VOORONTWERP DECREET OVER HET LOKAAL …

1 Pagina 1 van 166 VOORONTWERP DECREET OVER HET LOKAAL BESTUUR MEMORIE VAN TOELICHTING A. Algemene toelichting 1. Samenvatting Het voorliggende ontwerp van DECREET vervangt de bestaande decreten die de organisatie en de werking van de Vlaamse lokale besturen regelen. Na een eerste deel met algemene bepalingen, bestaat dit ontwerp van DECREET uit een deel dat het Gemeentedecreet van 15 juli 2005 (hierna Gemeentedecreet te noemen), het DECREET van 19 december 2008 betreffende de organisatie van de openbare centra voor maatschappelijk welzijn (hierna OCMW- DECREET te noemen) en het DECREET Vrijwillige Samenvoeging van Gemeenten van 24 juni 2016 vervangt, en een deel dat het DECREET van 6 juli 2001 houdende de intergemeentelijke samenwerking (hierna DECREET Intergemeentelijke Samenwerking te noemen) vervangt. Er wordt gekozen voor een zo eenduidig mogelijke politieke en ambtelijke aansturing van de gemeenten en de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, met inachtneming van de bevoegdheden waarover het Vlaamse Gewest en de Vlaamse Gemeenschap inzake de organisatie van gemeenten en OCMW s beschikken.

2 Met respect voor de onderscheiden rechtspersonen wil dit ontwerp van DECREET het sociaal beleid zo maximaal mogelijk integreren. Dat moet effici ntiewinsten toelaten door het laten samengaan van OCMW- en gemeentelijke administraties, maar ook leiden tot een grotere klantgerichtheid en laagdrempeligheid om de (sociale) dienstverlening toegankelijker te maken. Naast de hervorming van de relatie tussen de gemeenten en de OCMW s, hervormt dit ontwerp van DECREET het bestuurlijk toezicht, waarbij gekozen wordt voor een ntrapstoezicht (waarbij de optie verdwijnt om de uitvoering van een betwiste beslissing te schorsen) en nog slechts in beperkte mate beslissingen moet worden goedgekeurd door de toezichthoudende overheid. Verder worden op basis van een grondige evaluatie van de bestaande regels voor de beleids- en beheerscyclus ook voor dat aspect van de bestuurlijke organisatie een aantal wijzigingen aangebracht in dit ontwerp van DECREET .

3 Tot slot neemt dit ontwerp van DECREET enkele maatregelen om het aantal bestuursmandaten en de presentiegelden voor bestuursmandaten in de intergemeentelijke samenwerkingsverbanden en hun filialen (en de filialen van hun filialen) in te perken. Daarnaast wordt voor de oprichting en toetreding door intergemeentelijke samenwerkingsverbanden in privaatrechtelijke rechtspersonen een bijzondere motiveringsplicht en een goedkeuringstoezicht ingesteld. Een van de doelstellingen van dit ontwerp van DECREET is om te komen tot een significante inperking en vereenvoudiging van de bestuurlijke regels, wat moet leiden tot een deregulerend effect en minder detaillistische regelgeving. Die vereenvoudiging zit deels in de bundeling van de bestaande decreten in n omvattend ontwerp van DECREET . Daarnaast brengt de gewijzigde relatie tussen de gemeenten en de OCMW s, zoals die in dit ontwerp van DECREET wordt geregeld, met zich mee dat de regels voor beide besturen nog meer dan voorheen verregaand op elkaar kunnen worden afgestemd.

4 Ook de regels voor het bestuurlijk toezicht in dit ontwerp van DECREET brengen een vereenvoudiging met zich mee in vergelijking met de bestaande decreten (bijvoorbeeld door het verdwijnen van de rechtsfiguur van de schorsing en de bijbehorende procedurevoorschriften), net als de nieuwe regels betreffende de beleids- en beheerscyclus. Verder herneemt dit ontwerp van DECREET een aantal bepalingen uit de bestaande decreten niet, omdat ze overbodig geworden zijn of niet langer overeenstemmen met de maatschappelijke evolutie of de administratieve praktijk, en worden bestaande decretale regelingen vervangen door de Pagina 2 van 166 mogelijkheid voor de besturen om dat zelf te regelen. Elders werd gesleuteld aan de opbouw van de hernomen teksten uit de bestaande decreten om de leesbaarheid en de logische samenhang te verhogen. Tot slot neemt dit ontwerp van DECREET drempels weg die nu een maximale digitalisering van interne en externe processen in de weg staan.

5 2. Situering Bij veel lokale besturen wordt steeds nauwer samengewerkt tussen de gemeente en het OCMW dat die gemeente bedient, om op een klantvriendelijkere en effici ntere wijze antwoorden te bieden op de uitdagingen waar het LOKAAL sociaal beleid mee wordt geconfronteerd. Een goed hedendaags, sterk en effici nt sociaal beleid ten bate van de inwoners van de gemeente is ge ntegreerd in het hele gemeentelijk beleid. Het is geen ge soleerd onderdeel van het LOKAAL beleid, maar maakt deel uit van alle aspecten van het LOKAAL -maatschappelijk functioneren (huisvesting, tewerkstelling, veiligheid, cultuur, integratie, enz.) Een blijvende institutionele verkokering tussen armoede en welzijnsbeleid enerzijds en de andere beleidsdomeinen is dan ook contraproductief voor een effectief ge ntegreerd LOKAAL sociaal beleid. Dat besef ligt ook aan de basis van het DECREET van 19 maart 2004 betreffende het LOKAAL sociaal beleid en aan een nieuw DECREET betreffende het LOKAAL sociaal beleid.

6 Gemeente en OCMW moeten samen het sociale beleid vorm geven, niet los van elkaar of zelfs in concurrentie met elkaar. Daarbij is ook het laagdrempelig karakter van de sociale dienstverlening erg belangrijk, zodat die dienstverlening toegankelijker wordt en het nu soms als stigmatiserend ervaren karakter ervan wordt vermeden. Bij dat nauwer samenwerken stoten besturen regelmatig op de grenzen van wat mogelijk is in de huidige regelgeving. Zo is de aansturing van het personeel vaak een probleem, door de opdeling van het gezag, waarbij zelfs identieke regels in de rechtspositieregeling in de praktijk op een andere manier toegepast worden in de gemeente dan in het OCMW. Om het beheer en het onderhoud van het patrimonium van beide besturen te optimaliseren zijn vaak complexe juridische constructies noodzakelijk. Hetzelfde geldt voor overheidsopdrachten, die door beide besturen samen kunnen worden uitgeschreven, maar waarbij juridische, administratieve, budgettaire en technische obstakels moeten worden overwonnen om het gewenste resultaat te bereiken.

7 Verder laat de huidige regelgeving niet toe om te werken met n ge ntegreerde planning. Zelfs als beide besturen met een gedeelde doelstellingenboom werken, kunnen ze dat niet vertalen in de offici le beleidsrapporten, wat een volledig ge ntegreerd beleid bemoeilijkt. Ook wat betreft het kasbeheer is een effici nte optimalisatie erg moeilijk, doordat de liquiditeitsbehoeften van beide besturen niet op een flexibele manier op elkaar kunnen worden afgestemd. Bovendien zorgen de criteria van het financieel evenwicht, die nu gelden voor gemeente en OCMW afzonderlijk, ervoor dat de voorzichtigheidsmarges tweemaal worden ingebouwd, waarbij de onvoorspelbaarheid van een aantal taken van de OCMW s die marges nog opdrijft. Dat bemoeilijkt een correcte inschatting van de financieringsbehoeften. Dit ontwerp van DECREET wil hiervoor oplossingen aanreiken en een echt ge ntegreerd LOKAAL sociaal beleid mogelijk maken, met respect voor de onderscheiden rechtspersonen.

8 De integratie volgt vier sporen: op het politieke vlak, op het ambtelijke vlak, op het vlak van de planning en rapportering en ten slotte op het vlak van de verzelfstandigings- en de samenwerkingsvormen. Op het politiek-bestuurlijke vlak meent de Vlaamse Regering dat een integratie het best kan worden gerealiseerd wanneer de samenstelling en werking van de organen van de gemeente in beginsel identiek is aan die van het OCMW, met dien verstande dat binnen het OCMW een bijzonder comit voor de sociale dienst zal worden ingericht, dat beslist over de dossiers inzake de individuele steunverlening en maatschappelijke integratie. Pagina 3 van 166 Op het ambtelijke vlak, moet de integratie in de eerste plaats vorm krijgen door een eenduidige aansturing van het personeel in de nieuwe figuur van de (gemeenschappelijke) algemeen directeur (die in de plaats treedt van de huidige gemeentesecretaris en OCMW-secretaris).

9 In diezelfde zin komt er ook een (gemeenschappelijke) financieel directeur. Hiermee wordt een eenduidige ambtelijke aansturing en verantwoordelijkheid gerealiseerd. Daarnaast zullen de gemeente en het OCMW n gezamenlijk organogram en n gezamenlijk managementteam hebben. De rechtspositieregeling van het gemeentepersoneel blijft van toepassing op het personeel van het OCMW dat een betrekking bekleedt die ook bestaat bij de gemeente (de zogenaamde gemeenschappelijke betrekkingen ). De raad voor maatschappelijk welzijn stelt de rechtspositieregeling vast voor het voltallig personeel van de bijzondere diensten. Wat de betrekkingen betreft die specifiek zijn voor het OCMW, wordt zo mogelijk eveneens de rechtspositieregeling van het gemeentepersoneel van toepassing. De lokale besturen behouden de mogelijkheid om het personeel over te dragen van de OCMW s naar de gemeente (en omgekeerd) om de juridische ambtelijke eenheid te maximaliseren zonder afbreuk te doen aan de sociale dienstverlening.

10 Op het vlak van de planning en rapportering stellen beide raden gezamenlijke beleidsrapporten (meerjarenplan, aanpassingen ervan en de jaarrekening) vast. Op die manier kan een ge ntegreerd LOKAAL sociaal beleid maximaal worden gerealiseerd: beide rechtspersonen kunnen samen n doelstellingenboom hebben, waarbij de doelstellingen van het OCMW en die van de gemeente vervlochten kunnen zijn. Uiteraard blijft wel elke rechtspersoon instaan voor de eigen verplichtingen en verbintenissen en zal er dus ook een duidelijk onderscheid blijven bestaan tussen de kredieten van elk van beide rechtspersonen. Gezien de gemeente en het OCMW als afzonderlijke rechtspersonen verder blijven bestaan, zullen de vandaag bestaande mogelijkheden tot verzelfstandiging en samenwerking waarover de gemeente en het OCMW beschikken, ge ncorporeerd worden in het nieuwe concept. Daarnaast bevatten de bestaande decreten (Gemeente- en OCMW- DECREET , DECREET Intergemeentelijke Samenwerking) veel detailregels die LOKAAL maatwerk vaak onnodig bemoeilijken.