DEMİRYOLU SEKTÖR RAPORU 2016 - tcdd.gov.tr

1 TCDD LETMES GENEL M D RL Strateji Geli tirme Dairesi Ba kanl May s, 2017 DEM RYOLU SEKT R RAPORU 2016 DEM RYOLU SEKT R RAPORU 2016 1 NDEK LER KISALTMALAR TABLOSU .. 4 B R MLER TABLOSU .. 5 Giri .. 6 1. D nyada Demiryollar n n Durumu .. 6 Avrupa Ula t rma Politikalar nda Demiryollar .. 7 AB de Ula m Koridorlar ve Geli meler .. 16 Pan-Avrupa 4. Koridoru .. 16 Pan-Avrupa 10. Koridoru .. 17 Birle mi Milletler Koridorlar .. 17 Karadeniz Ekonomik birli i rg t .. 18 Avrupa Kafkasya Asya Ula t rma Koridoru (TRACECA) .. 19 D nyada Demiryolu Sekt r nde Ar-Ge Faaliyetleri .. 19 D nyada Y ksek H zl Tren Ta mac l .. 20 Maglev Trenleri .. 21 2. T rkiye de Demiryolu Sekt r n n Durumu .. 22 Demiryolu Sekt r erisinde TCDD nin Durumu .. 27 3. TCDD nin Mevcut Durumu .. 31 Yol Durumu.

2 31 eken- ekilen Ara Durumu .. 34 Personel Durumu .. 36 4. TCDD nin letmecilik Faaliyetleri .. 36 TCDD Y k Ta mac l k Faaliyetleri .. 36 Blok Tren Ta mac l .. 38 retim Merkezlerinin Demiryolu A na Ba lanmas .. 39 Konteyner Ta mac l .. 40 zel Sekt r n Vagon Sahibi Olmas n n Sa lanmas .. 40 Lojistik Merkezler / Y k Terminalleri .. 40 Marmara Denizinde Kombine Ta mac l k .. 42 Bak -Tiflis-Kars (BTK) Projesi .. 42 TIR Kasas Ta mac l .. 42 Viking Treni .. 43 pek R zg r Projesi .. 43 BALO Projesi .. 43 2016 Y l nda Y k Ta malar n Olumsuz Etkileyen Durumlar .. 44 Yol Yenileme ve Bak m al malar .. 44 Tren ptalleri .. 44 DEM RYOLU SEKT R RAPORU 2016 2 Avrupa, Suriye ve Irak Demiryolu Ba lant s n n Kapal Olmas .. 44 TCDD nin Yolcu Ta mac l Faaliyetleri .. 45 Banliy Yolcu Ta mac l.

3 46 Marmaray .. 47 zmir Banliy Sistemi .. 48 Ba kentray Projesi .. 49 Anahat Yolcu Ta mac l .. 50 Anahat Yolcu Ta mac l n Olumsuz Etkileyen Unsurlar .. 50 Uluslararas Anahat Trenleri .. 51 Y ksek H zl Tren Ta mac l .. 52 Ankara-Eski ehir YHT letmecili i Sonu lar .. 53 Ankara-Konya YHT letmecili i Sonu lar .. 53 Ankara- stanbul-Ankara YHT retim Sonu lar .. 54 TCDD nin Liman Hizmetleri .. 54 Van G l Feribot letmecili i .. 56 TCDD nin Mali Durumu .. 56 5. D nya Demiryollar ve TCDD .. 57 Sonu .. 63 KAYNAKLAR .. 65 DEM RYOLU SEKT R RAPORU 2016 3 EK LLER L STES ekil 1 angay Maglev Trenine Ait bir G rsel .. 21 ekil 2 Yeniden Yap lanma S recinde Demiryolu Sekt r .. 27 ekil 3 Eski ehir- n n Hatt na Ait Bir G rsel .. 34 ekil 4 Siemens Y ksek H zl Trenine Ait Bir G rsel.

4 35 ekil 6 Y k Ta malar Kar la t r lmas .. 38 ekil 7 Eski ehir Lojistik Merkezi .. 40 ekil 8 Lojistik Merkezlerimizdeki Son Durum .. 42 ekil 9 Marmaray Kazl e me stasyonu .. 47 ekil 10 ZBAN Hatt .. 48 ekil 11 zmir Liman .. 54 TABLOLAR L STES Tablo 1 Maglev Tren Hatt na Sahip lkeler .. 22 Tablo 2 Ta mac l n Ula t rma Sekt rlerine G re Y zde (%) Da l m .. 23 Tablo 3 Demiryolu Sekt r nde 2003-2016 y llar aras nda yat r mlar. (Bin TL) .. 24 Tablo 4 TCDD Yol Uzunluk Bilgileri .. 32 Tablo 5 TCDD eken- ekilen Ara Bilgileri .. 35 Tablo 6 TCDD Personel Da l m .. 36 Tablo 7 Y k Ta mac l net ton (Bin) .. 37 Tablo 8 Y k Ta mac l Net Ton-km (Bin) .. 38 Tablo 9 TCDD Yolcu Ta mac l (Bin yolcu) .. 45 Tablo 10 Tren Cinslerine G re Yolcu Km (Milyon) .. 45 Tablo 11 Banliy Yolcu Ta mac l (Bin yolcu) .. 46 Tablo 12 Banliy Yolcu Ta mac l (Yolcu-km).

5 46 Tablo 13 Y llara G re Marmaray Yolcu Say lar .. 47 Tablo 14 Y llara G re ZBAN Yolcu Say s .. 49 Tablo 15 Anahat Yolcu Ta mac l Yolcu Say s (Bin Yolcu).. 50 Tablo 16 Y llara G re Yolcu-km Say lar (Milyon) .. 50 Tablo 17 Y llara G re YHT Yolcu Say lar .. 53 Tablo 18 TCDD Liman Y kleme Bo altma Faaliyetleri (Bin ton) .. 54 Tablo 19 Limanlar m z n Kapasitesi (Kontinu Sistem Hari ) .. 55 Tablo 20 Van G l Feribot letmecili i Ta ma Miktarlar .. 56 Tablo 21 TCDD Gelir-Gider Tablosu (Milyon TL) .. 56 Tablo 22 TCDD Gelir-Gider ve Zarar Grafi i .. 57 Tablo 23 Uluslararas Demiryolu statistikleri (2015) .. 59 Tablo 24 lkelere ve Ula t rma Sistemlerine G re Y k Ta malar (Ton-Km) - 62 Tablo 25 lkelere ve Ula t rma Sistemlerine G re Yolcu Ta malar (Yolcu-km) - 2014 .. 62 DEM RYOLU SEKT R RAPORU 2016 4 KISALTMALAR TABLOSU AB Avrupa Birli i ABD Amerika Birle ik Devletleri Ar-Ge Ara t rma Geli tirme ARUS Anadolu Rayl Ula m Sistemleri ATS Automatic Train Stop System AYGM Altyap Yat r mlar Genel M d rl BALO B y k Anadolu Lojistik BMAEK Birle mi Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu CARS Chinese Academy of Railway Sciences DATEM Demiryolu Ara t rma ve Teknoloji Merkezi DB Deutsche Bahn DDGM Demiryolu D zenleme Genel M d rl DEMU Diesel Multiple Unit EATL Euro-Asian Transport Links EMU Electric Multiple Unit ERA European Union Agency for Railway ERTMS The European Railway Traffic Management System FFE Fundac on Ferrocarriles Espanoles GSY H Gayri Safi Yurti i Has la HT H zl Tren IPA Instrument for Pro-Accession Assistance ZBAN Izmir Banliy letmeleri Anonim irketi KE

6 Karadeniz Ekonomik birli i KRRI Korean Rail Research Institute LG Lietuvos Gelezinkelia MKE Makine ve Kimya End strisi Kurumu RDSO Research Designs & Standards Organization RSC Rayl Sistemler K melenmesi RTRI Railway Technical Research Institute S TA Sivas Travers malat Sanayi ve Ticaret Anonim irketi DEM RYOLU SEKT R RAPORU 2016 5 TAR Trans-Asian Railway TBMM T rkiye B y k Millet Meclisi TER Trans-European Railway TEU Twenty Foot Equivalent Unit TCDD T rkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollar letmesi TRACECA Transport Corridor Europe-Caucasus Asia TOBB T rkiye Odalar ve Borsalar Birli i T B TAK T rkiye Bilimsel ve Teknolojik Ara t rma Kurumu T DEMSA T rkiye Demiryolu Makinalari Sanayi A.. T LOMSA T rkiye Lokomotif ve Motor Sanayi A.. T VASA T rkiye Vagon Sanayii A.. TTCI Transportation Technology Center Incorporation UNESCAP United Nations Economic and Social Commission for Asia and Pacific URAYS M Ulusal Rayl Sistemler M kemmeliyet Merkezi VADEMSA Voestalpine Kardemir Demiryolu Sistemleri Sanayi ve Ticaret Anonim irketi VUZ V zkumn stav elezni n YHT Y ksek H zl Tren B R MLER TABLOSU Km/sa Kilometre/saat Yolcu-km Bir yolcunun bir kilometre mesafeye ta nmas yla ifade edilen trafik l birimidir.

7 Netton-km 1 ton y k n (varsa ambalaj, palet, konteyner vb.'nin a rl klar da dahil) 1 kilometre mesafeye ta nmas yla ifade edilen trafik l birimidir. DEM RYOLU SEKT R RAPORU 2016 6 Giri Hazine M ste arl taraf ndan yay mlanan, 2017 y l Genel Yat r m ve Finansman Program n n Uygulamas na ili kin Usul ve Esaslar n Belirlenmesine Dair Tebli in 19 uncu Maddesi ne g re Te ekk l m z taraf ndan 2016 y l Demiryolu Sekt r RAPORU haz rlanm t r. 1. D nyada Demiryollar n n Durumu Sanayi devrimi d neminde, ekonominin ihtiya duydu u hammaddelerin limanlardan i pazarlara ucuz ve etkin bir ekilde ula t r lmas nda g rev alan demiryollar , kitle ta mac l n n vazge ilmez bir par as olmu tur. Demiryollar , 20. yy ba lar ndaki ekonomik krizlerle birlikte gelen talep durgunlu u gibi d sal ve devletin rol n n artmas na ba l olarak olu an y netim ba ar s zl klar gibi i sel fakt rlerin etkisiyle, yeni ekonomiye ayak uydurmaktan yoksun, mali a klar artm , hizmet kalitesi k t le mi , yeniliklere kapal kalm ve bu s re zarf nda h zla geli en karayolu, havayolu gibi ula m alt sistemleri kar s nda pazar g c n yitirmi bir yap ya d n m t r.

8 Demiryollar nda, kinci D nya Sava y llar na kadar a rl kl olarak zel sekt r faaliyet g sterse de, sonras nda ekonominin genelinde ve sekt r i inde ya anan sorunlar n ve ulusal savunma a s ndan ortaya kan g venlik endi elerinin de etkisiyle baz lkelerde kamula t rma, di erlerinde ise s k devlet m dahalelerine sahne olan bir d neme girilmi tir. Sonraki d nemlerde, gerek retilen mal ve hizmet e itlili inin de i mesi ve buna ba l olarak gerek t keticilerin ula m taleplerinde ortaya kan de i imler gerekse teknolojik ilerlemelerin di er ula m alt sistemlerini iyi birer alternatif haline getirmesi vb. etkenler, sekt r n olumsuz bir tablo izmesine neden olmu tur. Buna ek olarak, 1940 lardan itibaren otomotiv teknolojisindeki geli melere paralel olarak karayolunun esnekli i ve kap dan kap ya DEM RYOLU SEKT R RAPORU 2016 7 ta mac l k yapmaya daha elveri li olmas sebebiyle demiryolunun ula t rmadaki st nl sona ermi olup, g n m zde d nyada karayolu a rl kl ta mac l k yap lmaktad r.

9 Ortaya kt 19. yy dan itibaren ekonominin lokomotifi konumunda olan demiryollar nda, 1970 lerden itibaren yeniden yap land r l p ula t rma pastas ndan daha fazla pay almas n sa lamaya y nelik reformlar hayata ge irilmi tir. Sekt r yeniden ray na oturtmak i in yap lan bu al malardaki esas e ilim hem di er ula m alt sistemleri ile olan rekabetin hem de sekt r i indeki rekabetin sa lanmas y n nde ger ekle mi tir. Reform kapsam nda zel sekt r kat l m n n art r lmas na y nelik uygulamalar, hizmetlerin imtiyaz yoluyla verilmesi ve kamu m lkiyetinin sat gibi m lkiyet reformlar veya altyap ile styap hizmetlerinin dikey ili kilerinin d zenlenmesini gerektiren yap sal reformlar eklinde olu maktad r. Reformlar n uygulanmas esnas nda ortaya baz problemler km t r. Bu problemler; devlet ile demiryolu y netimi aras ndaki ili kinin nas l sa lanaca , ayr mc olmayan bir mod i i rekabetle demiryollar n n nas l serbestle ece i, mevcut bor y k n n nas l finanse edilebilece i ve zel sekt r n sisteme nas l dahil edilece idir.

10 Bu t r problemler, b t n serbestle me s re lerinde bir b t n olarak ortaya kmamakla birlikte, lkelerin deneyimleri neticesinde ortaya kan temel sorunlar n toplu hali olarak ele al nmal d r. Son 40 y l i erisinde Japonya, Rusya ABD, Kanada, Latin Amerika (Arjantin, Meksika, Brezilya), Bat Avrupa (Almanya, Fransa, ngiltere, Hollanda, sve , svi re), Orta ve Do u Avrupa da (Polonya, Romanya, ek Cumhuriyeti, Estonya) demiryolu alan nda reformlar uygulanarak devletin demiryolu zerindeki etkinli i kademeli olarak azalt lm t r. Bu reformlar zellikle y k ta mac l nda Avrupa ve D nya da sekt r i i rekabet edilebilirli i art rm olup demiryolu y k ta mac l n n sekt r i indeki pay n reformlar n yap ld d nemde sve te %35 e, Romanya da %25 e, Polonya da %23 e, Almanya da %21 e, talya ve Fransa da %12 ye ula t rm t r.