Yenido ğan Kalça Ultrasonografisinin De erlendirilmesi

1 'enido an Kal a Ultrasonografisinin De erlendirilmesi Yenido an Kal a Ultrasonografisinin De erlendirilmesi smail Cengiz Tuncay* Geli imsel kal a displazisinde erken tan , tedavinin ba ar s nda en nemli etkenlerden biri-sidir. Yenido anda femur ba ve boyunu k k rdak yap s ndad r. Do umdan sonraki ilk aylarda ek olarak kal ada fizyolojik fleksiyon kontrakt r mev-cuttur. Bu nedenlerden dolay , Yenido an d ne-minde ekilecek kal a grafileri, de erlendirilme s ras nda yetersiz kalabilmektedir. Direk kal a n-arka grafileri kal a fleksiyon kon-trakt r kaybolduktan ve femur ba epifiz ekirde i osifiye olmaya ba lad ktan sonra, ortalama olarak ise 4.

2 Aydan itibaren daha g venilir sonu vermek-tedir. Bu d neme kadar olan s rede tan da kul-lan lan en g venilir radyolojik ara ultrasonografidir. Ultrasonografi k k rdak ve yumu ak dokular i in kolay yap labilen, radyasyon riski olmayan, ucuz bir radyografik tetkiktir. Do ru yap lm kal a ultra-sonografisi ise tart mas z tan da alt n standartt r. Kal a ultrasografisi ilk olarak Graf taraf ndan 1978 y l nda tan mlanm t r(1). Takip eden y llarda Novick(2), Harcke(3) Yenido an kal a muayenesinde koronal ve transvers d zlemlerde multiplanar ultra-sonografik muayeneleri de tan mlad lar. Bug n anterior, lateral, statik ve dinamik y ntemlerle kal a ultrasonografisi yap lmaktad r.

3 Graf y ntemi statik ultrasonografidir. Statik y n-temde asetabulumun morfolojik yap s ve a sal de erleri l lerek femur ba n n yerle imi de er-lendirilir.(1) Harcke'nin y ntemi ise dinamik ultra-sonografidir ve fizik muayenedeki Barlow ve Ortolani manevralar gibi kal a birden fazla pozisyonda ultrasonografik olarak de erlendirilir.(3) Graf y nteminin renilmesi ve uygulanmas kolay-d r, do ru yap ld nda ise yapandan yapana farkl yorumlara izin vermez. Harcke y nteminde ise yapan n el becerisi nemlidir ve yorumlamada fark-l l k olabilmektedir. Bu nedenlerle, g n m zde Graf y ntemi d nya-da en fazla kabul g rm ve uygulanan y ntemdir.

4 Kal a ultrasonografisi Avrupa'da ortopedistler, Do . Dr., Ba kent niversitesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dal radyologlar ve pediatristler, 'de genellikle radyologlar taraf ndan yap lmaktad r(4). lkemizde ise pediatrik ortopedistler ve radyologlar taraf ndan yap lmaktad r. Her ne kadar yap lan tetkiklerin o unlu u Graf y ntemine g re yap l p, rapor edilse de bazen yanl sonu larla kar la lmaktad r. Bu nedenle her ortopedi asistan ve uzman n n ekilmi olan kal a ultrasonografilerini do ru olarak de er-lendirebilmesi nemlidir. Bu yaz da Yenido an kal a Ultrasonografisinin yap lma tekni i zerinde durulmadan, Graf y nte-mine g re yap lm ultrasonografilerin de er-lendirilmesi zerinde durulacakt r.

5 Ultrasonografi, prob taraf ndan ultrasonik ses dalgalar n n g nderilmesi ve daha sonra bu ses dal-galar n n dokulardan yans malar n n tekrar prob taraf ndan alg lanmas prensibine dayanmaktad r. Ultrasonografik ses dalgalar farkl dokulardan farkl oranlarda yans rlar. Ultrasonografik ses dalgalar kemik dokusundan tam olarak yans rlar, kemi in i ine n fuz edebilme veya arkas n g sterebilme zellikleri yoktur. Yenido an d neminden 4 aya kadar yap lan ultrasonografilerde 7,5 MHz lineer prob kullan l rken, daha b y k ve iri bebeklerde 5 MHz'lik lineer prob kullan lmas gerekli olabilmekte-dir. Yenido an kal a ultrasonografisi bebek lateral dek bitus pozisyonunda, kal a ve diz yar fleksiyon-da, 15-20 derece i rotasyonda yatarken yap l r.

6 Bu pozisyonda femurun trokanter major tam olarak lateralde ve probun alt ndad r. Ultrasonografide kal an n g r nt s n-arka planda ekilmi radyo-grafiye kar l k gelmektedir. Sa l kl geli mi bir kal an n dokulann n anatomik yap lar ematik ve ultrasonografik olarak g sterilmi tir ( ekil 1-2). Yap lan ultrasonografilerin birbirleri ile mukayese edilebilmesi ve her yapan n ayn d zlemde l m yapabilmesi i in kabul edilen bir standart kesit vard r(5). Buna koronal d zlemde standart kesit denir. Standart kesitte olmas gereken nemli kriter vard r. TOTB D (T rk Ortopedi ve Travmatoloji Birli i Derne i) Dergisi 2004 Cilt: 3 Say : 3-4 * ekil 1 : Yenido an n kal as n n ultrasonografideki ematik g r n-t s 1.

7 Femur 2. Trokanter major 3. Femur boynu 4. Femur ba 5. Proksimal femur fizis hatt 6. Kaps l 7. Labrum 8. Perikondrium 9. Perikondrial bo luk 10. Periosteum 11. Asetabulum osifiye ucu 13. lium ekil 2 : Yenido an kal as n n ultrasonografik g r nt s 1. Femur 2. Trokanter major 3. Femur boynu 4. Femur ba 5. Proksimal femur fizis hatt 6. Kaps l 7. Labrum 8. Perikondrium 9. Perikondrial bo luk 10. Periosteum 11. Asetabulum 12. liumun osifiye ucu 13. lium 14. Cilt alt ya dokusu 15. Gluteal kaslar Bunlar: 1. liak kemik cilde paralel olmal 2. Labrum g r lmeli 3. Asetabulum i inde iliumun osifiye ucu g r lme- lidir Ultrasonografik g r nt de bu noktan n g r lemedi i istisna olan durumlar da vard r.

8 Bunlar Tip I I I ve Tip IV olarak tan mlanan disloke kal alard r. ekilen grafilerde labrumun saptanmas mutlak gereklidir. Labrumun tan mlanmas i in kullan lan anatomik zellikler u ekilde s ralanabilir. Labrum: 1. Eklem kaps l n n alt ndad r ve asetabulum at s n n hiyalin k k rdak b l m n n inferolater- alindedir. 2. Perikondral bo lu un her zaman infero-late- ralindedir. 3. Ba a her zaman de er. 4. Ba n eklem kaps l nden ayr ld noktadad r. Graf y nteminde bu g r nt lerin a sal de er-lendirilmesi yap l r. Elde edilen koronal kal a g r n-t s nde adet izgi izilir ( ekil 3,4). lk izgi ilium kemi inin lateral kenanna paralel olacak ekilde izilir ve temel izgi ad verilir.

9 Kinci izgi ilium ossi-fiye ucundan asetabulum inferior kemik kenar ndan ge en te et izgidir. ki izgi aras ndaki a alfa a s olarak adland r l r ve kemik at l m d r. nc izgi labrumun merkezinden asetabulumda konkavitenin konveksiteye d nd noktaya izilendir ve temel izgi ile yapt a ya beta a s denir. Beta a s k k rdak asetabulum (labrum) l m d r. ekil 3: Temel izgi (1), kemik at izgisi (2), k k rdak at izgisi (3), alfa a s ve beta a s n n ematik izilmesi ekil 4: Ultrasonografide temel izgi (1), kemik at izgisi (2), k k rdak at izgisi (3), alfa a s ve beta a s n n izilmesi Saptanan bu a lar yard m ile kal alar ultra-sonografik olarak tiplendirilir.

10 (Tablo 1) Tip I olarak tan mlanan grupta alfa a s 60 derece ve daha fazlad r. Bu kal alar tamamen nor-mal olup mat r kal a olarak tan mlan r ( ekil 5,6). Herhangi bir ek ultrasonografik veya radyografik takibe ve incelemeye gerek yoktur. Bu kal alar nor-mal sa l kl ocuklarda hayat boyu normal olacak kal alard r. Ancak bebekte e lik eden n romusk ler hastal klar (serebral paralizi, myelomeningosel ) varsa veya b y me s ras nda ortaya ka- 2004 Cilt: 3 Say : 3-4 TOTB D (T rk Ortopedi ve Travmatoloji Birli i Derne i) Dergisi 'enido an Kal a Ultrasonografisinin De erlendirilmesi Tablo 1: Graf y ntemine g re Yenido an kal a ultrasono-grafisinin s n fland rmas Tip a a s P a s A klama Tip Ia > 60 < 55 Tip Ib > 60 > 55 Tip II 50-59 >55 3 aydan k k Tip Ia(+) 55 - 59 > 55 6 haftadan b y k, 3 aydan k k Tip IIa(-) 50 - 55 > 55 6 haftadan b y k, 3 aydan k k Tip IIb 50 - 59 > 55 3 aydan b y k Tip IIc 43 - 49 < 77 Tip D 43 - 49 > 77 Tip IIIa < 43 > 77 Kaps l yukar do ru, k k rdak dejenerasyonu yok Tip IIb < 43 > 77 Kaps l yukar do ru, k k rdak dejenerasyonu var Tip IV < 43 > 77 Kaps l horizontal veya a a do ru bilecek septik artrit gibi hastal klarda daha sonraki y llarda bu gruba giren kal alarda bile kal a k geli ebilece i de unutulmamal d r.