Yıldırımdan Korunma Yönetmeliği BİRİNCİ BÖLÜM …

1 Y ld r mdan Korunma Y netmeli iB R NC B L MAma , kapsam , dayanak , Uygulama ve Tan mlarAma ve KapsamMadde 1- Bu Y netmelik, yap lar n y ld r mdan koruma tesislerinin can ve mal g venli ibak m ndan g venlikle tasar m na, kurulmas na, i letilmesine ve denetlenmesine ili kin h k ld r mdan koruma tesislerinin, y ld r m n olu mas na engel olamayaca Y netmeli e uygun olarak tasarlanan ve kurulan bir y ld r mdan koruma tesisi; yap lar n,cisimlerin ve ki ilerin y ld r mdan tam korunmas n garanti edemez; ancak korudu u yap n ny ld r mdan hasar g rme riskini nemli l de azalt retim, iletim, da t m, demiryolu sistemleri ile ileti im sistemlerinin bina d yap lar , kara, hava, deniz ta tlar , k y dan a kta olan tesisler bu Y netmeli in kapsam nagirmez. Bunlar zel kurallara ba l d ksek yap lar, panik tehlikesi olan yap lar, yang n veya patlama tehlikesi olan yap largibi zel yap lar i in, y ld r mdan korunmaya ili kin ek bilgiler, ileride Y netmeli e ek Y netmeli in ekleri ve ilgili T rk Standartlar bu Y netmeli in tamamlay c netmelikte olmayan h k mler i in EN, HD, IEC ve VDE gibi standartlar g z n ne al n r.

2 Eli meler durumunda s ralamaya g re ncelik bir tesisin bu Y netmeli in kapsam na girip girmeyece i konusunda birkarars zl k ortaya karsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl n n bu konuda verece i kararge Madde 2- Bu Y netmelik, 3154 say l Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl n n Te kilat veG revleri Hakk nda Kanun un 28 inci maddesine dayan larak haz rlanm t 3- Bu Y netmelik, 60 m ye kadar y kseklikteki yap lar n y ld r mdan korumasistemlerinin tasar m na ve tesisine uygulan Y netmeli in herhangi bir maddesinin uygulanmas , yerel ko ullar nedeniyle zorluklarveya, teknik geli meyi nleyecek durumlar ortaya kar rsa, Enerji ve Tabii KaynaklarBakanl na gerek eli ba vuru yap lmas durumunda, Bakanl k yaln zca o ba vuru i in s zkonusu maddenin uygulanmamas na izin mlarMadde 4- Tan mlar; y ld r mdan koruma sistemine ili kin tan mlar, y ld r mdan korumasistemlerinin koruma seviyelerinin se ilmesi ile ilgili tan mlar, tehlikeli gerilimlere ili kintan mlar ve darbe koruma d zenlerine ili kin tan mlar olmak zere d rde ayr l ) Y ld r mdan koruma sistemine ili kin tan mlar:11) Genel yap lar: Ticari, end striyel, e itim veya konut yap lar gibi al lagelmi ama larla kullan lan yap lard ) Betonarme yap lar: Bir beton yap i indeki elik b l mler, a a daki ko ullar tamolarak sa lamas durumunda, elektriksel olarak s rekli kabul edilir.

3 I) D ey ve yatay betonarme demirleri aras ndaki ba lant lar n yakla k %50 sikaynaklanm veya g venli olarak ba lanm beton yap lar,ii) D ey betonarme demirleri birbirine kaynaklanm veya demir ap n n 20 kat ndandaha uzun birbiri zerine bindirilmi ve g venli olarak ba lanm beton yap lar,iii) M nferit haz r (prefabrik) beton yap birimleri ile di er kom u haz r beton yap birimlerinin betonarme demirleri aras nda elektriksel s reklilik sa lanm beton yap ) Korunan hacim: Bir yap n n veya b lgenin bu Y netmelik kurallar na uygun olaraky ld r m etkilerine kar korunmu b l m d ) Y ld r mdan koruma sistemi (YKS): Bir hacmin, y ld r m n etkilerine kar korunmas nda kullan lan t m sistemdir. Bu sistemde d ve i y ld r mdan koruma sistemlerininher ikisi de : zel durumlarda bir YKS de, yaln zca d YKS veya yaln zca i YKS ) D y ld r mdan koruma sistemi (D YKS): Yakalama ucu, indirme iletkeni vetopraklama sistemlerinden olu an bir sistemdir.

4 6) Korunan hacimden ayr lm d YKS: Yakalama ucu sistemi ve indirme iletkenisisteminin, y ld r m ak m yolunun korunan hacim ile temas etmeyecek bi imde konumland birYKS ) Korunan hacimden ayr lmam d YKS: Yakalama ucu sistemi ve indirme iletkenisisteminin, y ld r m ak m yolunun korunan hacim ile temas edecek bi imde konumland birYKS ) Yakalama ucu sistemi: D YKS nin, y ld r m bo almas n yakalamak i in kullan lanb l m d ) ndirme iletkeni sistemi: D YKS nin, y ld r m ak m n yakalama ucu sisteminden,topraklama sistemine ge irmek zere kullan lan b l m d ) Topraklama sistemi: D YKS nin, y ld r m ak m n topra a iletmek ve yaymak zerekullan lan b l m d ) YKS nin do al bile eni: Y ld r mdan koruma fonksiyonunu ger ekle tiren, ancak zellikle bu ama i in tesis edilmemi olan, rne in do al yakalama ucu, do al indirme iletkeni,do al topraklama elektrotu gibi bile ) y ld r mdan koruma sistemi (i YKS): Korunan hacmin i inde, y ld r m ak m n nelektromanyetik etkilerini azaltmak zere d YKS i in verilenlere ek olarak al nacak t m ) Y ld r mdan Korunma tasar mc s : Bu konuda sertifikas bulunan Elektrik M hendisi,Elektrik Y ksek M hendisi veya Elektrik Elektronik M ) Y ld r mdan Korunma tesisat s : YKS tesisat konusunda e itim g rm yetkiliki : YKS tasar mc s ile YKS tesisat s fonksiyonlar ayn ki i taraf ndan ) Topra a y ld r m bo almas : Bulutla toprak aras nda bir veya daha ok darbedenolu an atmosfer kaynakl elektriksel bo almad ) Y ld r m darbesi.

5 Topra a, y ld r m arpmas ndaki tek bir elektriksel bo almad ) Tehlikeli k v lc m: Korunan hacmin i inde, y ld r m ak m ndan kaynaklanan,istenmeyen elektriksel bo almad ) arpma noktas : Y ld r m darbesinin toprakla, bir yap ile veya bir y ld r mdan korumasistemi ile temas etti i noktad : Y ld r m, bir bo almada birden fazla noktaya ) arpma uzakl : izelge-1 de verildi i gibi, yuvarlanan k renin kabul edilenyar ap d ) G venlik a kl : Korunan hacim i indeki iki iletken b l m aras ndaki, tehlikelik v lc m n olamayaca en k k uzakl kt ) Uzun s reli darbe: 1 s den k sa ve 1 ms den uzun s reli ) K sa s reli darbe: S rt yar de er s resine kadar olan zaman 1ms den daha k kolan ) Y ld r m elektromanyetik alan : Bir giri im (bozulma) kayna olarak y ld r m n ak mve geriliminden kaynaklanan elektromanyetik aland ) Kafes bi imli mekansal ekran: Beton i indeki demir ubuklar, metal g vde ve metaldestekler gibi yap n n do al bile enleri ile olu turulan bir odan n veya binan n elektromanyetikekran d r.

6 25) Hasara kar dayan kl l k: Do rudan veya dolayl y ld r m etkilerine kar dayan kl l kt ) Y ld r mdan koruma b lgesi (YKB): Y ld r m n elektromanyetik alan n ntan mland ve kontrol alt na al nd b ) evresel b lge: Elektromanyetik ko ullar n tan mland b ) Ortak topraklama sistemi: Bir yap n n d YKS dahil, topraklama sistemine ba lanm aralar nda ba lant l b t n metal tesisat d r. 29) Toprak referans noktas : Ortak topraklama sistemi ve potansiyel dengeleme ebekesiaras ndaki tek ba lant noktas d ) Topraklay c (topraklama elektrodu): Bir topraklama sisteminin, y ld r m ak m n topra a da tan ve toprakla do rudan elektriksel temasta olan b l m veya b l mler ) Halka bi imli topraklay c : Yap n n evresinde, toprak y zeyi seviyesinde veya alt ndabir kapal halka te kil eden bir topraklama ) Temel topraklay c : Yap n n beton temeli i ine g m len bir topraklama ) D ey topraklay c : Toprak i inde d ey konumda veya d eye g re e imli olaraktesis edilen topraklama ) E de er topraklama direnci: Genel olarak ayn anda olu mayan topraklama gerilimi iletopraklama ak m (tepe de erleri) aras ndaki orand r.

7 Bu b y kl k al lagelmi olarak topraklamasisteminin etkinli inin g sterilmesinde kullan l ) Metal tesisler: Borular, merdivenler, asans r k lavuz raylar , havaland rma, s tma,iklimlendirme kanallar , aralar nda elektriksel ba l betonarme demirleri gibi korunan hacimi inde bulunan ve y ld r m ak m i in bir yol te kil edebilen metal b l ) Potansiyel dengeleme (e potansiyel ku aklama) : YKS nin, y ld r m ak m ndankaynaklanan potansiyel farklar n azaltan b l m d ) Potansiyel dengeleme iletkeni (e potansiyel ku aklama iletkeni): Potansiyellerine itlenmesi i in kullan lan ) Potansiyel dengeleme (e potansiyel ku aklama) baras (PDB): Potansiyel dengelemeiletkenlerinin aralar nda ba lanmas n sa layan barad r. Bu bara, metal tesisler, d iletkenb l mler, elektrik g ve ileti im kablolar ve di er kablolar n YKS ye ba land barad ) Potansiyel dengeleme a : Elektrik i letme elemanlar n n her an dokunulabilen, aktifb l m olmayan, fakat bir ar za durumunda gerilim alt nda kalabilen (g vde vb) iletken b l mleriniletkenlerle birbirlerine ba lanmas d ) Yerel (mahalli) potansiyel dengeleme baras : Birbirine kom u b lgelerdeki ku aklamabaralar d ) Aralar nda ba lanm yap demirleri: Elektriksel olarak s rekli oldu u kabul edilenyap i indeki ) Deney ek yeri (muayene klemensi): YKS bile enlerinin elektriksel deneyleri ve l meleri ger ekle tirmek zere tasarlanan ve yerle tirilen ek ) Halka iletken.

8 Yap etraf nda bir halka te kil eden ve y ld r m ak m n n indirmeiletkenleri aras nda e it da lmas i in indirme iletkenlerini birbirine ba layan ) D iletken b l mler: Boru ebekeleri, kablo k l flar , metal kanallar, vb. y ld r mak m n n bir b l m n ge irebilecek, korunan yap ya giren veya kan metal b l ) Toprak y zey zdirenci: Toprak y zeyinin ortalama ) Metallerin korozyonu: Galvanik ve kimyasal t m korozyon ) indirme iletkeni: Y ld r ma kar korunan yap n n i inde yer alan indirmeiletkenidir. rne in, betonarme kolon demirleri do al bir i indirme ) Ba lant ( elik) ubu u: Betonarme yap lar n has r ubuklar ile elik tel kullan larakba lanm , elik ubuktur. Bu ba lant ubu una d ve i YKS ye ait ba lant yerleri ve ba lant iletkenleri kaynak edilir veya kelep ) Ba lant yeri ( elik) ubu u: Betonarme yap lar n elik ubuklar ile ba lanm olanve yap i indeki potansiyel dengelemesinin elik k s mlara ba lanmas i in kullan lan, b ylecey ld r m ak m n n has r zerinde da lmas n sa layan ba lay c lard ) Ba lant iletkeni : Potansiyel dengeleme baras na ba l bulunan, potansiyeldengelemesi yap lacak k s mlar ile ba lant yeri ubuklar aras ndaki ba lant y sa layaniletkendir.

9 Bunlar k smen betonun d nda (ba lanacak b l mlerden ba lant noktas na) veyak smen beton i inde (ba lant noktas ile ba lant yeri ubuklar aras nda) ) Y ld r mdan koruma sistemlerinin koruma seviyelerinin se ilmesi ile ilgili tan mlar:1) Koruma seviyesi: YKS nin, etkinli ine ba l olarak s n fland r lmas n : Bu terim, YKS nin y ld r m etkilerine kar bir hacmi koruma olas l n ifade ) Y ld r m ak m ( i ): arpma noktas ndan ge en ak md ) Y ld r m ak m n n tepe de eri ( I ): Bir bo alma s ras nda y ld r m ak m n n en b y kde ) Y ld r m ak m n n ortalama e imi (di/dt ): Belirli bir zaman aral n n ba lang c nda vesonundaki y ld r m ak m de erleri aras ndaki fark n i(t2) - i(t1) , bu zaman aral na (t2-t1)oran d ) Bo alma s resi (T): Y ld r m ak m n n arpma noktas ndan ge me s ) Toplam elektrik y k (Qtop): Y ld r m ak m n n, t m y ld r m bo alma s resi boyuncazamana g re ) Darbe elektrik y k (Qdarbe): Y ld r m ak m n n darbe b l m n n, zamana g ) zg l enerji (W/R): Y ld r m ak m taraf ndan birim diren zerinde harcanan enerji, y ld r m ak m n n karesinin y ld r m bo alma s resi boyunca zamana g re ) Hasar olas l ( p ): Y ld r m bo almas n n, yap da hasara neden olma olas l d ) Hasar riski: Bir binada y ld r m bo almalar ndan kaynaklanan y ll k olas ortalama canve mal kay plar d ) Bir yap ya do rudan y ld r m bo alma s kl (Na): Bir yap ya do rudan arpany ld r m bo almalar n n beklenen y ll k ortalama say s d ) Do rudan y ld r m bo almas ile olu an hasar s kl : Yap da hasara neden olando rudan y ld r m bo almalar n n y ll k ortalama say s d ) Kabul edilen y ld r m bo alma s kl (Nc).

10 Yap da hasara neden olabilen do rudany ld r m bo almalar n n kabul edilen en b y k y ll k ortalama say s d ) Bir YKS nin etkinli i (E): Yap da hasara neden olmayan y ll k ortalama do rudany ld r m say s n n, yap ya d en do rudan y ld r m say s na oran d ) Tehlikeli gerilimlere ili kin tan mlar:1) Topraklama gerilimi: Topraklama sistemi ile referans topra aras ndaki potansiyelfark d ) Dokunma gerilimi (Ut): Topraklama geriliminin, insan taraf ndan k pr lenenb l m d r. Bu durumda insan v cudu zerindeki ak m yolu elden aya a (dokunulabilen yereyatay uzakl k yakla k 1 m) ya da elden ) Ad m gerilimi (Us): Topraklama geriliminin, insan n 1 m lik ad m a kl ilek pr ledi i b l m d r. Bu durumda insan v cudu zerindeki ak m yolu ayaktan aya ad ) Tehlikeli gerilim: Etkin de eri al ak gerilimde 50 V ( ) zerinde olan, y ksekgerilimde hata s resine ba l olarak de i en : Bu konuya ili kin di er tan mlamalar i in Elektrik Tesislerinde TopraklamalarY netmeli i ne bak n ) Darbe koruma d zenlerine ili kin tan mlar:1) A r gerilim s n rlay c : Korunan hacim i indeki iki iletken b l m aras nda a r gerilimi s n rlamak zere tasarlanan eklat r, darbe b l c veya yar iletken d zen gibi bird ) Darbe koruma d zeni (DKD): De i ken diren ler (varist rler), diyotlar, filtreler veeklat rler (atlama aral klar ) vb dahil, a r gerilim s n rlay c lar gibi iletken