Roozeboom, Bob Schoorel en Reinder Blok (1) Omgaan met ...

1 Artikel15 Remediaal 22010/2011 Door: Sui Lin Goei, Monique Nelen, Margreet van Oudheusden, Erica de Bru ne, Dewi Piscaer, Charissa roozeboom , Bob Schoorel en Reinder blok (1) Omgaan met gedragsproblemen in het onderwijs: SWPBS (deel 2)InleidingDit is het tweede artikel van het tweeluik Omgaan met ge-dragsproblemen in het onderwijs: SWPBS. In Remediaal 1van deze jaargang (2010/2011) verscheen het eerste artikel.(2) In deze twee artikelen wordt een model beschreven, ge-naamd School Wide Positive Behavior Support, afgekortSWPBS, voor de preventie en aanpak van gedragsproble-men binnen onderwijs en het eerste artikel is geschetst wat de handelingsverlegen-heid van leraren is ten aanzien van het Omgaan met gedrags-problemen in de klas.

2 Dit is geplaatst binnen de context vanhet beleidskader passend onderwijs, waarna ingegaan is opde keuze van een schoolbrede benadering die SWPBS voor-staat. De kenmerken van het model zijn kort beschrevenevenals het three-tier-model. In dit tweede artikel wordt uitgebreider ingegaan op de ken-merkende elementen en wordt ook aandacht besteed aan destappen om SWPBS te implementeren. Als laatste wordt be-toogd waarom SWPBS in onze ogen een veelbelovende aan-pak is om in Nederland en binnen Europa om te gaan metgedragsproblemen binnen onderwijs en kernelementen van PBSDe vijf kernelementen van PBS zijn:1.

3 Schoolbrede aanpak op basis van gedeelde waarden;2. preventie;3. positieve benadering en het onderwijzen van verwach-tingen;4. besluitvorming op basis van gegevens;5. samenwerking met ouders en aanpak op basis van gedeelde waardenZoals in het eerste artikel beschreven, wordt PBS school-breed ingevoerd en vindt het zijn weerslag in alle lagen vande organisatie. Binnen PBS wordt ervan uitgegaan, dat eenge soleerde aanpak in de klas veel minder krachtig is dan eenmanier van werken die door alle, in de school werkende,professionals wordt vormgegeven in nauwe samenwerkingmet andere betrokkenen als ouders en ketenpartners.

4 Metketenpartners worden partners uit de jeugdzorg, geestelijkegezondheidszorg en maatschappelijk werk bedoeld. Vol-gens Hieneman et al. (2005) bevordert een schoolbredeaanpak een proactieve, oplossingsgerichte filosofie om deleerling te een school heeft aangegeven PBS in te willen voe-ren, wordt er een PBS-team op school geformeerd waar inieder geval de directeur, een afgevaardigde van de leraren,ondersteunend personeel en de ouders aan deelnemen. EenPBS-coach traint dit team van sleutelfiguren in het gedach-tegoed van PBS. De coach vormt een belangrijke spil in hetimplementatieproces van PBS.

5 Aangezien PBS zich richt opde totale community van de school, wordt PBS pas ingevoerdals 80% van alle werknemers erachter staat. Gestart wordtmet het gezamenlijk formuleren van de visie van de gebeurt door alle werknemers van de school. Ouders enleerlingen worden hier zoveel mogelijk bij betrokken. Idea-liter neemt een afgevaardigde van alle ouders van de schoolp la ats in het PBS-team. N iet alle scholen s la gen er echter ineen ouder lid te maken van dit een gezamenlijk geformuleerde set waarden en nor-men wordt een beperkt aantal verwachtingen geformuleerddie als een soort kapstok dienen.

6 Op veel scholen zijn dat:16 ArtikelRemediaal 22010/2011 Be safe. Be responsible. Be safe implies a feeling of social, emotional and psychical safetyand creates a feeling of belonging. Be respectful relates to com-pliance to teacher requests and positive peer and adult relation-ships. Be responsible addresses school effort such as being readyfor class, completing work, and keeping the school and classroomclean and orderly. (Sprague & Golly, 2005, p. 47)Het PBS-team zorgt vervolgens voor een concretisering vandeze kapstokwaarden naar de belangrijkste ruimtes van eenschool (de klas, het schoolplein, de gang, de wc en andereruimtes).

7 Het gehele team wordt vervolgens getraind doorde PBS-coach in samenwerking met het PBS-team. In dezetraining wordt aandacht besteed aan hoe de school vormkan geven aan positive reinforcements, actief toezicht houdenen het monitoren van de gang van zaken. Iedere school ont-wikkelt dat op een manier die past bij de cultuur van deschool en bij reeds bestaande lesprogramma s en PBS-team van de school bepaalt het doel, verzamelt in-formatie, analyseert patronen en ontwerpt een ondersteu-ning- en implementatieplan voor de PBS gaat het om het defini ren, onderwijzen en on-dersteunen van het juiste gedrag om zodoende een veiligschoolklimaat te cre ren, dat alle leerlingen ondersteunt bijhet leren en het laten zien van positief gedrag.

8 PBS op klas-sikaal niveau is erop gericht een goede leeromgeving tecre ren, zodat leerlingen betrokken zijn en disruptief gedraggeminimaliseerd wordt. Om te kunnen spreken van PBS,moet het gedachtegoed van PBS dus op enigerlei wijze zicht-baar zijn in de hele school, bij alle medewerkers. PBS is duseen aanpak die zich richt op de hele tweede belangrijk kenmerk van PBS is de implementa-tie van een schoolbreed meergelaagd systeem voor preven-tie, het zogenaamde three-tiered model (Greenwood, Kra-tochwill & Clements, 2008), zie ook figuur 1. In dit modelworden drie lagen (de zogenaamde tiers) onderscheiden; iniedere laag worden gerichte interventies ontwikkeld en uit-gevoerd.

9 Men gaat ervan uit dat er grofweg drie groepenleerlingen zijn te onderscheiden, die ieder hun eigen onder-steuningsbehoeftes hebben. Het doel van PBS is de inter-venties die de school pleegt, aan te passen aan de behoeftesvan de desbetreffende groep binnen de tier: Tier 1: 80% van de leerlingen loopt weinig tot geen risi-co op probleemgedrag en heeft genoeg aan een school-breed ondersteuningssysteem dat voor alle leerlingengeldt. Hier gaat het vooral om preventieve maatregelendie ervoor moeten zorgen, dat bepaalde belangrijke so-ciale en academische vaardigheden ingebed blijven ofgeraken in de dagelijkse schoolsituatie.

10 Tier 2: 15% van de leerlingen loopt beperkt risico op hetontstaan van probleemgedrag en voor hen is het nodigbepaalde geselecteerde interventies toe te passen op klas-sen- of groepsniveau. Tier 3: 5% van de leerlingen op een school loopt een ver-groot risico op het ontstaan van probleemgedrag en voordeze groep is het van belang specifieke individuele inter-venties te ontwerpen, bij voorkeur op basis van een func-tional behavior assessment (FBA).Figuur 1. Three-tiered 1 toont een piramide waarin deze drie tiers schema-tisch worden weergegeven. In de onderste, groene laag ont-wikkelt men interventies die zich richten op alle leerlingenvan een school, zoals effectieve didactische ondersteuning,socialevaardigheidstrainin g, effectief klassenmanagement,het onderwijzen van de verwachtingen van een school op hetgebied van gedrag, afspraken over actief toezicht houden enmonitoren, positive reinforcements voor alle leerlingen, dui-delijke regels en daaraan verbonden maatregelen en besluit-vorming op basis van verzamelde de middelste.