SOKAK DÜ ĞÜNLER Đ VE HUKUK - idare.gen.tr

1 Kemal G zler, SOKAK D nleri ve HUKUK , Zabuno lu Arma an , Ankara niversitesi HUKUK Fak ltesi Yay nlar , 2011, ( ). Bu makalenin yay nland Arma andaki sayfa numaralar a a daki metin i inde [ ] eklinde g sterilmi tir. [ ] SOKAK D NLER VE HUKUK Prof. Dr. Kemal G zler* Hukukumuzda g r lt yapmak yasakt r. Ancak Ramazan ay nda geceleyin davul al-mak, sokakta d n yapmak, s nnet ocuklar n korna alarak cadde ve sokaklarda arabayla gezdirmek gibi pek ok g r lt c gelenek ve g rene imiz vard r. Hukukumuzda gerek po-lis, gerekse zab ta g r lt ye m dahale etmekle g revlidir. Ne var ki yukar da rnekleri veri-len g r lt c geleneklerimiz s z konusu oldu unda, e itli sosyal ve psikolojik fakt rler ne-deniyle, polis ve zab ta u ya da bu ekilde, bu t r g r lt ye m dahale etmekten ka nmakta-d r.

2 Bu husus da HUKUK kurallar n n etkilili i ile o kurallar n i inde uyguland toplumun ge-lenek ve g renekleri aras nda nas l bir ilgi oldu unu g stermektedir. Bu makalede SOKAK d - n rne inden yola karak, bu d nler kar s nda polis ve zab tan n tutumu, polis ve za-b tay harekete ge irmek i in kullan labilecek HUKUK yollar incelenmektedir. I. G R dare hukukunun temel kavramlar ndan birisi kamu d zeni ( mme nizam , ordre public) kavram d r. Medeni bir toplumda kamu d zeni, bireylerin g venlik, huzur ve sa l k i inde ya amalar durumu olarak tan mlanmaktad r1. Bu tan mdan da anla laca zere, kamu d zeni kavram n n kamu g venli i , kamu huzuru ve genel sa l k olmak zere unsuru vard r.

3 Bizim bu makalede inceleme ko-numuz, bu unsurdan biri olan kamu huzuru kavram ile ilgilidir. O nedenle burada sadece bu unsur zerinde biraz dural m. Kamu huzuru ( mme selameti, mme s k nu, tranquillit publique) , cemi-yette, intizams zl n, kar kl n yoklu u, hayat n normal seyrini [ ] takip etmesi demektir 2. Kamu huzurunu sa lamak ve korumak amac yla, kollu un, g r lt , duman, koku, toz gibi bireyleri rahats z edecek3, onlar n huzurunu bozacak faaliyetlere kar gerekli tedbirleri almas gerekir. Kamu d zeninin bir par as olan kamu huzurunu sa lamak ve korumak ise kollu un bir g revidir.

4 Bir faaliyet olarak kolluk, kamu d zenini sa lamaya y ne-lik bir kamu hizmeti faaliyeti olarak tan mlanmaktad r4. Kolluk, rg t olarak, merkez idare kollu u ve mahall idare kollu u olarak ikiye ayr lmakta, merkez idare kollu u da kendi i inde polis ve jandarma olarak ikiye ayr lmaktad r. Mahall idarelerden belediyelerin kollu una uygulamada zab ta denmektedir. * Uluda niversitesi HUKUK Fak ltesi, Gemlik - BURSA 1. Kemal G zler, dare Hukuku, Bursa, Ekin Kitabevi, 2. Bask , 2009, , 2. S dd k Sami Onar, dare Hukukunun Umum Esaslar , stanbul, Hak Kitabevi, smail Akg n Mat-baas , 1966, , 3.

5 A. eref G z b y k ve Turgut Tan, dare Hukuku, Ankara, Turhan Kitabevi, kinci Bask , 2001, , 4. G zler, dare Hukuku, op. cit., , G zler, SOKAK D nleri Ve HUKUK , Zabuno lu Arma an , Ankara, A HF Yay nlar , 2011, 2 Yukar da kamu huzurunu toplumda d zensizli in, kar kl n yoklu u, haya-t n normal seyri i inde s r p gitmesi olarak tan mlam t k. Dolay s yla, toplumsal ya amda g r lt , duman, toz, koku vs. ile bireylerin rahats z edilmesi5 onlar n hu-zurunu bozar. Dolay s yla bu t r faaliyetlere kollu un m dahale etmesi gerekir. HUKUK a s ndan ortada b y k bir problem yoktur. G r lt , toz, duman, koku vs.

6 Ile bireylerin rahats z edilmesi hukukumuzda yasakt r. Bu t r faaliyetleri yapan-lara da kollu un m dahale etmesi gerekir. Ne var ki, T rk toplumunun baz alan-lardaki rf ve detlerinin zellikle g r lt karan nitelikte oldu u ve dolay s yla ba kalar n rahats z eder nitelikte bulundu u da bir ger ektir. rne in geceleyin saat 03 te, pencerenizin alt nda sokakta g r lt yap lmama-s gerekir. Bu g r lt n n uyuyan ki ileri uyand rabilece i ve onlar rahats z edece- i a ik rd r. Gelgelelim lkemizde Ramazan aylar nda geceleri saat 03 te sokakta davul al nmakta, zellikle de davulcu pencerenizin alt na gelince tokma n daha g l vurmaktad r.

7 Keza sabah saat 05 te hoparl rle okunan sabah ezan bebe inizi uyand rabilmektedir6. [ ] rnekleri e itlendirmek m mk nd r. Bunlardan baz lar neredeyse t m lke ap ndad r. S nnet veya gelin al c konvoylar korna alarak b t n ehri aya a kald r rlar. Askere giden gen lerin ve onlar u urlayan yak nlar n n istedikle-ri her g r lt y ve rezaleti karmas ise en tabi haklar d r. Pek ok ehirde evini-zin n nden her sabah bir ocuk simit iii diye ba rarak ge er. Seyyar sat c lar yollar dola r. Megafonlarla karpuzcu nun, patates i nin geldi ini halka duyu-rurlar. lkemizde pek ok belde belediyesinde ve il e belediyesinde ve belki baz il belediyelerinde , belediye ehrin her taraf n hoparl rlerle donatm t r.

8 Pek ok resm duyuruyu, belediye halk rahats z eder ekilde bu hoparl rlerle yapar. Hatta ayn hoparl rlerden ticar duyurular da yap l r: Beldemize bal k gelmi tir. Belde meydan nda u kadar liradan sat lmaktad r, vs. Belediye hoparl rleri ile halk n rahats z edilmesi bu a dan ok ilgin bir rnektir: G r lt y nlemekle g revli belediyenin bizzat kendisi g r lt yapmaktad r. Bunun ok istisna bir ey oldu u san lmamal d r. rne in n fuslu Gemlik ehrinde g nde say s z defa bele-diye hoparl rlerinden duyuru yap lmaktad r. Bu sat rlar n yazar n n, Gemlik te bulunan Uluda niversitesi HUKUK Fak ltesinde verdi i dersler, s n f n penceresi-nin a k oldu u g zel havalarda, pek ok defa belediye hoparl rleri taraf ndan ke-sintiye u rat lmaktad r.

9 Baz g r lt c detler ise y reseldir. rne in Bursa da oturuyorsan z, gece saat te, apartman n z n i ine 20-30 ki ilik bir grubun girdi ine, kom u dairenin kap s n nde darbuka al p ark s ylediklerine, kom unuzun da o ki ilere tavuk verdi i ne ahit olup a rabilir; ikayet etti inizde de ne ikayet ediyorsun karde- im, bu tavuk alma deti cevab yla kar la abilirsiniz. 5. G z b y k ve Tan, op. cit., , 6. Burada u hususun alt n izmek isteriz: Burada slam dininin kamu huzurunu bozdu u veya kamu d zenine ayk r oldu u yolunda bir ey s ylenmemektedir.

10 Ramazanda davul al nmas , ezan n hoparl rle okunmas herhalde slam dininin bir gere i de ildir ve hoparl r yeni bir icat ol-du una g re mant ken de olamaz. Kamu huzurunu bozan ey, dini kurallar de il, din alan ndaki sosyal kurallar, bu alandaki rf ve detlerdir ki, bunlar lkeden lkeye de i ebilmektedir. Her halde her slam lkesinde Ramazan ay nda geceleri davul al nmamaktad r. Dini rf ve detler sebebiyle bireylerin huzurunun bozulmas sadece ezan rne inde de il, kilise anlar n n al nd H ristiyan lkeler i in de ge erlidir. Herhalde ne sl m n kendisinde ezan n hoparl r kullan larak okunmas ne de H ristiyanl kta an al nmas bir dini kural de ildir ve mant ken de olamaz.