Demir – Karbon Denge Diyagramı son

1 Eg l AKDO AN EKERD emir Karbon Denge Diyagram eg l AKDO AN EKERSaf Demirin So uma ve Is nma E rileri 769 C Curie noktas d r. 769 C s cakl nalt nda Demir (Fe) manyetik zellik g eg l AKDO AN EKERFe-C Denge Diyagram eg l AKDO AN EKERFe-C Denge Diyagram eg l AKDO AN EKERFe-C Denge Diyagram stenit kym Ferrit khm Sementit (intermedial bile ik)FeCArayer kat zeltisi eli e Ni ilavesi ile oda s cakl nda stenit yap s elde edilerek plastik ekil de i tirme kabiliyeti artt r labilirFerrit; ok az miktarda C i eren, ancak pratikte saf Demir ( Fe) olarak kabul edilen khm, ekil alabilen, k smen s nek, manyetik kristallerdir.

2 Yakla k 60 VSD sertli indedir 50%%% =Auzama stenit; kym, kolayl kla ekillendirilebilen, manyetik olmayan kat zeltidir k Sementit; sert, k r lgan, ekillendirilemeyen bir ara bile iktir. Yakla k 800 VSD sertli indedir. ki t rd r. ergiyikten ilk kat la an sementit tir. ise den kelen sementit tir . eg l AKDO AN EKER tektoid D n m (Perlitik D n m tektoid d n m21 KKK+ 44443444421)()67,6(3)02,0(723)8,0(PPerli tCCCCCFek k + 723 C de ayr an % ,21%1008,067,68,006,2= eg l AKDO AN EKER tektik D n m (Ledeburitik D n m) tektik d n m21 KKE+ 4444434444421)()67,6(3)06,2(1147)3,4().1 (aLedLedeburitCCCCSemCFek E+ D n m ledeburit (Ledz): 723 C ninalt nda, ledeburit i indeki stenitlerinbir k sm n n perlite d n mesi durumudur.)

3 Eg l AKDO AN EKERPER TEKT K D N M Peritektik D n m1 KKE +k k EC + eg l AKDO AN EKERKARBON ORANLARINA G RE EL KLER tektoidalt elik %0,006 C - %0,8 C tektoid (Perlitik) elik (%0,8 C li) tektoid st elik %0,8 C - %2,06 eg l AKDO AN EKER TEKT K ALA IM tektikAla m (Ledeburitik Ala m %4,3 C li) %2,06 C - %4,3 C tektikalt ala m %4,3 C - %6,67 tektik st ala eg l AKDO AN EKER EL K Maksimum %2,06 C i eren ve ek i lem gerektirmeksizin ekillendirilebilen Fe-C ala m d r. Genellikle s nek malzemelerdir. Uygulanan s l i lemlerle mekanik zellikleri rn. sertlikleri, dayan mlar ve tane boyutlar de i tirilebilir.

4 Eli in zelliklerinin de i imine zellikle de sertli in de i imine enfazla etki eden element karbondur. elik, Demir - Karbon ala m olup di er ala m elementlerini de belli oranda i erebilir. Binlerce farkl kompozisyonda ve/veya farkl s l i leme sahip elik e iti mevcuttur. Mekanik zellikler, eli in bile imine ve uygulanan s l i leme ba l olarak de i mektedir. elik bile imine ba l olarak i erdi i ala m elementlerine ve uygulanan s l i leme g re farkl zellikler g eg l AKDO AN eg l AKDO AN eg l AKDO AN eg l AKDO AN EKER EL N SINIFLANDIRILMASIE uronorm 20-74 e g re1- Kimyasal bile imine g Ala ms z elik : ortalama mangan (Mn) oran %1 olan ala ms z eliklerdir (otomat elikler hari ) %C oran na g re< %0,1 CSaf Demir %0,1 C - %0,2 CAz (D k) karbonlu elik%0,2 C - %0,5 COrta karbonlu elik%0,5 C - %2,06 CY ksek karbonlu elikOtomat eli i : ortalama mangan oran %1 olan ala ms z 2-Ala ml elik.

5 Eli in bile imindeki kabon hari di er ala m elementlerinin y zdelerinin toplam %5 veya daha fazla olan eliklerdir. D k ala ml elik: ala m elementlerinden hi birinin %5 oran n ge medi i ala ml eliklerdir (h z elikleri hari ) Y ksek ala ml elik: en az bir ala m elementinin %5 oldu u ala ml eliklerdir (h z elikleri hari ).2- Kullan m yerinde istenen zelli e g re: K tle (Temel) eli i(ala ms z) : Standartlarda BS olarak g m ve s neklilik de erleri d nda herhangi bir zellik g zetilmeksizin genel ama larla kullan lan eliklerdir. Kalite eli i (ala ms z/ala ml ) : Standartlarda QS olarak g sterilir.

6 Yerine g re kayna a uygunluk, gevrek k r lmaya kar duyars zl k, derin ekilebilme, otomat tezgahlar nda i lenebilme zelliklerine sahip olacak ekilde zenle retilen eliklerdir. elik i indeki P ve S oran % olan eliklerdir. Ala ms z kaliteli elik UQS , ala ml kaliteli elik LQS olarak standartlarda g sterilir. Soy (asal) elik : Standartlarda ES olarak g sterilirler. zel retim ko ullar ile retilen ancak P ve S oran % olan eliklerdir. Y ksek ala ml eliklerin asal olmas zorunludur. Ala ms z asal elik UES , ala ml asal elik LES olarak g eg l AKDO AN EKER EL N SINIFLANDIRILMASI3- Kullan m Yerine G re Yap eli i (genel yap eli i, slah eli i, sementasyon eli i, nitrasyon eli i, paslanmaz elik, yay eli i vb.)

7 Tak m eli i Ala ms z tak m eli i So uk i tak m eli i (ala ms z/ala ml ) S cak i tak m eli i H z eli i 4- Mamul ekline G reYass elik : geni li i kal nl na oranla ok b y k olan genellikle dikd rtgen kesitli yar mam ller. , lamalar, bandlar, eritler, saclar elikler: uzunlu u boyunca kesidi ayn kalan ve kesiti yass mamulden farkl olan elik yar mamulleridir. rn. ubuk, tel, fima in, k ebent, lama er ekillerdeki elikler : K sa elikler olarak da tan mlanabilir. Serbest ve kal pta d vme i lemleri i in k sa vedolu par alar, d kme elikler, toz metalurjisi y ntemi i in retilmi elik tozlar ve sinterlenmi par eg l AKDO AN EKERKARBON ORANININ ETK S elik i ersine ilave edilen Karbon oran , eli in dayan m n ve sertli ini eg l AKDO AN eg l AKDO AN EKER D k Karbonlu elikler T m elikler aras nda en b y k miktarda retilen elikler bu guruba girer.

8 Genellikle % den daha az Karbon i erirler. Bu tip eliklerde s l i lemle martenzityap s elde edilemedi i i in mukavemetlerinin art r lmas ancak so uk i leme ile m mk nd r. eg l AKDO AN EKEROrta Karbonlu elikler Orta Karbon elikleri % - % aras nda Karbon oran i eren eliklerdir. Bu ala mlar s l i leme ( stenitleme, h zl so utma ve menevi leme) tabi tutularak mekanik zellikleri iyile tirilebilir. Ala ms z orta karbonlu elikler d k sertle tirilebilirli e sahiptirler bundan dolay sadece ok ince kesitleri uygun bir ekilde sertle tirilebilir. eg l AKDO AN EKER Y ksek Karbonlu elikler Y ksek Karbon elikleri % - % aras nda Karbon i eren en sert, en dayan kl ve en d k s nekli e sahip Karbon elikleridir.

9 Bu elikler y ksek a nma dayanc na sahip olup neredeyse tamam sertle tirilmi menevi lenmi halde kullan l rlar. Tak m ve kal p elikleri y ksek Karbon ala mlar olup, genellikle krom, vanadyum, tungsten ve molibden i erirler. eg l AKDO AN S11xx10xxKompozisyon Aral klar (% a .)bNiCrMoDi erAISI/SAE numaras aAla ms z Karbon ve d k ala ml elikler i in AISI/SAE adland rmas eg l AKDO AN EKERALA IM ELEMENTLER N N EL K YAPISINA ETK S Karbonlu eliklerden normal olarak sa lanamayan kendine has zellikleri sa layabilmek amac yla, bir veya birden fazla ala m elementi katmak suretiyle yap lan elikler ala ml eliklerdir.

10 Ala m elemanlar n n etkisi, di er metallere nazaran en ok elik yap s nda etkili olmaktad r. Ayr ca ala m elementlerinin etkileri toplanabilir olmad ndan, ok say da ala m elementinin birlikte bulunmas halinde beklenen zellik de i meleri ancak genel er evede ele al nabilir ve bu konuda kesin bir yakla m yap lamaz. Ala ml elikler, ala m elemanlar n ( Karbon ve ar t lamayan elemanlar d nda kalan di erleri ) toplam miktar % 5 den az olanlar d k ala ml elikler ve ala m elemanlar n n toplam % 5 den fazla olanlar y ksek ala ml elikler olmak zere, iki ana gruba ayr l eg l AKDO AN EKERALA IM ELEMENTLER N N EL K YAPISINA ETK S Ala ms z eliklere benzer davran a sahip olan d k ala ml eliklerin en belirgin zelli i, sertle me kabiliyetlerinin daha y ksek olmas d r.