e itimine yo unla r ve kad n n ekonomik ya ama at lmas i in aba g sterir. Tanzimat ile ba layan kad n n e itimli, bilin li olmas ile toplumunda g l olaca na dair d ncenin ya ama ge irilmesi kolay olmam t r. Kad nlar n toplumsal konumlar n n g lendirilmesi, kad n n e itimli olmas ve kad n n al ma hayat nda yer almas fikri hep erkekler taraf ndan savunulmu tur.