Yeti şkinde Demir Eksikli ği Anemisi (DEA ... - thd.org.tr

1 Yeti kinde Demir Eksikli i Anemisi (DEA) Tan ve Tedavi K lavuzu G R 1. Aneminin saptanmas D nya Sa l k rg t n n tan mlamas na g re anemi: hemoglobinin, 15 ya n st nde erkekte 13g/dl alt nda, 15 ya n st nde ve gebe olmayan kad nda 12 g/dl nin alt nda, gebelerde ise 11 g/dl nin alt nda olarak tan mlan r. Demir Eksikli inde iki basamak vard r: a) Demir Eksikli i: v cudun toplam demirinin azalmas olarak tan mlan r. Anemi hen z yoktur. b) Demir Eksikli i Anemisi : Demir Eksikli inin eritropoyezi azaltmas sonucu anemi geli mi tir. 2. DEA, kronik bir hastal k veya hemoglobinopati yoksa eritrosit mikrositozu, hipokromisi ve d k serum ferritini ile do rulanmal d r. 3. DEA d zeyi ne olursa olsun nedeni ara t r lmal d r. Erkek ve menopoz sonras kad nlarda DEA genellikle kan kayb na ba l d r.

2 Bu hastalarda gastrointestinal sistemden kanama t m nedenlerin 1/3 n olu turur. 4. Laboratuvar zellikleri: MCH kan say m ayg tlar ndan ve kan n saklanmas ndan en az etkilenen eritrosit indeksidir. Mikrositoz ve hipokromi, kronik hastal k, B12 vitamini ve folat Eksikli i yoksa DEA i in duyarl g stergelerdir. Mikrositoz ve hipokromi bir ok hemoglobinopatide de g r l r. Demir Eksikli inin serum g stergeleri d k ferritin, d k Demir , artm total Demir ba lama kapasitesi, artm eritrosit protoporfirini ve artm transferrin ba layan resept rlerdir. Serum ferritini Demir Eksikli ini g steren en g l testdir. Tan i in s n r de eri 12-15 mg/L olarak belirlenmi tir. Bu de er e lik eden hastal k yoksa ge erlidir. E er e lik eden kronik hastal k varsa s n r de er <50 mg/L dir.

3 Demir Eksikli i Anemisi tan s nda dikkat edilmesi gereken baz zellikler 1. Anamnez Diyet Pika yk s Aspirin ve NSA ila lar: klinik endikasyonu zay f ise kesilmeli veya ba ka tedavi d n lmeli Ailede DEA yk s : kal tsal Demir emilim bozuklu u, telanjiektazi, hemostaz bozuklu u ve talasemi ay r c tan da d n lmelidir. Kan ba lama yk s 2. Muayene Fizik muayenede kar nda kitle saptanmas Derinin muayenesi (Peutz-Jeghers send, herediter telanjiektazi) drarda kan aranmas : DEA hastalar n %1 inde idrar yolu t m rleri 3. st ve alt gastrointestinal incelemeler Erkek ve menopoz sonras kad n hastalarda a ikar bir gastrointestinal sistem (G S) d kanama yoksa bu incelemeler yap lmal , B t n hastalarda lyak hastal ara t rmas yap lmal : serolojik testler endomysial antikor (EMA) veya doku transglutamaz antikor (TTA) , ince barsak biyopsisi.

4 Zofagogastroduodenoskopi incelemesi sonucunda sadece mide kanseri veya lyak hastal saptanmas alt G S incelemesini gereksiz k lar. Kolonoskopi veya ift kontrastl baryum incelemesi sonu lar benzer. Kan transf zyonuna ba ml hastalarda o Enteroskopi gerekli. Bu sayede anjiyodisplazi saptanmas ve tedavisi yap labilir. o Video kaps l endoskopisinin tan da %40-55 ba ar s var. o Bu hastalarda mezenterik anjiyografi de yararl olabilir. nce barsak radyolojisi Crohn d n lmedik e gerekli de ildir. Helicobacter Pylori aranmas ve tedavisi . D k da kan aranmas . Negatif bulunmas G S kanamalar n d lamaz -Fekal transferrin -D k da insan hemoglobini (kolon karsinomu taranmas nda nemli yeri vard r). DEA: Tan ve ara t rmalar Tablo tan s : Ba lang testleri Ara t rma Uygulama Notlar Hemogram Anemiyi saptar DEA d nd rebilir Tan koydurucu de il Periferik yaymada mikrositoz ve hipokromi, MCV ve MCH d kl DEA ni kuvvetle d nd r r Serum ferritini Tan da se kin test Serum ferritin de eri ve depo Demir durumu (ug/L) Yeti kinlerde <15 DE tan s koydurucu** 15-50 olas Demir Eksikli i 50-100 DE olas l var >100 DE olas l yok ocuklarda <12 DE tan s n koydurur KHA* ve habis hastal k varsa g venilmez Artm ferritin de eri DE yi d lamaz Artm ferritin miktarlar n de erlendirirken hastalarda CRP de bak lmal d r.

5 *KHA, kronik hastal k Anemisi ; ** duyarl k:%59; zg ll k: %99 A a daki testlerin klinik bulgular ve hemogram DEA d nd r yor, fakat ferritin d zeyi normal veya y ksek ise yap lmas nerilir. Tablo 2. DEA tan s nda ek testler Ara t rma Uygulama Notlar 1. Serum demiri 2. Total Demir ba lama kapasitesi (DBK)* 3. Transferrin sat rasyonu D k serum demiri ve Y ksek DBK ve < transferrin sat rasyonu Bu testler DEA tan s nda yard mc olabilir. Bu testler serum ferritini normal veya y ksek ise ve Klinik olarak DEA d n l yorsa, veya B brek yetersizli i varsa, veya Kronik enfeksiyon, iltihap, habis hastal k varsa nerilir Serum demiri genelde sabahlar y ksekken ak amlar daha d k de erlerdedir. Bu nedenle tercihen sabah veya hemen leden sonra a kar na al nan kan rneklerinde al lmal d r.

6 Demir tedavisi denemesini izlemek DEA olas ise tan ve tedavi sa lar. Yeti kin ve ocuk dozlar ayr d r. Demir malabsorpsiyonu veya devam eden kanama varsa g venilir de il, 2-4 hafta i inde hemoglobin de erinde 1-2 g/dl art n n tan sal de eri vard r. *Gebelik ve oral kontraseptif kullan m nda artar Daha karma k testler ( r. Serum serbest transferrin resept r , vd) ara t rma a amas nda olup, hen z t m laboratuvarlarda bu olanak bulunmamaktad r. Tablo 3. Demir Eksikli i Anemisini Kronik Hastal k Anemisinden Ay ran Laboratuar Bulgular nceleme Sonu DEA KHA KHA + DEA Serum Ferritini veya normal Serum demiri Demir ba lama kapasitesi veya normal Transferrin Saturasyonu veya normal AYIRICI TANIDA D KKAT ED LMES GEREKENLER 1.

7 Kronik hastal k Anemisi Ferritin d zeyine bak lmas Retik losit hemoglobini (CHr): levsel Demir Eksikli inin varl n yans tan duyarl ve ucuz bir testdir. CHr < pg ise: duyarl k %83, zg ll k % 72. Her otomatik kan say m ayg t nda CHr program yoktur. Serum transferrin resept r (sTfR): DEA de artm t r. Ayr ca; inefektif eritropoyez, konjenital anemiler, myelodisplastik sendrom romatoid artrit, diabetes mellitus, koroner kalp hastal , ve a r Demir birikimi durumlar nda da artm bulunur. sTfR ne her laboratuvarda bakma olana yoktur. sTfR/ferritin (ferritin indeksinin) hesaplanmas . Mutlaka CRP de bak lmal d r. CRP y ksekse ve bu oran >2 ise DEA + kronik hastal k Anemisi ; bu oran < 1 ise DEA d lan r. DEA ay r c tan s nda olanak varsa serbest eritrosit protoporfiriini bak labilir.

8 2. Talasemi min r Eritrosit morfolojisi Hemoglobin elektroforezi (HPLC veya mikrokapiller elektroforez) Birlikte DEA varsa hemoglobin elektroforezi hatal sonu lar verebilir. Hemoglobin H inkl zyon cisimci i aranmas ay r c tan da nemlidir. 3. Sideroblastik anemi Kemik ili i aspirasyonu ve Demir boyas TEDAV 1. DEA nedeni belirlenmelidir, Neden bazen oklu olabilir. Bazen a ikar bir neden olsa bile, yeti kin hastalarda ciddi bir neden olup olmad ara t r lmal d r. 2. Tedavinin temel ama lar , Hemoglobin d zeyini ve eritrosit indekslerini normalle tirmek ve Demir depolar n yerine koymakt r. Altta yatan hastal a g re bireysel tedaviler uygulanmal d r. Tedavi ve izleme I. Oral Demir tedavisi: Demir s lfat, Demir fumarat, Demir glukonat olarak verilebilir. II. Yeti kinlerde g nl k doz genellikle 180 mg elemanter Demir eklindedir.

9 Tedavi edici dozlar bulgular n iddetine, ferritin d zeyine, hastan n ya na ve gastrointestinal yan etkilere ba l olarak 100-200 mg aras nda de i ebilir. III. Demire tahamm ls zl k ok s kt r; a) Oral Demir preparatlar bulant , kusma, haz ms zl k, kab zl k, ishal veya koyu renk d k ya neden olabilir. b) Bu yan etkileri azaltmak i in uygulamalar: Demir preparat n d k dozla ba lamak ve 4-5 g n i inde giderek dozu art rmak; b l nm dozlarda veya en d k dozda veya g dalarla vermektir. c) Devaml sal n m yapan Demir preparatlar daha az gastrointestinal yan etki yapsa da, bunlar n emiliminin k t olmas daha az etkili olmalar na yol a abilir. IV. Demir emilimi e itli ila larla azalabilir. Bu nedenle her iki ila aras nda en az iki saat bo luk b rak lmal d r.

10 V. la lardaki demirin emilimi mide bo ken al nd nda artar (yemekten 1,5-2 saat sonra). Asitli meyve sular veya C vitamini emilimi art r rken, di er multivitaminler, kalsiyum ve antiasitler emilimi azalt rlar. VI. Demir tedavisi eksiklik saptand nda hemen ba lanmal ancak, altta yatan nedeni bulmak ve tedavi etmek esas olmal d r. VII. DEA de oral Demir tedavisi ile hemoglobin 2-4 hafta i inde 1-2 g/dl artar. Bu nedenle tedavinin ba lanmas ndan 2-4 hafta sonra bir kan say m istenmelidir. VIII. Uygun Demir dozlar verilmi ve altta yatan neden d zeltilmi ise anemi 2-4 ay i inde d zelecektir. IX. Hemoglobin normalle tikten sonra Demir depolar n doldurmak i in 3 ay daha Demir tedavisine devam edilmelidir. Daha sonraki izlemeler aneminin a rl k derecesine, altta yatan nedene ve hastan n klinik durumuna g re (doku hipoksisi ve kalp yetersizli i bulgular n n varl ) de i ir.