WIJZE LESSEN - ExCEL Thomas More

1 WIJZE LESSEN . Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek Tim Surma Kristel Vanhoyweghen Dominique Sluijsmans Gino Camp Daniel Muijs Paul A. Kirschner Onderwijs is het punt waarop we beslissen of we de wereld genoeg lief hebben om er verantwoordelijkheid voor te nemen'. Hannah Arendt (1954). WIJZE LESSEN . Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek Tim Surma Kristel Vanhoyweghen Dominique Sluijsmans Gino Camp Daniel Muijs Paul A. Kirschner Colofon WIJZE LESSEN , 12 bouwstenen voor effectieve didactiek Auteurs Tim Surma, Kristel Vanhoyweghen, Dominique Sluijsmans, Gino Camp, Daniel Muijs, Paul Kirschner Uitgever Ten Brink Uitgevers, Meppel Vormgeving Chris Peeters, Janine Cranshof Redactie John Arkenbout Drukwerk Bariet, Meppel Bestellen Ga voor het hele aanbod van Ten Brink Uitgevers naar de webshop ISBN/EAN 9789077866528.

2 NUR 840. Eerste druk september 2019. Ten Brink Uitgevers Parallelweg 1c 7941 HH Meppel 085 - 273 63 67 Ten Brink Uitgevers 2019. Dit werk is uitgegeven onder de Creative Contents Licentie en laat anderen toe het werk te kopi ren, distribueren,vertonen, op te voeren, en om afgeleid materiaal te maken, zolang de auteurs en uitgever worden vermeld als maker van het werk, het werk niet commercieel gebruikt wordt en afgeleide werken onder identieke voorwaarden worden verspreid. Bij dit boek hoort een online dossier, op , waar de meeste kernartikelen plus doorleessuggesties te vinden zijn.

3 Dit boek is met grote nauwkeurigheid samengesteld. De uitgever kan niet verantwoordelijk worden gesteld voor eventuele onjuistheden. I N H O U D S O P G AV E. INLEIDING 5. ONZE WETENSCHAPPELIJKE BASIS. Cognitieve psychologie 8. Lerareneffectiviteitsstudies 9. INZICHTEN UIT DE WETENSCHAP. INZICHT 1 Het werkgeheugen heeft een beperkte capaciteit. 13. INZICHT 2 De expert denkt anders dan de beginner. 18. INZICHT 3 Generieke vaardigheden aanleren: het doel is niet altijd het middel. 21. INZICHT 4 leren is niet helemaal hetzelfde als presteren.

4 23. INZICHT 5 Wat de meest effectieve leraren doen is gewoon goed les geven. 25. TWAALF BOUWSTENEN VOOR EFFECTIEVE DIDACTIEK. 1. Activeer relevante voorkennis 35. 2. Geef duidelijke, gestructureerde en uitdagende instructie 47. 3. Gebruik voorbeelden 61. 4. Combineer woord en beeld 77. 5. Laat leerstof actief verwerken 95. 6. Zoek manieren om te achterhalen of de hele klas het begrepen heeft 111. 7. Ondersteun bij moeilijke opdrachten 127. 8. Spreid oefening met leerstof in de tijd 139. 9. Zorg voor afwisseling in oefentypes 151.

5 10. Gebruik toetsing als leer- en oefenstrategie 167. 11. Geef feedback die leerlingen aan het denken zet 181. 12. Leer je leerlingen effectief leren 195. |5. INLEIDING. Dagelijks verzorgen duizenden leraren in het onderwijs duizenden uren les. Hoewel het takenpakket van leraren zeer divers is, is het verzorgen van een goede les een van de kerntaken van de leraar. Lesgeven is de core business van het leraarschap. Daarom beschrijven we in dit boek twaalf didactische bouwstenen die leraren kunnen gebruiken om hun LESSEN effectiever te maken.

6 Leraren zullen merken dat je in dit boek geen rocket science' zult aantreffen, maar wel heldere, duidelijke en wetenschappelijk onderbouwde bouwstenen die hen raken in de kern van het vak, namelijk het lesgeven gericht op langetermijnleren. Wat maakt een les dan goed? De zoektocht naar de kenmerken van goed les geven startte al lang geleden. Meer dan een eeuw geleden publi- ceerde de Amerikaanse psycholoog William James een boekje Talks to Daarin zocht hij naar manieren hoe de psychologie toegepast kon worden op het onderwijs. Ik zeg dat u een grote, zeer grote fout maakt, als u denkt dat psychologie, de wetenschap van de wetten van ons brein, iets is waaruit u bepaalde werk- vormen en instructietechnieken kunt distilleren die onmiddellijk bruikbaar zijn in de klas.

7 Psychologie is een wetenschap, en onderwijs is een kunst, en wetenschappen genereren nooit direct uit zichzelf kunst.'. Het boek was toen niet zo succesvol. De reden is dat er destijds nog niet veel onderzoek gedaan werd naar het functioneren van het menselijk brein vooral als het om het leren gaat (ofwel de cognitieve psychologie) en het verzorgen van goed onderwijs in de klas (ofwel de onderwijsweten- schappen). Een halve eeuw later startten Amerikaanse onderzoekers hun speurtocht naar de meest effectieve instructietechnieken bij de meest effectieve leraren.

8 Ze observeerden talloze leraren in hun klaslokalen en gingen op zoek naar wat een effectieve leraar doet in de les. Hieronder citeren we uit n van de eerste lerareneffectiviteitsstudies uit 6| WIJZE LESSEN Er werd ons een soort onzichtbare, spookachtige persoon beschreven die in feite misschien niet bestaat. Ze is bereidwillig, sympathiek en evenwichtig gebleken. Ze is goed verzorgd, gezond, fantasierijk en behulpzaam. Ze kan het goed vinden met haar collega's en haar directeur en ze brengt haar verslagen op tijd binnen. Zoals een van mijn collega's zei, ze heeft dezelfde kenmerken die we van een goed barmeisje verwachten.

9 '. Hier werd de ideale leraar dus vergeleken met de perfecte barvrouw! Sindsdien heeft de wetenschap van ons onderwijs flinke stappen gezet. De cognitieve psychologie geeft heldere richtlijnen over hoe we informa- tie verwerken, begrijpen, onthouden en kunnen toepassen. De lerarenef- fectiviteitsstudies hebben het gedrag van de meest effectieve leraren in kaart gebracht. We putten voor dit boek intensief uit beide bronnen van de wetenschap, trekken er WIJZE LESSEN uit en overgieten dit met een rijke saus van praktijkervaring. Als er iets is, waarin James wel een punt heeft, is dat lesgeven steeds weer een stukje kunst' blijft, en dat laat zich niet grijpen met enkel en alleen wetenschap.

10 Inzichten uit de wetenschap |7. ONZE WETENSCHAPPELIJKE BASIS. In dit boek beschouwen we de rol van de leraar (m/v) in de klas om het leren van een groep leerlingen te ondersteunen. De twaalf principes voor effectieve instructie die we verder in dit boek omschrijven, zijn gebaseerd op bevindingen uit twee wetenschapsvelden, de cognitieve psychologie en lerareneffectiviteitsstudies. We noemen de twaalf principes vanaf nu bouw- stenen omdat ze het fundament vormen voor een effectieve les. Effectieve instructie zorgt er voor dat leerlingen meer De kunst van het leraar zijn en diepgaander leren .