Yenido ğan Kalça Ultrasonografisinin De erlendirilmesi

1 'enido an Kal a Ultrasonografisinin De erlendirilmesi Yenido an Kal a Ultrasonografisinin De erlendirilmesi smail Cengiz Tuncay* Geli imsel kal a displazisinde erken tan , tedavinin ba ar s nda en nemli etkenlerden biri-sidir. Yenido anda femur ba ve boyunu k k rdak yap s ndad r. Do umdan sonraki ilk aylarda ek olarak kal ada fizyolojik fleksiyon kontrakt r mev-cuttur. Bu nedenlerden dolay , Yenido an d ne-minde ekilecek kal a grafileri, de erlendirilme s ras nda yetersiz kalabilmektedir. Direk kal a n-arka grafileri kal a fleksiyon kon-trakt r kaybolduktan ve femur ba epifiz ekirde i osifiye olmaya ba lad ktan sonra, ortalama olarak ise 4. aydan itibaren daha g venilir sonu vermek-tedir.

2 Bu d neme kadar olan s rede tan da kul-lan lan en g venilir radyolojik ara ultrasonografidir. Ultrasonografi k k rdak ve yumu ak dokular i in kolay yap labilen, radyasyon riski olmayan, ucuz bir radyografik tetkiktir. Do ru yap lm kal a ultra-sonografisi ise tart mas z tan da alt n standartt r. Kal a ultrasografisi ilk olarak Graf taraf ndan 1978 y l nda tan mlanm t r(1). Takip eden y llarda Novick(2), Harcke(3) Yenido an kal a muayenesinde koronal ve transvers d zlemlerde multiplanar ultra-sonografik muayeneleri de tan mlad lar. Bug n anterior, lateral, statik ve dinamik y ntemlerle kal a ultrasonografisi yap lmaktad r. Graf y ntemi statik ultrasonografidir. Statik y n-temde asetabulumun morfolojik yap s ve a sal de erleri l lerek femur ba n n yerle imi de er-lendirilir.

3 (1) Harcke'nin y ntemi ise dinamik ultra-sonografidir ve fizik muayenedeki Barlow ve Ortolani manevralar gibi kal a birden fazla pozisyonda ultrasonografik olarak de erlendirilir.(3) Graf y nteminin renilmesi ve uygulanmas kolay-d r, do ru yap ld nda ise yapandan yapana farkl yorumlara izin vermez. Harcke y nteminde ise yapan n el becerisi nemlidir ve yorumlamada fark-l l k olabilmektedir. Bu nedenlerle, g n m zde Graf y ntemi d nya-da en fazla kabul g rm ve uygulanan y ntemdir. Kal a ultrasonografisi Avrupa'da ortopedistler, Do . Dr., Ba kent niversitesi Ortopedi ve travmatoloji Anabilim Dal radyologlar ve pediatristler, 'de genellikle radyologlar taraf ndan yap lmaktad r(4).

4 Lkemizde ise pediatrik ortopedistler ve radyologlar taraf ndan yap lmaktad r. Her ne kadar yap lan tetkiklerin o unlu u Graf y ntemine g re yap l p, rapor edilse de bazen yanl sonu larla kar la lmaktad r. Bu nedenle her ortopedi asistan ve uzman n n ekilmi olan kal a ultrasonografilerini do ru olarak de er-lendirebilmesi nemlidir. Bu yaz da Yenido an kal a Ultrasonografisinin yap lma tekni i zerinde durulmadan, Graf y nte-mine g re yap lm ultrasonografilerin de er-lendirilmesi zerinde durulacakt r. Ultrasonografi, prob taraf ndan ultrasonik ses dalgalar n n g nderilmesi ve daha sonra bu ses dal-galar n n dokulardan yans malar n n tekrar prob taraf ndan alg lanmas prensibine dayanmaktad r.

5 Ultrasonografik ses dalgalar farkl dokulardan farkl oranlarda yans rlar. Ultrasonografik ses dalgalar kemik dokusundan tam olarak yans rlar, kemi in i ine n fuz edebilme veya arkas n g sterebilme zellikleri yoktur. Yenido an d neminden 4 aya kadar yap lan ultrasonografilerde 7,5 MHz lineer prob kullan l rken, daha b y k ve iri bebeklerde 5 MHz'lik lineer prob kullan lmas gerekli olabilmekte-dir. Yenido an kal a ultrasonografisi bebek lateral dek bitus pozisyonunda, kal a ve diz yar fleksiyon-da, 15-20 derece i rotasyonda yatarken yap l r. Bu pozisyonda femurun trokanter major tam olarak lateralde ve probun alt ndad r. Ultrasonografide kal an n g r nt s n-arka planda ekilmi radyo-grafiye kar l k gelmektedir.

6 Sa l kl geli mi bir kal an n dokulann n anatomik yap lar ematik ve ultrasonografik olarak g sterilmi tir ( ekil 1-2). Yap lan ultrasonografilerin birbirleri ile mukayese edilebilmesi ve her yapan n ayn d zlemde l m yapabilmesi i in kabul edilen bir standart kesit vard r(5). Buna koronal d zlemde standart kesit denir. Standart kesitte olmas gereken nemli kriter vard r. TOTB D (T rk Ortopedi ve travmatoloji Birli i Derne i) Dergisi 2004 Cilt: 3 Say : 3-4 * ekil 1 : Yenido an n kal as n n ultrasonografideki ematik g r n-t s 1. Femur 2. Trokanter major 3. Femur boynu 4. Femur ba 5. Proksimal femur fizis hatt 6. Kaps l 7. Labrum 8. Perikondrium 9. Perikondrial bo luk 10. Periosteum 11. Asetabulum osifiye ucu 13.

7 Lium ekil 2 : Yenido an kal as n n ultrasonografik g r nt s 1. Femur 2. Trokanter major 3. Femur boynu 4. Femur ba 5. Proksimal femur fizis hatt 6. Kaps l 7. Labrum 8. Perikondrium 9. Perikondrial bo luk 10. Periosteum 11. Asetabulum 12. liumun osifiye ucu 13. lium 14. Cilt alt ya dokusu 15. Gluteal kaslar Bunlar: 1. liak kemik cilde paralel olmal 2. Labrum g r lmeli 3. Asetabulum i inde iliumun osifiye ucu g r lme- lidir Ultrasonografik g r nt de bu noktan n g r lemedi i istisna olan durumlar da vard r. Bunlar Tip I I I ve Tip IV olarak tan mlanan disloke kal alard r. ekilen grafilerde labrumun saptanmas mutlak gereklidir. Labrumun tan mlanmas i in kullan lan anatomik zellikler u ekilde s ralanabilir. Labrum: 1.

8 Eklem kaps l n n alt ndad r ve asetabulum at s n n hiyalin k k rdak b l m n n inferolater- alindedir. 2. Perikondral bo lu un her zaman infero-late- ralindedir. 3. Ba a her zaman de er. 4. Ba n eklem kaps l nden ayr ld noktadad r. Graf y nteminde bu g r nt lerin a sal de er-lendirilmesi yap l r. Elde edilen koronal kal a g r n-t s nde adet izgi izilir ( ekil 3,4). lk izgi ilium kemi inin lateral kenanna paralel olacak ekilde izilir ve temel izgi ad verilir. kinci izgi ilium ossi-fiye ucundan asetabulum inferior kemik kenar ndan ge en te et izgidir. ki izgi aras ndaki a alfa a s olarak adland r l r ve kemik at l m d r. nc izgi labrumun merkezinden asetabulumda konkavitenin konveksiteye d nd noktaya izilendir ve temel izgi ile yapt a ya beta a s denir.

9 Beta a s k k rdak asetabulum (labrum) l m d r. ekil 3: Temel izgi (1), kemik at izgisi (2), k k rdak at izgisi (3), alfa a s ve beta a s n n ematik izilmesi ekil 4: Ultrasonografide temel izgi (1), kemik at izgisi (2), k k rdak at izgisi (3), alfa a s ve beta a s n n izilmesi Saptanan bu a lar yard m ile kal alar ultra-sonografik olarak tiplendirilir. (Tablo 1) Tip I olarak tan mlanan grupta alfa a s 60 derece ve daha fazlad r. Bu kal alar tamamen nor-mal olup mat r kal a olarak tan mlan r ( ekil 5,6). Herhangi bir ek ultrasonografik veya radyografik takibe ve incelemeye gerek yoktur. Bu kal alar nor-mal sa l kl ocuklarda hayat boyu normal olacak kal alard r. Ancak bebekte e lik eden n romusk ler hastal klar (serebral paralizi, myelomeningosel ) varsa veya b y me s ras nda ortaya ka- 2004 Cilt: 3 Say : 3-4 TOTB D (T rk Ortopedi ve travmatoloji Birli i Derne i) Dergisi 'enido an Kal a Ultrasonografisinin De erlendirilmesi Tablo 1.

10 Graf y ntemine g re Yenido an kal a ultrasono-grafisinin s n fland rmas Tip a a s P a s A klama Tip Ia > 60 < 55 Tip Ib > 60 > 55 Tip II 50-59 >55 3 aydan k k Tip Ia(+) 55 - 59 > 55 6 haftadan b y k, 3 aydan k k Tip IIa(-) 50 - 55 > 55 6 haftadan b y k, 3 aydan k k Tip IIb 50 - 59 > 55 3 aydan b y k Tip IIc 43 - 49 < 77 Tip D 43 - 49 > 77 Tip IIIa < 43 > 77 Kaps l yukar do ru, k k rdak dejenerasyonu yok Tip IIb < 43 > 77 Kaps l yukar do ru, k k rdak dejenerasyonu var Tip IV < 43 > 77 Kaps l horizontal veya a a do ru bilecek septik artrit gibi hastal klarda daha sonraki y llarda bu gruba giren kal alarda bile kal a k geli ebilece i de unutulmamal d r. Tip I a olarak adland r lan kal alarda (5 a s 55 dereceden azd r ve labrum ince,uzundur.)