Natuurinclusief Nederland: natuur overal en voor iedereen

1 Natuurinclusief . nederland . natuur overal . EN VOOR iedereen . MAART 2022. Raad voor de leefomgeving en infrastructuur Samenstelling Rli De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) is het Ir. (Jan Jaap) de Graeff (voorzitter). strategische adviescollege voor regering en parlement op het Drs. P. (Pallas) Agterberg brede domein van duurzame ontwikkeling van de leefomgeving Drs. (Jeanet) van Antwerpen en infrastructuur. De raad is onafhankelijk en adviseert gevraagd Prof. mr. (Niels) Koeman en ongevraagd over langetermijnvraagstukken. Met een integrale J. (Jantine) Kriens benadering en advisering op strategisch niveau wil de raad Drs. (Emmy) Meijers bijdragen aan de verdieping en verbreding van het politiek en Drs.

2 (Krijn) Poppe maatschappelijk debat en aan de kwaliteit van de besluitvorming. Ir. (Karin) Sluis Prof. dr. (Erik) Verhoef Em. prof. dr. (Andr ) van der Zande Junior-raadsleden J. (Joris) van den Boom MSc E. (Eva) Gaaff MSc Y. (Yourai) Mol BPhil Raad voor de leefomgeving en infrastructuur Bezuidenhoutseweg 30 Algemeen secretaris Postbus 20906 Dr. R. (Ron) Hillebrand 2500 EX Den Haag Natuurinclusief nederland PRINT 2. INHOUD. SAMENVATTING 6 4 OPLOSSINGSRICHTINGEN EN AANBEVELINGEN 33. Verbreed de focus van het natuurbeleid: natuur overal en voor iedereen 34. DEEL 1: ADVIES 12 Verbind natuurherstel met andere maatschappelijke opgaven 38. Weeg natuurwaarden volwaardig bij economische en 1 INLEIDING 13 politieke besluitvorming 40.

3 Aanleiding 13 Werk gebiedsgericht samen: overheden en andere betrokkenen 41. Breed natuurbegrip 14. Centrale vraag 14. Leeswijzer 15 DEEL 2: ANALYSE 43. 2 ACHTERUITGANG VAN DE natuur IN nederland 16 1 AFBAKENING EN BEGRIPPEN 43. Belang van natuur 16 Afbakening 43. natuur - en biodiversiteitsverlies in nederland 19 Begrippen 44. 3 TEKORTSCHIETENDE EFFECTIVITEIT NATUURBELEID 24 2 OPVATTINGEN OVER HET BELANG VAN natuur 47. Focus natuurbeleid te smal 25 Belang dat Nederlanders hechten aan natuur 47. Onvoldoende verbinding tussen natuurbeleid en ander beleid 28 Onderkenning van samenhang tussen natuur , milieu en klimaat 48. Te weinig aandacht voor natuur bij economische en politieke Bereidheid om bij te dragen aan natuurvriendelijke samenleving 48.

4 Afwegingen 28 Relatie tussen natuur en gezondheid 49. Niet genoeg samenwerking tussen overheden 31 Gezondheidseffecten van een groene omgeving 49. Toegang tot groen' ongelijk verdeeld 50. Natuurinclusief nederland | INHOUD PRINT 3. Beleidsaandacht voor relatie natuur en gezondheid 50 Condities voor natuur en biodiversiteit in nederland 68. Groene leefomgeving als bijdrage aan gezondheidswinst 52 Kwaliteit oppervlaktewater 69. Veranderende opvattingen over natuur in nederland 52 Kwaliteit grondwater 71. Opkomende natuurbeweging 52 Verdroging 71. Van halfnatuurlijk naar nature-based 53 Effecten en aanpak stikstofbelasting 72. Ecologische Hoofdstructuur en Natura 2000 53 Effecten van stikstofbelasting 72.

5 Draagvlak onder druk 54 Aanpak van stikstofbelasting 74. natuur als onderdeel van brede welvaart 54. 5 SAMENHANG TUSSEN BIODIVERSITEIT EN. 3 OVERZICHT (INTER)NATIONALE BELEIDSDOELEN 55 KLIMAATVERANDERING 76. Internationale beleidsdoelen 55 Twee onderling verbonden crises 76. Nationale beleidsdoelen 56 Kansen bij gecombineerde aanpak klimaat en biodiversiteit 79. Realisatie nationale beleidsdoelen tot nu toe 57 Voorbeeld: klimaat en biodiversiteit in veenweidegebieden 79. Coalitieakkoord vierde kabinet-Rutte 60 Voorbeeld: klimaat en biodiversiteit in de Bossenstrategie 81. 4 STAAT VAN DE natuur 61 6 FINANCI LE INSTRUMENTEN VOOR NATUURBELEID 84. Signalen over de staat van de natuur wereldwijd 61 Financiering van natuurbeleid 84.

6 Staat van de natuur in nederland 62 Herzien van overheidssubsidies voor schadelijke activiteiten 85. Populatieomvang soorten 62 Maatschappelijke kosten-batenanalyses 86. Conditie Nederlandse ecosystemen (op land) en beschermde Financi le transparantie 87. habitats 64 Instelling van een grondbank 87. Areaal beschermde natuur in nederland 64. Realisatie doelen Vogel- en Habitatrichtlijn 67. Natuurinclusief nederland | INHOUD PRINT 4. 7 natuur ALS KANS VOOR VERBINDEN VAN OPGAVEN 88 BIJLAGEN 119. Samenwerking over bestuurlijke grenzen heen 88. Natuurlijke processen benutten: nature-based solutions 92 TOTSTANDKOMING VAN HET ADVIES 119. Verbinden van opgaven: praktijkvoorbeelden 92. OVERZICHT PUBLICATIES 123.

7 8 BASISKWALITEIT natuur 97. Houvast voor een natuurinclusieve leefomgeving 97. Minimumvereisten voor basiskwaliteit natuur 98. Operationaliseren van basiskwaliteit natuur 99. Maatregelen op landschapsniveau 99. Maatwerk per type landschap en type gebruik 99. Kennisontwikkeling en handreikingen voor realisatie in de praktijk 100. Monitoring en evaluatie van ontwikkelingen per gebied 101. Basiskwaliteit natuur vaststellen in gebiedsprocessen 102. LITERATUUR 104. Natuurinclusief nederland | INHOUD PRINT 5. SAMENVATTING. Wereldwijd gaat de natuur in een zorgwekkend tempo achteruit. Dat geldt zeker ook voor nederland . Van agrarische gebieden tot natuurgebieden, van binnenwateren tot stedelijke gebieden: overal lopen de natuurkwaliteit en de biodiversiteit terug.

8 Dat is problematisch, want een vitale natuur is cruciaal voor het tegengaan van klimaatverandering en verduurzaming van de voedselvoorziening. natuur in de directe leefomgeving is daarnaast essentieel voor de gezondheid en het welbevinden van mensen. Bovendien is een goede staat van de natuur van belang voor de beschikbaarheid van onder meer drinkwater, gezond voedsel en schone lucht. De natuur vormt een bestaansvoorwaarde voor de mens. Tegen de achtergrond van deze biodiversiteitscrisis heeft de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) zich gebogen over de vraag of het bestaande natuurbeleid van de rijksoverheid toereikend is en zo nee, welke koerswijzigingen nodig zijn. Nederlandse natuurbeleid schiet tekort nederland presteert slecht met het gevoerde natuurbeleid en het Nederlandse natuurbeleid schiet tekort.

9 We zien daarvoor vier oorzaken: We hanteren in nederland een te smal natuurbegrip. Het natuurbeleid is te weinig gekoppeld aan ander beleid. natuur heeft een te zwakke positie bij economische en politieke afwegingen. Overheden werken te weinig samen. PRINT 6. Focus natuurbeleid te smal maatschappelijke opgaven faalt doordat rijksbudgetten niet gebundeld In het huidige Nederlandse natuurbeleid wordt naar ons oordeel het kunnen worden ingezet voor een gebiedsgerichte aanpak. begrip natuur te krap afgebakend. Het beleid is hoofdzakelijk gericht op de beschermde gebieden. Die gebieden zijn echter onderdeel van veel Te weinig aandacht voor positie natuur bij economische en politieke grotere ecosystemen, ook buiten de beschermingsgrenzen.

10 Veel dieren in afwegingen beschermde gebieden gebruiken bijvoorbeeld de omliggende gebieden Ondanks brede maatschappelijke zorgen over de toestand van de natuur in om voedsel te vinden. Met het huidige beleid lukt het niet om de gebieden nederland heeft het natuurbelang nog altijd een zwakke positie bij economi- afdoende te beschermen en te zorgen dat de condities voor (grond)water, sche en politieke afwegingen. natuur wordt dikwijls gezien als een kosten- bodem en milieu op orde zijn. post en als een deelbelang dat economische groei hindert. Er lijkt sprake te zijn van een blinde vlek voor de betekenis van natuur als bestaansvoor- De krappe afbakening van het natuurbeleid gaat bovendien gepaard met waarde voor de mens.