Yara iyileşmesi-2014.ppt [Uyumluluk Modu]

1 YARA Y LE MES .Dr. Burak Veli lgerYARADoku b t nl n n bozulmas d ya da travmatik olabilir. Akut Yara: Onar m s reci d zenli ve zaman nda geli ir. Anatomik ve fonksiyonel b t nl k daha iyi kazan l r. Kronik Yara: Onar m d zenli ve zaman nda olmad i in, yeterli anatomik ve fonksiyonel d zelmenin olmad yaralard Y LE MES T PLER Primer yile me Sekonder yile me Tersiyer yile mePrimer yile me Yara kenarlar n n s t r, stapler veya tape ile biraraya getirilmesiyle olu ur. Sonu ta minimal skar olu yile me A k b rak lan yaran n,-Kontraksiyon-Granulasyon-Epitelizasyo n ile kapanmas d r. Daha b y k skar olu ur. Yara kapanmas ba ar lamaz ise Kronik yara olu yile me Gecikme, a r doku nekrozu,yabanc cisim ve kontaminasyon olan yaralarda, enfeksiyon geli mesini nlemek i in yaran n birka g n sonra kapat lmas d r.

2 Yile me tipine G re Yaran n Mekanik G c Yara iyile mesinden sonra Yara Gerilim Kuvveti, Sa lam dokunun gerilim kuvvetinin en fazla%80 ine ula yile mesiTravma ile ba lat lan h cresel ve biyokimyasal olaylar n yeni doku olu umuyla sonu lanmas d r. Birbiri zerine binen 3 a amadan olu ur:-Hemostaz ve inflamasyon-Proliferasyon-Maturasyon ve RemodellingHemostaz Damar hasar sonucu kanama olu ur. Refleks olarak vazokonstruksiyon olur. Trombositler ilk t kac olu turur. Daha sonra, Fibrin t ka olu turulur. nflamasyon Trombositlerden sal nan-IGF-1-TGF- -TGF- -PDGF gibi sitokinler, n trofil ve fibroblastlar yara ya ekerler. nflamasyon lk 24 saat i inde, yarada N trofillerhakim olur. N trofillerinprimerg revi, bakterilerin ve doku debrislerininfagositozudur.

3 Ayr ca, e itli enzim ve sitokinlerinde sal nmas ndan sorumludur. nflamasyon 24-48 saat sonra, yarada hakim olan h creler Makrofaj lard r. H cre art klar n fagosite ederler. TGF- ,IGF-1,EGF vb. sitokinlersalg layarak h cre proliferasyonu, matrikssentezi ve anjiogenezid Fibroblastlar i in en nemli kemotaktik fakt r PDGF dir. Kollajen in sentez edildi i d nemdir. 5-7. g nlerde kollajen sentezi pik yapar. Yara gerginli inin artt d Anjiogenez ve epitelizasyon da ger ekle ve Remodelling Sentez edilmi olan Kollajen inyeniden d zenlenmesiyle karakterizedir. Serin Proteazve MatriksMetalloProteazlartaraf ndan y k l r. Kollajenyap m ve y k m aras nda denge olu ur. nflamatuarh creler giderek azal ve Remodelling Erken d nemde matriks iskeleti Tip 3 kollajen ve Fibronektin den olu ur.

4 Nihai matriks iskeleti ise Tip 1 kollajen taraf ndan olu yile mesindeki Mekanizmalar Epitelizasyon:Deri veya mukozada tam kat olmayan yaralanmalarda, keratinositlerinmigrasyonuve o almas ile defektinkapat lmas d r. 48 saatten az bir s rede tamamlan yile mesindeki Mekanizmalar Yara kontraksiyonu:Doku kayb olan yaralarda, yara kontraksiyonuile yara k lt lmeye al l r. Myofibroblastlartaraf ndan ger ekle tirilir. 5. g nde ba lar, 39. g nde tamamlan yile mesindeki Mekanizmalar Yara kontraksiyonu:A k yaralar n kapanmas nda yakla k %80 ok deformite ve fonksiyon bozuklu una yol a yile mesindeki Mekanizmalar Ba Doku Matriks BirikmesiFibroblastlar taraf ndan ger ekle dokusu matriksini:-Kollajen-Proteoglikanlar-Ela stin-Fibronektin-Laminin olu Sentezi 19 ayr kollajen tipi var.

5 3 polipeptid zincirden olu ur. Her zincir y ksek frekansla tekrarlayan Glisin-Prolin-X sekanslar ndan olu ur. X, s kl kla Hidroksiprolin Sentezi Kollajen sentezinde, hidroksilasyon basama ok nemli. Yap n n kararl l n sa l yor. PirolenHidroksilaz enziminin kofakt r Askorbik asit tir. Vit C eksikli inde Skorb t olu Sentezi Prokollajen, GER den ektstrasell ler alana sekrete edildikten sonra, ProkollajenC/N proteinaz ile propeptidler ayr l r. Lizil oksidaz, kollajen proteinleri aras nda apraz ba lar yapar ve Kollajen Fibrilleri olu Sentezi Lizil oksidaz n fonksiyon g sterebilmesi i in Bak r a ihtiyac vard r. D penisilamin ve amino propio nitril taraf ndan inhibe Sentezi Normal dermiste %80 Tip 1 kollajen, %20 Tip 3 kollajen bulunur.

6 Yara iyile irken, ilk 3-4 g n Tip 3 Kollajen fazla iken, daha sonra Tip 1kollajen bask n hale ge yile mesinde Sitokinler Sitokinler, h creler aras ileti imi sa larlar. Endokrin: IGF-1 Parakrin: PDGF, TGF- Otokrin: Yara yile mesinde Sitokinler PlateletDerivedGF Transforming GF- Fibroblast GF Epidermal GF KeratinositGF .. yile me Dokusunun Fiziksel zellikleri Yara iyile mesi s ras nda ger ekle en t m reaksiyonlar n en nemli sonucu Yara Gerilim Kuvveti nin normal d zeyine getirilmeye al lmas d r. yile me Dokusunun Fiziksel zellikleri Yara iyile mesinin erken d neminde Yara Gerilim Kuvvetine katk da bulunan en nemli fakt r, epitel h creleri,fibroblastlar ve endotel h creleri ile, Fibrin-Fibronektin kompleksi aras ndaki kohezyon kuvvetidir.

7 Yile me Dokusunun Fiziksel zellikleri Kollajen fibrillerin olu mas yla birlikte, yara gerilim kuvveti h zla artar. Postoperatif 4-6. g nden sonra yara gerilim kuvveti h zla artarak, nde en y ksek de ere ula r. yile me Dokusunun Fiziksel zellikleri Farkl dokularda yara iyile me h zlar farkl d r. Fasyada, orijinal gerilim kuvvetinin %50sine 50 g nde, %80 ine 6 ay-1 y lda ula l r. Yara gerilim kuvveti, orijinal dokunun gerilim kuvvetinin en fazla %80 ine ula yile mesini Etkileyen Fakt rler Genel Fakt rler:-Ya : E lik eden hastal klara ba l olarak-Anemi: Oksijenasyonu bozarak-Kotikosteroidler: nflamasyonu bask layarak-Sitotoksik ila lar:H cre proliferasyonun engelleyerek-DM: Erken inflamasyon a amas nda bozulma olur-Malnutrisyon:Hipoproteinemi.

8 Korunmak i in Enteral / parenteral beslenmeYara yile mesini Etkileyen Fakt rler Genel Fakt rler:-Sar l k-Obesite-KompanseOligemi/Hipoksi-Malign hastal klar-Enfeksiyon-Vitamin Eksiklkleri: VitC/A/E/B2/B1/B6-Eser Element Eksiklikleri: inko,Bak r-Genetik ve imm nolojik sorunlarYara yile mesini Etkileyen Fakt rler Lokal Fakt rler:-Kan ak m -Denervasyon-Hematom-Lokal enfeksiyon-Mekanik stres-Koruma-Cerrahi teknik-S t rmateryali ve tekni i-Doku tipi