İCARET HUKUKU DERS NOTLARI Prof.Dr. Veliye YANLI T CAR ...

1 T CARET HUKUKU DERS NOTLARI Veliye YANLI T CAR LETME HUKUKU T CAR LETME Ticaret kanunu Ticari letme" esas na dayanmaktad r. Bununla beraber ticari i letme kavram kanunda tan mlanm de ildir. Sadece kanunun kras nda "ticarethane veya fabrika yahut ticari ekilde i letilen di er m esseseler, ticari i letme say l r. denilmektedir. Kanunun 12. maddesinin kras nda ticarethane say lacak m esseseleri s ralanarak ayn maddenin kras nda "hammadde veya di er mallar n makine veyahut sair teknik vas talarla i lenerek yeni veya de erli mahsuller v cuda getirilmesi " fabrikac l k olarak tan mlanm t r. 13. maddede ise ticari ekilde i letilen di er m esseselerden s z edilerek bunlar n hangi hallerde ticari i letme say laca na ili kin dolayl da olsa bir tak m l ler verilmi tir.

2 Ticaret Kanunundaki bu h k mleri yan nda, Ticaret Sicil Nizamnamesinin 14. maddesinin 2. f kras da "bir gelir sa lamay hedef tutmayan veya devaml olmayan faaliyetlerle Ticaret Kanununun 17. maddesinde tarif edilen esnaf faaliyeti s n rlar n a amayan faaliyetler ticari i letme say lmaz h km n getirmi tir. 1-Gelir sa lama hedefi: Burada nemli olan gelir sa lama amac n n varl d r. Ger ekten gelir sa lanmam olmas , hatta zarar edilmi olmas i letmenin ticari i letme say lmas na engel olu turmaz. 2-Devaml l k: Bir ticari i letmenin varl i in o i letmenin devaml bir nitelik ta mas gerekir. Burada da nemli olan s reklilik amac d r. Faaliyetin konusu gere i kesintili olmas devaml l k gesini etkilemez. Ticari i letme konusu gere i periyodik de al abilir, rne in okul kantinleri. 3-Belli bir ap a ma: Bir i letmenin ticari i letme olarak nitelendirilebilmesi i in bu i letmenin etkinlik ap n n belirli bir s n r a m olmas gerekmektedir.

3 Bu s n r da esnaf i letmesine g re belirlenmektedir. Hangi i letmelerin esnaf i letmesi olaca T rk Ticaret Kanununun 17. ve 1463. maddeleri ile d zenlenmi tir. Kanunun 17. maddesi iktisadi faaliyetin nakdi sermayeden ok bedeni al maya dayanmas n ve kazanc n ancak ge imini sa lamaya yetecek derecede az olmas n ng r r . Ayn kanunun 1463. maddesi de Bakanlar Kurulunu "y ll k gayri safi geliri kararnamede g sterilecek miktardan a a olan sanat ve ticaret erbab n n, iktisad faaliyeti nakdi sermayesinden ziyade bedeni al mas na dayanan ve kazanc ancak ge imini sa lamaya yetecek derecede olan sanat ve ticaret erbab say lmas i in kararnameler kartmaya yetkili k lm t r. B yle kararnamelerin kar lmas halinde onlarda g sterilen miktardan a a gayri safi geliri bulunan sanat ve ticaret erbab ndan ba ka hi kimse kanunun 17.

4 Maddesinde tarif edilen esnaftan say lamaz. Bakanlar Kurulunun bu h kme dayanarak kard kararnamede ng r len s n r a an,her i letme, ticari i letme kabul edilmektedir. Sonu olarak ticari i letme; gelir sa lama ve devam amac ile, esnaf i letmesi s n rlar n a an l deki i letmeler olarak tan mlanabilir. T CAR LETMEN N DEVR T rk Ticaret Kanununun 2. f kras na g re, tesisat, kirac l k hakk , ticaret nvan ve di er adlar, ihtira berat ve markalar, bir sanata ili kin veya bir ahsa ait model ve resimler gibi, bir m essesenin i letilmesi i in daimi bir tarzda tahsis olunan unsurlar, s zle mede aksine h k m bulunmad k a ticari i letmeye dahil say l r. Tacirin i letmesi gere i y klendi i bor ve y k mler, yani i letmenin pasifi de aktiflerle beraber i letmenin bir par as n olu turur.

5 Bunun yan nda i letmenin kurdu u ili kilerin, itibar n n, deneyim ve ticari s rlar n n, i yerinin ve de m teri evresinin yaratt bir "i de eri" vard r. B ylece ticar i letme bir b t n olarak s zle melere konu olabilir. Bu s zle melerden birisi de ticari i letmenin devir s zle mesidir. Ticari i letmenin devri, alacakl lar na ve iyi niyetli nc ki ilere kar ancak devrin ticaret siciline tescil ve ilan ile h k m ifade , i letmenin devrinin tescil ve ilan na kadar do an bor ve y k mlerden de sorumludur. Devreden ise, devrin tescil ve ilan ndan sonra do an bor ve y k mlerden sorumlu olmamakla beraber, devirden ncekilerden iki y l s re ile devralanla birlikte m teselsilen (zincirleme) sorumludur. Bu s renin ba lang c , muaccel bor lar i in devrin tescil ve ilan veya alacakl ya ihbar tarihi, m eccel bor lar i in ise borcun muaccel oldu u tarihtir.

6 T CAR LETMEN N REHN Rehin i in ta n r n rehin alana teslimini arayan Medeni Kanun h k mleri kar s nda, ticari i letmenin bir b t n olarak rehni m mk n olamamakta idi. Ticari i letme Rehni kanunu ve ilgili di er h k mlerle ticari i letme rehni d zenlenmi tir. Kanuna g re, ticari i letme rehninde, rehin veren ticari i letme sahibi ger ek veya t zel ki i, rehin alan ise t zel ki ili i olan ve sermaye irketi olarak kurulmu kredi kurumlar , kredili sat yapan ger ek veya t zel ki i kurumlar ve de kooperatiflerdir. Ticari i letme rehni sadece ticaret nvan , i letme ad , rehnin tescili an nda mevcut ve i letmenin faaliyetine tahsis edilmi olan makine, ara ,alet ve motorlu ta t ara lar , ihtira beratlar , markalar, modeller, resimler ve lisanslar gibi s nai haklar kapsar.

7 Ticari i letmede ta nmaz i letme tesisat ve varsa kirac l k hakk rehnin kapsam na girmez. Rehin s zle mesi, ticari i letmenin kay tl bulundu u sicil evresindeki her noter taraf ndan d zenlenir. Daha sonra da rehin alan veya verenin yaz l talebi ile ticari i letmenin, kay tl bulundu u sicile tescil edilir. Rehin hakk bu tescil ile do ar. Tescil ile do an rehin, nc ki ilerin korunmas bak m ndan duruma g re tapu k t ne, s nai haklar siciline, maden siciline, nakil ara lar siciline ve i letmenin ubesi varsa, ubenin kay tl bulundu u sicile de tescil edilir. Rehin tescil edildikten sonra i letme sahibi, i letmenin ola an faaliyetlerini s rd rebilmesi i in her t rl i lemi yapabilir. Ancak i letmeyi ve rehin kapsam ndaki bireysel unsurlar devredemez, ayni hakla y k mlendiremez, yerini de i tiremez ve takas edemez.

8 T m bu i lemler i in alacakl n n r zas na gerek vard r. TAC R Ger ek ki i tacir: Ticaret kanunu 'nun 14. Maddesinin 1. F kras na g re Bir ticari i letmeyi k smen dahi olsa, kendi ad na i leten kimseye tacir denir". Ayr ca ayn maddenin 2. F kras na g re ' Bir ticari i letmeyi kurup a t sirk ler, gazete, radyo ve ba kaca ilan vas talar yla halka bildirmi veya i letmesini ticaret siciline kaydettirerek keyfiyetli ilan etmi olan kimse, fiilen i letmeye ba lamam olsa bile tacir say l r. Halbuki yine ayn maddenin 3. F kras na g re Bir ticari i letme a m gibi ister kendi ad na, ister adi bir irket veya her ne suretle olursa olsun hukuken var say lmayan di er bir irket ad na (ortak s fat yla ) muamelelerde bulunan kimse, h sn niyet sahibi nc ah slara kar tacir gibi sorumlu olur.

9 Bu ki ilerin 1. ve 2. F krada belirtilenlerden fark tacir say lmay p, tacir gibi sorumlu olmalar d r. Di er bir ifadeyle bu ki iler tacir s fat n n getirdi i nimet ve kolayl klardan yararlanamazlar, buna kar l k bu s fat n sonucu olan k lfetlere katlan rlar. T zel ki i tacir: T rk Ticaret Kanununun 18. maddesine g re bu ki iler gruba ayr l r : 1. Ticaret irketleri: Ticaret Kanununda kollektif, komandit, limited ve anonim irket olarak say lm ticaret irketleri usul ne uygun olarak tescil edilip, t zel ki ilik kazand klar anda yasa gere i tacir s fat n kazan rlar. 2. Ama lar na varmak i in ticari bir i letme i leten dernekler ve vak flar: yelerine kazan payla t rmaktan ba ka ama larla kurulan dernekler ve vak flar, ama lar na ula mak i in ticari bir i letme i letirlerse, o takdirde tacir say l rlar.

10 Ancak K z lay gibi kamu yarar na olan dernekler, ticari bir i letme i letseler dahi tacir s fat n almazlar; rne in K z lay Derne i Afyon Karahisar Maden Suyu i letmesini i letmesine ra men tacir de ildir. 3. Kendi kurulu kanunlar uyar nca zel hukuk kurallar dairesinde y netilmek veya ticari bir ekilde i letilmek zere kamu t zel ki iler taraf ndan kurulan te ekk l ve m esseseler: Burada kastedilen, kendi kurulu kanunlar na g re idare edilmek veya ticari bir ekilde i letilmek zere devlet, vilayet ve belediye gibi kamu t zel ki ilerinin kurduklar t zel ki daha ziyade iktisadi devlet te ekk lleridir. Dikkat edilmesi gereken husus bunlar n kurulu kanunlar nda , zel hukuk kurallar na tabi olduklar n n belirtilmesidir. TAC R SIFATININ SONU LARI l. Her tacir kanun h k mlerine uygun olarak bir ticaret nvan se mek ve kullanmak zorundad r.