Elektrik Üretim SEKTÖR RAPORU - enerji.gov.tr

1 ELEKTR K RET M SEKT R RAPORU 2016 ELEKTR K RET M ANON M RKET ARA TIRMA PLANLAMA VE KOORD NASYON DA RES BA KANLI I STAT ST K VE ARA TIRMA M D RL MAYIS 2017 Raporun i eri i kaynak g sterilmeden kullan lamaz veya al nt yap lamaz. 1 Giri 2017 Y l na Ait Genel Yat r m ve Finansman Program n n Uygulanmas na li kin Usul ve Esaslar n Belirlenmesine Dair Tebli in 19. Maddesi nde Te ebb sler, faaliyette bulunduklar sekt rleri takip ederek sekt r i indeki yerlerini daha iyi analiz edebilmek ve etkin sekt rel politikalar geli tirebilmek veya geli tirilmesine yard mc olabilmek amac yla 2016 Y l Sekt r Raporunu haz rlar denmektedir. Bu h k m gere ince haz rlanan 2016 Y l Elektrik retim Sekt r RAPORU nda; Elektrik retim A..'nin (E A ) mevcut durumunu ve gelece ini etkileyebilecek olan ulusal ve k resel bazda enerji sekt r nde ya anan geli meler, enerji politikas e ilimleri ve ileriye d n k sekt rel beklentiler ile faaliyette bulundu u Elektrik retim alan ndaki rekabet pozisyonu (ulusal l ekte ve Avrupa Birli i baz nda) incelenmi tir.

2 A rl kl olarak istatistiki veriler nda, bu Rapor un 1. B l m nde d nya, 2. B l m nde ise T rkiye de enerji ve Elektrik retim sekt r nde ya anan geli meler de erlendirilmi tir. 3. B l mde E A n sekt rdeki konumu yine rakamlarla ortaya konmaya al lm , son b l mde ise yine E A n, T rkiye i inde ve zellikle T rkiye nin girmeye aday oldu u Avrupa Birli i nde ayn sekt rde faaliyette bulunan di er irketlerle (se ilmi baz kriterleri kullanarak) kurulu g , retim, performans, insan kaynaklar , enerji sat lar ve retim portf y k yaslamalar n n yap lmas na al lm t r. 1. D nyada Enerji ve Elektrik retim Sekt rlerinin G r n m Enerji, ekonomik ve sosyal ilerlemeyi sa layan, hayat kalitesini iyile tiren en nemli fakt rd r. N fus ve demografik de i iklikler enerji talebinin miktar n ve kompozisyonunu etkileyen nemli parametrelerdir. D nya n fusu s rekli artmakta ve 2014 te 7,3 milyar olan n fusun 2040 da 9,2 milyara y kselmesi beklenmektedir.

3 In in n fusunu ge ecek olan Hindistan n n fusu 2040 da 1,6 milyara ula acakt r. D nya n fusunun kentle me oran ise 2014 te %53 iken 2040 ta %63 e y kselecektir. Fakat 2014 rakamlar yla d nya n fusunun yakla k %16 s n te kil eden 1,2 milyar insan elektri e kavu mu de ildir. Bu insanlar n yakla k %97 si sadece geli mekte olan Asya lkeleri ve Sahra-alt Afrika da ve b y k o unlukla k rsal b lgelerde hayatlar n s rd rmektedir. D nya n fusunun yakla k %38 i olan 2,7 milyar insan ise yemek pi irmek i in geleneksel y ntemlerle biyok tle enerjisinden yararlanmaktad r. Bu insanlar n %46's sadece in ve Hindistan da ya amaktad r (%51 i de Sahra-alt Afrika ve di er geli mekte olan Asya lkelerinde). Uluslararas Enerji Ajans n n Yeni Politikalar Projeksiyonu bu durumun uzun d nemde de devam edece ini ve 2040 y l nda o unlu u k rsal b lgede ya ayan 536 milyon insan n (2040 daki olas d nya n fusunun %6 s ) elektriksiz ya amaya, 1,85 milyar insan n da temiz pi irme tekniklerine sahip olmadan hayatlar n idame ettireceklerini g stermektedir.

4 Elektriksiz ya amaya devam edecek n fusun b y k k sm Sahra-alt Afrika ve geli mekte olan di er Asya lkelerinde ( in ve Hindistan hari ) ya yor olacakt r [1]. Uzun d nemde (2013-2040 aras ) ortalama %3,4 b y mesi beklenen d nya ekonomisi, d nyadaki n fus art , sanayile me ve kentle me, do al kaynaklara ve enerjiye olan talebi nemli l de artt rmaktad r. Yap lan projeksiyon al malar [1], Raporun i eri i kaynak g sterilmeden kullan lamaz veya al nt yap lamaz. 2 mevcut enerji politikalar n n devam halinde, 2040 y l nda d nya enerji talebinin, ortalama y ll k %1,4 l k art larla, 2014 y l na g re % 43,5 ( milyon ton e de eri petrolden (Mtoe) Mtoe ye) daha fazla olaca na i aret etmektedir. Talep art miktar n n y zde 89,8 inin, 2014-2040 d neminde ekonomik b y me oranlar y ksek (y ll k ortalama %4,4) ng r len ve h zl n fus art oran na (y ll k ortalama %1) sahip OECD-d lkelerde ( zellikle in ve Hindistan da), y ll k ortalama %2,0 lik bir de erle, olu aca hesaplanmaktad r.

5 Ayn d nemde y ll k gayrisafi yurt i i has la (GSYH) art ortalamas %1,9 olarak ng r len OECD lkelerinde ise y ll k ortalama %0,2 lik art lar beklenmektedir. 2014 y l itibariyle d nyan n en fazla enerji t keten lkesi konumundaki in in, 2040 y l nda ikinci s rada olacak olan ABD nin t ketece i enerjiden %95 daha fazlas n t ketece i, yine 2030 y l itibariyle Hindistan n Avrupa Birli i'ni de ge erek in ve ABD'nin ard ndan nc b y k enerji t keticisi olmas beklenmektedir. S z konusu d rt b y k t ketici, 2020 y l nda d nya toplam enerji arz n n %56,0 s n , 2040 y l na gelindi inde ise %53,3 n t ketmekte olacakt r. D nya enerji talebindeki art n s rd r lebilir ko ullarda kar lanabilmesi i in ise, 2016-2040 d neminde, enerji sekt r nde yakla k 64,5 trilyon ABD Dolar (2015 rakamlar yla) de erinde yat r m yap lmas na ihtiya duyuldu u hesaplanmaktad r. Bu yat r mlarda en b y k pay yakla k 33 trilyon dolar ile fosil yak tlara ve 15 trilyon dolar ile enerji verimlili ine ayr lacakt r [1].

6 T rkiye nin girmeye aday oldu u Avrupa Birli i (AB) ise in ve ABD nin ard ndan en b y k nc enerji t keticisi konumundad r. AB genelinde birincil enerji talebi 1990-2014 d neminde azalm t r (%4,9 luk d ). 2014 ten 2040 y l na kadar ise talepte ok d k bir azal (%0,1) beklenmektedir [1]. 28 lkeli AB genelinde birincil enerji arz nda 2005 te %52,3 ve 2015 y l nda %55,9 d zeyinde olan ithalat ba ml l oran n n (do algazda %69,5, petrolde %95,9 ve kat yak tlarda %46,7) 2030 y l na kadar olan d nemde %56,6 ya, 2050 de ise %57,6 ya ula mas beklenmektedir [3,4]. Enerji kaynaklar a s ndan incelendi inde, birincil enerji arz nda, petrol, do al gaz ve k m rden olu an fosil kaynakl yak tlar n a rl kl konumunun n m zdeki y llarda da devam etmesi beklenmekte ve enerji talebindeki art n (2014-2040 d nemi) y zde 73,3 l k b l m n n bu kaynaklardan kar lanmas ng r lmektedir. Biyoenerji i in bu oran %6,9, di er yenilenebilir kaynaklar i in %10,6, n kleer i in %6,2, hidrolik i in ise %3,0 d r [1].

7 Bu rakamlar biyoenerjideki art n nceki iki y l (2012-2040 ve 2013-2040 d nemleri) ng r lerine g re daha d k kalaca n g stermektedir. 2013-2040 d neminde enerji talep art ndaki biyoenerjinin pay n n %7,5 olaca ng r lm t . 2014 y l nda oldu u gibi 2020 y l nda da birincil enerji arz ndaki en b y k paya (%30,7) sahip olaca hesaplanan petrol n, 2030-2040 y llar nda da ilk s radaki yerini koruyaca d n lmektedir. Mevcut politikalar n devam halinde, en h zl art n hidrolik-d yenilenebilir enerji kaynaklar nda olaca ng r lmektedir. Bu kaynaklar n t ketiminin y ll k %1,94 l k art larla 2040 y l nda (2014 y l na g re) %65,0 artaca hesaplanmaktad r. Ard ndan do al gaz t ketiminin %1,90 l k art larla %63,1 artmas ve n kleer enerji kullan m n n da ortalama y ll k %1,72 lik art larla %55,9 artmas beklenmektedir. Ayn d nemde petrol t ketiminin ortalama %0,91 lik art larla toplamda %26,6 olarak y kselece i d n lmektedir [1].

8 Raporun i eri i kaynak g sterilmeden kullan lamaz veya al nt yap lamaz. 3 2014-2040 d neminde Elektrik retiminde ise s ras yla k m r ve do al gaz n en nemli kaynaklar olmaya devam edece i, do al gaz n pay n n %21,6 dan %24,4 e y kselece i; k m r n pay n n %40,8 den %36,0 ya, petrol n pay n n %4,4 ten %1,4 e, hidroli in pay n n %16,4 ten %14,1 e, n kleerin pay n n da %10,7 den %9,3 e d ece i ng r lmektedir. En b y k y zdelik art ise r zgarda beklenmektedir. Ayn d nemde r zgar n %3,0 l k pay n n %7,4 e y kselece i ng r lmektedir [1]. D nya genelinde enerji kaynaklar olarak 2015 itibariyle petrol ve do al gaz rezervlerinin da l m na bak ld nda (Tablo-1 ve Tablo-2), kan tlanm petrol rezervlerinin ( milyar varil) %49 unun Ortado u da bulundu u g r lmektedir. 2016 y l nda, Venezuela d nyada en b y k petrol rezervi bulunduran lke konumunu s rd rm t r. En b y k rezervlere sahip 10 lkenin (Tablo-1), Kanada ve Rusya hari 8 i OPEC yesidir.

9 Bu 10 lke toplam d nya rezervlerinin yakla k %85,5 ine sahiptirler [5]. Tablo-1 D nya, Kan tlanm Petrol Rezervleri, [5] S ra lkeler 2015 (milyar varil) 2016 (milyar varil) 1. Venezuela 298,4 300,2 2. Suudi Arabistan 268,3 267,2 3. Kanada 172,5 171,1 4. ran 157,8 158,1 5. Irak 144,2 143,9 6. Kuveyt 104,0 102,6 7. B. Arap Emirlikleri 97,8 98,6 8. Rusya 80,0 80,5 9. Libya 48,4 48,3 10. Nijerya 37,1 37,2 D nya-Toplam [79] ,3 ,9 *K rm z rakamlar bir nceki y la g re azal , ye il rakamlar bir nceki y la g re art g stermektedir. Tablo-2 D nya, Kan tlanm Do algaz Rezervleri, [5] S ra lkeler 2015 (milyar ft3) 2016 (milyar ft3) 1. Rusya 2. ran 3. Katar 4. ABD 5. Suudi Arabistan 6. T rkmenistan 7. B. Arap Emirlikleri 8. Venezuela 9. Nijerya 10. in D nya-Toplam [79] *K rm z rakamlar bir nceki y la g re azal , ye il rakamlar bir nceki y la g re art g stermektedir. Raporun i eri i kaynak g sterilmeden kullan lamaz veya al nt yap lamaz.

10 4 Do al gaz rezervlerinin de yakla k %66 s Rusya Federasyonu, Eski Sovyet Cumhuriyetleri ve Ortado u lkelerinde bulunmaktad r. Sadece Rusya, ran ve Katar bu rezervlerin %54,5'ini elinde bulundurmaktad r [5]. Bir nceki y la g re petrol rezervlerinde Macaristan da %30,0, Surinam da %8,1 ve talya da %6,4 l k art lar g r l rken miktar baz nda en b y k art ise Venezuela (1,8 milyar varil) ve BAE de (0,8 milyar varil) tespit edilmi tir. Do al gaz rezervlerinde 2015 e g re 2016 y l nda Ekvador da %83,0, Angola da %12,0 ve Malezya da %9,1 lik art lar g r l rken, miktar baz nda en b y k art in de ( milyar ft3) belirlenmi tir [5]. BP nin y lda bir yay nlad al mada, 2015 sonu rakamlar yla d nya genelinde bir de erlendirme yap ld nda, mevcut kan tlanm petrol rezervlerinin 51, do al gaz rezervlerinin 53, k m r rezervlerinin de 114 y ll k mre sahip oldu u hesaplanmaktad r. Bu rakamlar ayn kaynakta, 2014 sonu itibariyle petrol i in 53, do al gaz i in 54 ve k m r i in 110 y l olarak ilan edilmi ti [6].