İslam Hukuku Açısından Helal ve Haram Olan …

1 Slam Hukuku A s ndan Helal ve Haram Olan G dalar ve Baz G ncel Meseleler K if Hamdi OKUR Permissible ( halal ) and Forbidden ( Haram ) Foods In Terms of Islamic Law and Some Current Issues As is the case with all domains of life, abiding the limits of permission and forbidden in foods which satisfy the basic physiological needs is among the sine qua nons of religious behaviour. In this study we will firstly divide foods in two parts as animal and herbal foods. Then we will discuss which kinds of foods are forbidden or permitted. Lastly we will try to deal with some actual topics about permitted foods. Key Words: Permissible, Forbidden, Food, Islamic Dietary Law. Anahtar Kelimeler: Helal , Haram , G da, slam hukukunda Helal ve Haram g dalar. ktibas / Citation: K if Hamdi Okur, slam Hukuku A s ndan Helal ve Haram Olan G da-lar ve Baz G ncel Meseleler , Us l, 11 (2009/1), 7 - 40. I. G R nsano lunun varl n s rd rebilmek i in en nemli gereksinimlerinden bi-ri de g da ihtiyac d r.

2 Bu ihtiyac gidermek amac yla Helal ve temiz olarak nitele-nen g da maddeleri insan n istifadesine sunulmu Helal ve Haram kavramla-r dini ya ay a s ndan son derece nem arz etmektedir. nanan bir insan hayati faaliyetlerini Helal dairesi i erisinde, Haram olan sahaya tecav z etmeksi-zin s rd rmek durumundad r. Dini terminolojide Helal dinen izin verilmi ve serbest olan , Haram da dinen yasaklanm olan Haram k lmak, Helal dairesini belirlemek yaln zca riin yetkisindedir. Bu yetki sahas n Bu metin, 02-04 Haziran 2009 tarihleri aras nda Bursa da d zenlenen VI. lahiyat Fak lteleri slam Hukuku Anabilim Dal Koordinasyon Toplant s nda sunulan tebli in g zden ge irilmi eklidir. Do . Dr., Hitit niversitesi lahiyat Fak ltesi. 1 Bk. Bakara, 2/168, 172; M ide, 5/88. 2 Bedr ddin el-Ayn , Remz l-hak ik, Beyrut 2004, c.

3 II, s. 372. Konuyla ilgili terminolojik ayr nt ve tart malar i in bk. Muhammed Sell m Medk r, Meb his l-h km inde l-us liyy n, Daru n-nahdati l-Arabiyye, yy. ts., s. 98; Ferhat Koca, Haram (f k h) , D A, c. XVI, ss. 100-101. 8 K if Hamdi Okur _____ ihlale yeltenenler ise ciddi ele tirilerle kar kar ya b rak lm t Haram ve helali belirleme yetkisinin Allah a ait olmas n n yan s ra, yasaklanmam her eyin Helal oldu u, harama g t ren eylerin de Haram oldu u, Haram konusun-da hile yap lamayaca , iyi niyetin Haram me ru k lmad , Haram phesi ta yan eylerden de ka n lmas gerekti i ve haramlar n zaruret durumunda mubah olabilece i gibi prensipler de bu alan n temel er evesini Helal ve Haram s n r na riayet etmek, zellikle g dalar konusunda ayr bir nem ta maktad r. Nitekim peygamberlere y nelik olan hitapta nce Helal g da ile beslenilmesi, akabinde salih amel i lenmesi emredilmi Gerek g das nda gerek kazand nda Helal - Haram l s ne riayet etmeyenin, d zenli ibadetlerin-de ok titiz olsa bile dualar n n kabul olunmayaca , Allah kat nda bir de er ta yamayaca da vurgulanm t Bu verilerden de anla laca zere Helal g da ile beslenmek, dindar bir ya ay n olmazsa olmaz art d r.

4 Bu al mada g dalar hayvan k kenli ve bitki k kenli g dalar eklinde iki grupta ele alarak Helal ve Haram olmalar a s ndan de erlendirmeye, akabinde de Helal g da bak m ndan g n m zde akt alitesini koruyan baz konular ele almaya al aca z. Hi bir iddia ta mayan bu metin, Helal ve Haram g dalarla ilgili ciddiyetini nemli l de hissettirmeye devam eden problemlerin tart l-mas na zemin olu turabilecek bir er eve i levi g rmeyi ama lamaktad r. A. Helal VE Haram OLAN GIDALAR Helal ve Haram olan g dalar ba lam nda Kur n- Kerim de tayyib/tayyib t kavram n n ne kt g r lmektedir. Tayyib kelimesi R g b el- sbeh n nin a klamalar na g re ho a giden be enilen eyler, yenilmesi Helal olan yiyecekler, usul ne uygun olarak kesilmi hayvanlar, verimli ve temiz toprak, iyi davran ta bulunan erdemli insanlar gibi olduk a olumlu nitelikleri i eren bir anlam evre-nine Bu kavram n kar s nda da olumsuz anlamlar n y klendi i hab s kelimesi yer almaktad G dalar ba lam nda ise tayyib, Helal olan ve insan n 3 Bk.

5 Araf, 7/32; Yunus, 10/59; Nahl, 16/116. 4 Haram ve Helal konusundaki temel prensiplerle ilgili ayr nt l bilgi i in bk. Yusuf el-Karad v , el-Hal l ve l-har m fi l- sl m, Beyrut 1985, ss. 21-40. 5 Bk. M min n, 23/51. 6 M slim, Zekat, 19; Nevev , erhu sah hi M slim, Beyrut ts., c. VII, s. 100. 7 R b el- sbeh n , el-M fred t fi gar bi l-Kur n, Beyrut ts., ss. 308-309; el-Mikd d es-S y r , Kenz l-irf n fi f khi l-Kur n, Kum 1422, s. 613. 8 Bk. R b el- sbeh n , el-M fred t, s. 141; S y r , Kenz l-irf n, ss. 613-614. _____ slam Hukuku A s ndan Helal ve Haram Olan G dalar 9 ho land temiz yiyecekleri Hz. Peygamber in tayyib olanla-r Helal k lan ve hab s olanlar Haram k lan eklinde nitelendi i dikkate al n-d nda,10 g dalar s z konusu olunca insan n ho land , faydal ve temiz yiye-ceklerin prensip olarak Helal , insan n ho lanmad , i ren ve temiz olmayan eylerin ise prensip olarak Haram oldu unu s Temel yakla m bu olmakla beraber kimi zaman cezaland rmak maksad yla belli toplumlara baz tayyib niteli i ta yan yiyecekler Haram k l nm t Dolay s yla Haram ve Helal k lma yaln zca fayda ve zararla ba lant l olmay p riin teabb d y n a rl kl olan bir Nitekim bu husus yasak yiyecek uygulamas n n ilk defa g ndeme getirildi i Hz.

6 Adem k ssas nda da kendini g Haraml k ve helallik kriteri olarak baz somut gerek eleri ba lay c kabul edenler, bu gerek eler izale edilebildi i takdirde haraml n ortadan kalkabilece i gibi d ncelere kap Ancak g zden uzak tutulmamal d r ki Haram ve Helal s n r na riayet etmek m kellefler a s ndan fayda ve zarar ili kisine dayal somut gerek elerin tesinde, kullu un bir gere i olarak d nyada tabi tutuldu umuz imtihan n bir par as n olu turmaktad Klasik literat rde yenilebilecek nesnelerin cem d t ve madenler, hayvan k -kenli olanlar ve bitki k kenli olanlar eklinde grupta topland g r Cemadat ve madenlerin yenilebilmesi insan sa l na faydal veya zararl olmas a s ndan ele al nm t r. Tuz gibi yenmesi mutat olan inorganik g da maddelerinin t ketilmesinde bir sak nca g r lmemekle birlikte, yenmesi mutat olmayan, insan sa l na olumsuz etkileri olan toprak, amur gibi maddelerin 9 Fahruddin er-R z , et-Tefs ru l-keb r, Beyrut 2001, c.

7 V, s. 185; Kurtub , el-C miu li ahk mi l-Kur n, Beyrut 1988, c. II, s. 140. 10 Araf, 7/157. 11 Temellendirme i in bk Cess s, Ahk m l-Kur n, Beyrut ts., c. II, s. 312; Ebu. Mansur el-M tur di, Tev l t l-Kur n, stanbul 2006, c. VI, s. 81; R z , et-Tefs ru l-keb r, c. XV, ss. 381-382; Beh t , er-Ravdu l-m rb , D ma k 1990, s. 476; M. Hamdi Yaz r, Hak Dini Kur n Dili, stanbul ts., c. IV, s. 2299; Karad v , el-Hal l ve l-har m fi l- sl m, ss. 30-32. 12 Bk. Nisa, 4/160-161; Enam, 6/146. Ayr ca bk. S leyman Gezer, Kur n da Ge en Baz Yasak-lar n [Haramlar n] Mahiyeti zerine , Hitit FD, 2007/2, c. VI/12, ss. 110-112. 13 Bk. zz ddin bn Abdissel m, Kav id l-ahk m fi mas lihi l-en m, Beyrut 1990, c. I, s. 34. 14 Konuyla ilgili ayr nt l bir de erlendirme i in bk. Remzi Kaya, Kur n- Kerim ve Kit b- Mukaddes te Helal ve Haram G dalar, stanbul 2000, ss.

8 33-49. 15 Bu yakla m n ilgi ekici bir rne i olarak, sa l a zararl nitelikleri giderilebildi i takdirde domuz etinin Haram kapsam ndan kabilece ini savunan Dr. Milasl smail Hakk y zikrede-biliriz. Bk. Dr. Milasl smail Hakk , Tezkiyet l-luh m fi l- sl m, stanbul 1341 [1922]; a. mlf., slam Dininde Etlerin Tezkiyesi, Ahmet Sait Matbaas , [ stanbul] 1933. 16 Konuyla ilgili olarak bk. Ferhat Koca, Haram (f k h) , s. 101. 17 S z konusu tasnif ve yakla mlarla ilgili genel olarak bk. Gaz l , hy u ul mi d-d n, stanbul 1985, c. II, ss. 93-94; Zeb d , th f s deti l-m ttek n, D r l-fikr, yy. ts., c. VI, ss. 14-19. 10 K if Hamdi Okur _____ yenilmesine ise olumlu bak lmam t Bitki k kenli g da maddelerinde Haram ve helallik durumu, ak l ve beden sa l na zarar vermesi a s ndan ele al nm , bu ba lamda alkoll i ki ve uyu turucu maddelerin kullan lmas Helal g r l-memi Hayvan k kenli g da maddelerinde ise hangisinin, hangi artlarda t ketilebilece i nasslarda zerinde ehemmiyetle durulan, fukaha taraf ndan detaylar ile ilgili olduk a ayr nt l bir doktrin geli tirilen bir konu olarak kendi-sini g stermi B.

9 HAYVAN K KENL GIDALAR Kur n- Kerim de yenilmesi Helal olan hayvansal g dalar zerinde ayr nt l bir liste verilmemi tir. Temiz ve Helal olan g dalar n yenilebilece ine dair genel vurgunun yan s ra,21 beh met l-en m tabiri ile yenilmesi mutat olan deve, s r ve koyun gibi hayvanlara22 at f yap lm t Bu konuda somut er evenin belirlenmesi, Haram olan hayvan k kenli g dalar n zikredilmesi ile ger ekle mi -tir. Kur an- Kerim de d rt ayette yenilmesi yasaklanm olan hayvanlar ve hay-van k kenli g dalar a k a belirtilmektedir: Allah size ancak le i, kan , domuz etini ve Allah tan ba kas ad na bo azlanan(hayvanlar) ha-ram k ld . Bununla birlikte kim mecbur kal rsa -istek g stermeksizin ve s n r a maks z n- bunlardan yemesinde ona herhangi bir g nah (Bakara, 2/173) Le , kan, domuz eti, Allah tan ba kas ad na bo azlanm , bo ulmu , darp edilerek ld r l-m , d me sonucu lm , boynuzlanarak ld r lm ve y rt c hayvanlar taraf ndan par a-lanm olan hayvanlar canlar kmadan nce yeti ip kestikleriniz bu h km n d ndad r- ile [putlar ad na dikilmi olan] ta lar zerine bo azlanan kurbanlar size Haram k l nd.

10 (Maide, 5/3) Bana vahyedilenler aras nda le , ak t lm kan, i ren bir ey olan domuz eti ve Allah tan ba -kas ad na kesildi i i in murdar olan hayvandan ba ka yenilmesi Haram k l nm herhangi bir ey bulam (Enam, 6/145) O, size sadece le i, kan , domuz etini ve Allahtan ba kas ad na kesileni yasaklam t (Nahl, 16/115) Bu d rt ayette, Haram k l nan hayvan k kenli d rt yiyecek bulunmaktad r. Kendili inden len ya da nasslar n ng rd ekilde bo azlanmaks z n ld - 18 Gaz l , hy , c. II, s. 93; Zeb d , th f, c. VI, s. 15; r nb l l , md d l-fett h, Beyrut 2001, s. 171; S dd k Hasen Han, er-Ravdat n-nediyye, Beyrut 1992, c. II, s. 185. 19 Gaz l , hy , c. II, s. 93. 20 Bk. bn R d, Bid yet l-m ctehid, stanbul 1333, c. I, ss. 377-382. 21 Bakara, 2/172; Maide, 4/4-5; Araf, 7/32. 22 Bu tabir i in bk.