Planlama Kuramına Giriş Özetle, planlamada …

1 Planlama Kuram na Giri 9 Planlama Kuram na Giri Melih Ersoy Planlama KAVRAMI ZER NEPLANLAMA KAVRAMI ZER NEPLANLAMA KAVRAMI ZER NEPLANLAMA KAVRAMI ZER NE Planlama , gelece!e y nelik olarak, istenilen hedeflere ula 'mak amac yla, sistemli eylem programlar haz rlama s reci olarak tan mlanabilir. Nitekim, kavram farkl s zl klerde benzer bi imde tan mlanmaktad r. Webster s Dictionary de Planlama s zc ! ise, nceden d zenlemek ya da daha zg l olarak sosyal ya da ekonomik bir birim i in hedef ve politikalar olu turmak ; plan s zc ! , bir amaca ula mak i in geli tirilen y ntem ya da eylem programlar n n ayr nt 'l form lasyonu bi iminde tan mlanmaktad r.

2 Di!er bir de'yi le, plan onu olu turan iki unsurla tan mlanmaktad r; Bunlar, a) ula may hedefledi!iniz ama , yani proje ve b) bu amaca ula mak i in gerekli olan d zenlemeler, yani ara lard r. Bir plan n hem hedeflenen amac hem de bu amaca hangi yollar izleyerek, hangi ara larla ula laca! n n belirlenmi olmas gerekmektedir (Bettleheim, 1967: 3).1 1 Bettleheim, C., Studies in the Theory of Planning, Asia Publishing House, Bombay, 1967. Kentsel Planlama Kuramlar 10 zetle, planlamada gelece!e y nelik olarak bir fikrin/ vizyonun varl !

3 Ve bunun nas l uygulanaca! na ili kin bir g r n olmas zorunludur. Di!er bir deyi le, Planlama , kuramsal bilginin sistemli bir bi imde eyleme uygulanma's d r (Friedman, 1987).2 G r ld ! gibi, Planlama kavram en geni anlam ile ele al nd ! nda, vazge ilmez zellik i ermektedir; gelece!e y nelik bir tasar m olmas , belirli hedef/ama lara ula mak i in yap lmas , sistemli bir eylem dizgesi olu turmas . Bu genel s recin sistemli bir bi imde ussal bir anlay er evesinde yap lmas ko ulu bir yana b rak ld ! nda ge'riye belirli ama lara ula mak i in yap lan eylemler dizisi kalmaktad r; ki bu, daralt lm anlam ile Planlama ey'lemi insanl k tarihi boyunca hep var olmu tur.

4 Nsanl ! n en ilkel topluluklar bi iminde ya ad ! a!lardan, k resel'le me s yleminin egemen oldu!u g n m z toplumlar na dek Planlama , kimi zaman toplumun bir b t n olarak t m alanlar nda en kat bi imiyle uygulanan, kimi zaman ise nem ve ncelik d zeyi b y k l de d r lerek ok s 'n rl alanlarda, k sa erimli eylemlerin programlanmas bi' iminde varl ! n s rd rm t r. Bunun a rt c bir sap'tama olmad ! , gelece!i bilmek ve bu anlamda d zenle'mek isteyen ve bu nedenle eylemlerini gelece!e y nelik is'temlerine ula mak i in bi imlendiren insano!

5 Lunun bi'lin li eylemlerinin b y k b l m n n, nceden d n l'm /tasarlanm ama l eylemlerden olu tu!unu teslim eden herkes i in a kt r. nsano!lunu di!er canl varl klardan ay ran temel ay'r cal ! n, maddi s re lerle olu an ve s rekli geli en bilin 2 Friedman, J., Planning in the Public Domain:From Knowledge to Action, Princeton University, New Jersey, 1987. Planlama Kuram na Giri 11 oldu!u g z n ne al nd ! nda, insanlar, gerek bireyler ge'rekse topluluk/toplum bi iminde rg tlenmi gruplar olarak hep gelece!

6 E y nelik tasar mlar/planlar yapm ve bunlar ger ekle tirmeye al m lard r. lkel kabile toplu'luklar nda, kabile yelerinin gerek do!a ile sava mlar n n (avc l k), gerekse di!er topluluklarla yapt klar m cadele'nin (sava ), nceden tasarlanm belirli bir plan er eve'sinde yap lmas durumunda ok daha ba ar l sonu lar al nd ! n n !renilmesi g olmam t r. Yine kabile toplu'luklar nda bireyler aras ndaki toplumsal ili kiler zaman i inde belirli kurallara ba!lanarak, belirli eylemlerin so'nu lar n n nceden bilinirli!inin temelleri at lm t r.

7 Ancak, insanlar n gelece!e y nelik eylemleri zerinde nceden d nmesi ile bu eylemlerin sonu lar n ne/nelerin, kim/kimlerin belirledi!i, etkiledi!i konusunda insanl k ta'rihi boyunca ok farkl inan lar oldu!u bilinmektedir. lk a!lar n ve antik d nemin ok tanr l din ve inan la'r nda do!a st g lere atfedilen belirleyici olma inanc , insanlar n bu s re lerin ger ekle mesinde bu do!a st g lerle iyi ge inerek, kurbanlar vererek sa!lanmaya al ' l rken semavi dinlerin toplum ya am nda etkili oldu!u orta a!larda bu g Tanr ve onu d nyada temsil edenlere aktar lm t r.

8 D nyada ya anan her eyin tek belirleyicili'!ini Tanr sal g lerde g ren kaderci toplumlarda, bireysel ve toplumsal ya am n planlanabilece!ine olan inan b 'y k l de zedelenmi , gelece!e y nelik d zenleme yap'mak kadere ve tinsel g lere kar gelmek olarak g r lme'ye ba lanm t r. Ancak, ayd nlanma ile birlikte, ateistlerden, Tanr n n d nyay bir kez yaratt ktan sonra gerisini insano!lunun akl ile belirleyece!ine inanc n ne karan reformist an'lay lar benimseyen ayd nlara kadar geni bir yelpazede yer alanlar, insanl ! n gelece!ini planlayabilece!

9 Ine olan inanc n g kazanmas n sa!lam t r. Sanayi devriminin Kentsel Planlama Kuramlar 12 gerekleri ile birlikte bir yandan teknoloji ve bilimde, di!er yandan pozitivizm ve mek nik determinist felsefe ile bu inan u noktalara kadar ta nm t r. Ancak, hemen bu noktada Planlama ile bilimsel bilgi retmek aras ndaki ay'r ma da de!inmek gerekecek: Birincisi sorun zmek zere m dahale etmek ve yapmak , di!eri ise soru yan t'lamak zere ara t rmak ve d nmek ile ilgilidir. Bu ne'denle, kentsel Planlama s recinde yap lmas gereken tes'pitler ve de!

10 Erlendirmeler, her zaman bilimsel bilgi retme s recinde yap lmas gerekenlerle ak maz. Kentsel plan'lama metodolojisi ile bilimsel bilgi retme metodolojisini kar t rmamak gerekir (Bademli, 2005: 2). Planlama , positivist ng r ya da kestirimlerden farkl olarak, bir b t n olarak planlanan sistemin kendi yasalar ile de!il insan iradesi ile y nlendirilebilece!ini varsayar. Di!er bir deyi le, Planlama , yap sal zorunlulu!un yerini insan n zg r iradesinin alabilece!ini, insanlar n ya ama m dahale edip ona egemen olabilecekleri anlay n temsil eder.