Türk Borçlar Kanunu’nun Para ... - Ankara Barosu

1 HAKEML * Bu makale hakem incelemesinden ge mi tir ve T B TAK ULAKB M Veri Taban nda indekslenmektedir.** Ankara Barosu , rk Bor lar K anunu nun Par a Bor lar nda Faize li kin Getirdi i Yenilik ve S n rlamalar*Av. amil DEM R**T rk Bor lar Kanunu nun Para Bor lar nda Faize li kin Getirdi i Yenilik ve S n rlamalar / DEM R209 i / Ankara Barosu DergisiHAKEML z6098 say l T rk Bor lar Kanunu, 818 say l Bor lar Kanunu nda kar l bulun-mayan h k mlerle akdi faiz ve temerr t faizi oranlar na st s n r getirmi tir. Kabul edilen s n rlamalar kredi kart ve t ketici kredisi faizlerinde ciddi d lere neden olmaktad r. Ayr ca s n rlamalar, finansal liberalizasyonun gelerinden birisi olan faiz tavanlar n n kald r lmas unsurunu ortadan kald rm t r. Kanun koyucunun tercihi, g s z ki iler aleyhine sonu lar olan liberal d zenlemeleri dizginleme ihti-yac ndan kaynaklanm olabilir. Ancak bu yap l rken, s zle me serbestisi ve giri im zg rl g z ard edilmemelidir.

2 T rk Bor lar Kanunu nun t ketici kredisi ve kredi kart faizlerini a r s n rlamas , s zle me serbestisi ilkesini ihlal etti inden do ru de ildir. Faiz st s n rlar , T rk Bor lar Kanunu nda yap lacak bir de i iklikle en k sa zamanda kald r lmal d Kelimeler: Yasal faiz, akdi faiz, temerr t faizi, faiz st s n r , kredi kart faizleri, t ketici kredisi And Limitations On Interest Rates By Turkish Obligations CodeABSTRACTT urkish Obligations Code No. 6098 have regulated upper limits on contractual interest and default interest rates; similar restrictions hadn t been regulated on Code of Obligations No. 818. Accepted restrictions cause severe decreases in interest rates on credit cards and consumer loans. In addition, one of the elements of financial liberalization the abolition of interest rate ceilings is eliminated by limitations. Legislator may restrain the liberal arrangements for the purpose of protect power-less people.

3 However, freedom of contract and freedom of initiative should not be ignored. Excessive limitation on the consumer loan and credit card interest rates, is not suitable because of the violation on the principle of freedom of contract. The upper limits of interest should be removed by the amendment on the Turkish Obli-gations Code as soon as : Statutory interest, contractual interest, default interest, the upper limit of interest, credit card interest rates, interest rates on consumer rk Bor lar Kanunu nun Para Bor lar nda Faize li kin Getirdi i Yenilik ve S n rlamalar / DEM R210 Ankara Barosu Derg s 2012/ 4 HAKEML G R T rk Bor lar Kanunu nda (TBK) faizle ilgili olarak, Bor lar Kanunu nda (BK) kar l bulunmayan baz d zenlemeler yap lm t r TBK m 88 ve m 120, hukuki ili kilere uygulanacak faize ili kin kanuni er eveyi belirlemi tir Faiz oranlar do rudan do ruya TBK da belirlenmemi.

4 Oranlar n belirlenmesi, ekonomik ko ullardaki de i ikliklere ve dalgalanmalara ba l olarak geli ebilecek ihtiya lar dikkate al narak y r rl kteki faiz mevzuat na b rak lm t r[1] al mada ncelikle para borcu, faiz borcu, lke paras ve yabanc para kavramlar ile faiz borcunun kaynaklar ve niteli i incelenecektir Ard ndan para borcunun ifa edilmemesinin bir sonucu olarak faiz borcunun ortaya kmas i in gereken artlar, faiz oranlar n n belirlenmesindeki esaslar, ticari ve ticari olmayan i lerde faiz oran n n kararla t r lmamas halinde uygulanacak faiz oranlar , TTK h k mleri de dikkate al narak incelenecektir Son olarak TBK ve TTK d ndaki faiz mevzuat na yap lan g ndermelerin uygulamaya yans yan somut sonu lar ve para bor lusunu korumaya y nelik faiz st s n rlar n n kredi kartlar ve t ketici kredilerine olan etkileri ele al nacakt r I. Temel Kavramlar A. Para Bor lar ve fas Bir borcun konusu belirli veya belirlenebilir bir mebla alacakl ya deme y k ml l ise o zaman bir para borcundan bahsedilebilir[2] zellikle kar l kl bor y kleyen s zle meler olmak zere bir ok bor ili kisinin konusunu para olu turur Baz s zle melerin konusunu ise do rudan do ruya parad r[3] Bir para borcunda edim, verme edimidir Para bor lar belirli miktarda olduklar ndan, mebla ya da de er bor lar olarak da ifade edilirler[4] Para bor lar lke paras ya da yabanc para birimi ile kararla t r labilir (TBK m 99) [1] Demir, Mehmet: T rk Bor lar Kanunu nun Getirdi i Yenilikler, Ankara 2012, s 31-33 [2] Barlas, Nami: Para Bor lar n n denmesinde Bor lunun Temerr d ve Bu Temerr t A s ndan D zenlenen Genel Sonu lar , stanbul 1992, s 10 [3] Eren, Fikret: Bor lar Hukuku Genel H k mler, 14 B Ankara 2012, s 970.

5 Reiso lu, Sefa: T rk Bor lar Hukuku Genel H k mler, 23 B stanbul 2012, s 302 [4] Eren s 971; Barlas s 13; O uzman, M Kemal/ z, M Turgut: Bor lar Hukuku Genel H k mler, C I stanbul 2012, s 294 vd ; K l o lu, Ahmet M ; Bor lar Hukuku Genel H k mler, 16 B Ankara 2012, s 599-600 T rk Bor lar Kanunu nun Para Bor lar nda Faize li kin Getirdi i Yenilik ve S n rlamalar / DEM R211 i / Ankara Barosu DergisiHAKEML 1) Para Bor lar n n lke Paras yla denmesiPara bor lar kural olarak lke paras ile denir lke paras d nda ba ka bir para birimiyle belirlenmi ve s zle mede aynen deme ya da bu anlama gelen bir ifade de bulunmad k a, borcun deme g n nde denmemesi zerine alacakl , bu alaca n n aynen veya vade ya da fiili deme g n ndeki rayi zerinden lke paras ile denmesini isteyebilir (TBK m 99/1) lke paras ndan T rk Liras n n anla lmas gerekir[5] Bor lunun para borcundan kurtulabilmesi i in kararla -t r lan tutarda lke paras n demesi gerekir Alacakl , borcun ba ka bir ey ya da yabanc para ile denmesini kabul etmek zorunda de ildir Bu durumda bor lu borcunu lke paras yla demezse temerr de d er[6] 2) Borcun Yabanc Para ile denmesiBorcun yabanc parayla ifas TBK m 99/2 de d zenlenmi tir Buna g re lke paras d nda ba ka bir para birimiyle deme yap lmas kararla t r lm sa, s zle mede aynen deme veya bu anlama gelen bir ifade bulunmad k a bor , deme g n ndeki rayi zerinden lke paras yla da denebilir.

6 Bu h k mden anla laca zere ancak bir s zle menin taraflar yabanc para ile demeyi kararla t rabilirler[7] Taraflar yabanc para bor lar n yabanc para veya T rk paras yla deme konusunda se imlik hakka sahiptir[8] Fakat uyu mazl k halinde mahkemenin haks z fiil, sebepsiz zenginle me ve nafaka bor lar n n yabanc parayla denmesine karar vermesi m mk n de ildir[9] TBK m 99 a g re borcun yabanc parayla ifas iki ekilde olabilir a) Yabanc Para Borcunun Aynen fas Taraflar, yabanc para borcunun do rudan yabanc parayla ifa edilece ini kararla t rabilirler S zle mede para borcunun aynen ifa [10] edilece i veya yabanc para cinsinden nakit olarak (efektif deme) denece i gibi h k mler varsa, borcun yabanc parayla aynen ifas kararla t r lm demektir B yle bir [5] O uzman/ z s 296-298 [6] Eren s 973-974; O uzman/ z s 295-296; Reiso lu s 302-303; Hatemi, H seyin/G kyayla, Emre: Bor lar Hukuku Genel H k mler, 2 B stanbul 2012, s 214; K l o lu s 600; Ayranc s 100 [7] Eren s 974 [8] O uzman/ z s 299-300.

7 Reiso lu s 304-305 [9] Eren s 974 [10] Serozan, BK m 99 ile getirilen aynen deme kural n , yabanc para alacakl s lehine getirilen haks z ve ayr cal kl bir se enek olarak de erlendirmekte ve bunun ge mi ten gelen ulusal paran n itibar n n korunmas anlay yla ba da mad n ifade etmektedir Di er yandan son zamanlarda piyasada yabanc para lehine olan istikrars zl n ortadan kalkmas nedeniyle bu durumun alacakl ya pratik bir avantaj sa lamayabilece i ifade edilmi tir (Serozan s 1079-1080) T rk Bor lar Kanunu nun Para Bor lar nda Faize li kin Getirdi i Yenilik ve S n rlamalar / DEM R212 Ankara Barosu Derg s 2012/ 4 HAKEML durumda bor deme g n nde[11] ancak yabanc para ile ifa edilebilir Alacakl da g n nde yabanc parayla yap lan ifay kabul etmek zorundad r Bor , lke paras yla veya ba ka eylerle denmek istendi inde alacakl bunu kabul etmek zorunda de ildir Bor lu borcu kararla t r lan d vizle demezse, alacakl da yabanc parayla yap lan ifay kabul etmezse temerr de d er[12] Fakat doktrinde aynen ifaya ili kin s zle menin, borcun sadece deme g n nde denmesi halinde alacakl ve bor luyu ba lad.

8 TBK m 99/3 gere ince bor lunun temerr d halinde alacakl n n borcun aynen ifas ile birlikte deme g n ndeki rayi ten lke paras yla denmesini de talep edebilece i, alacakl n n aksine zorlanamayaca , aksi durumun TBK n n amac yla ba da mayaca ifade edilmektedir[13] Bir g r e g re de TBK m 99 un 2 ve 3 f kralar aras nda eli ki bulundu undan m 99/2 h km ne itibar edilmelidir[14] Doktrinde, yabanc para bor lar i in aynen ifa imk n n n getirilmesinin ard nda, yabanc paran n tedarikinde ge mi te oldu u gibi g l klerin ya anmamas oldu u ifade edilmektedir[15] Aynen ifa h km i eren s zle melerde temerr t halinde mahkemelerin yabanc paran n aynen denmesine h kmedebilece i savunulabilmekle birlikte, icra daireleri borcun ancak T rk Liras olarak tahsiline karar verebilir[16] b) Yabanc Para Borcunun Aynen veya deme G n ndeki Rayi ten lke Paras yla fas TBK m 99/3 te d zenlenen ikinci ihtimale g re bor lu borcunu mutlak olarak yabanc para ile aynen ifa etmek zorunda de ildir Bor lu borcunu esas olarak yabanc parayla demek zorunda olmakla birlikte, deme g n ndeki TCMB rayicinden lke paras yla demek gibi bir se imlik, ikame hakka sahiptir[17] Alacakl g nl k rayi zerinden lke paras yla yap lan demeyi [11] Eski BK da vadenin hulul g n ndeki rayi zerinden ifadesiyle d zenlenen husus, TBK da deme g n ndeki rayi zerinden eklinde d zenlenmi tir O uzman/ z e g re bu durum eskiye g re fark yaratmam t r nk ayn maddenin 3 f kras alacakl ya vadenin ge mesi halinde dilerse deme g n ndeki rayi zerinden deme yap lmas n isteme hakk vermi tir (O uzman/ z s 300) [12] Eren s 975.

9 O uzman/ z s 300-301, 505 vd ; z s 17; Reiso lu s 307; Hatemi/G kyayla s 214-215; K l o lu s 601 [13] Reiso lu s 308-309; K l o lu s 603-604 [14] K l o lu s 603-604; Buz, Vedat: Bor lar n fas ve fa Edilmemesi T rk Bor lar Kanunu Sempozyumu: Makaleler Tebli ler, stanbul 2012 s 95, 98 [15] Buz s 93 [16] K l o lu s 602; Eren s 975; O uzman/ z s 303 [17] Buz s 92; Eren s 975; O uzman/ z s 302; Reiso lu s 306; Hatemi/G kyayla s 214; K l o lu s 601, 603-604 Buna kar n doktrinde, deme yerindeki sat kurunun esas al nmas gerekti i de savunulmaktad r (O uzman/ z s 301) T rk Bor lar Kanunu nun Para Bor lar nda Faize li kin Getirdi i Yenilik ve S n rlamalar / DEM R213 i / Ankara Barosu DergisiHAKEML kabul etmek zorundad r[18] Bor lu deme g n nde her iki ekilde de deme yapmazsa se imlik hakk n kaybeder Bu durumda se imlik hak alacakl ya ge er ve alacakl borcunun aynen denmesini veya deme ya da vade g n ndeki rayi ten lke paras yla denmesini talep edebilir[19] B.

10 Faiz Bor lar Faiz bor lar para bor lar ndan ayr d n lemez Faiz, alacakl n n talep etmeye yetkili oldu u bir miktar paray kullanamamas nedeniyle, mahrum kal nan s reye ba l olarak denmesini talep edebilece i bir kar l k ve tazmi-natt r[20] Ba ka bir tan ma g re de faiz sermayenin geliridir[21] 1) Faiz Borcunun Kaynaklar Faiz borcu anaparan n bir oran veya y zdesi olarak ortaya kar Faiz, uygulanmas gereken s re boyunca, ge en s reyle orant l olarak birikir Para bor lar d ndaki bor larda faiz borcu olmayaca gibi her para borcu nedeniyle mutlaka faiz denmesi gerekmez Faiz borcu ancak bir hukuki ili kiden ya da kanun h km nden do ar[22] Taraflar yapt klar bir s zle mede baz durum-lar n ger ekle mesine ba l olarak faiz borcu kararla t rabilirler Buna akdi faiz denir Taraflar n aras ndaki ili kinin ticari olup olmamas na g re hukuki ili kiden kaynaklanan faiz borcunda farklar ortaya kar rne in adi d n te faiz istenebilmesi, taraflar n bunu kararla t rm olmalar na ba l iken.