A) Giriş - kucukoner.av.tr

1 1 Yeni HMK gere ince; 1-Tespit Davalar 2-Belirsiz alacak ve tespit davalar , 3- K smi dava 4-Belirsiz alacak davas ile k smi dava aras ndaki farklar, zellikleri 5- HMK da d zenlenen di er dava e itleri 6- HMK y r rl e girmeden nce a lan davalar n durumu Av. nzile K k ner A) Giri : Yeni HMK ya g re dava e itleri, 1. Eda davas ( ) 2. Tespit davas ( ) 3. Belirsiz alacak ve tespit davas ( ) 4. n ai dava( ) 5. K smi dava( ) 6. Davalar n y lmas ( ) 7. Terditli dava( ) 8. Se imlik dava( ) 9. Topluluk davas ( ) Olarak d zenlenmi tir. Eski HMK d neminde, en b y k problemlerden birisi, dava a arken alacak miktar n n belirli olmad davalar idi( zellikle haks z fiilden do an tazminat davalar ).

2 Bu t r alacak talebi ve davalarda, sak ncalar n en aza indirmek ad na, alaca n bir k sm i in dava a lmakta, bilirki i raporu ile t m alacak miktar belirlendikten sonra da dava edilmeyen k s m i in (kar taraf n kabul olmamas halinde) dava slah edilmekte (dava nce slah yap lmam olmas art ile) veya bu k s m i in ayr bir dava a lmakta idi. Ancak bu halde; *A lan davada talep edilen miktar n y ksek tutulmas durumunda, mahkemece belirlenen alacak miktar daha d k oldu unda, reddedilen k s m i in yarg lama gideri ve kar taraf vekalet cretine mahkum olma durumu ortaya kabilmekte idi. *Alacak miktar n n d k tutulmas halinde ise.

3 -Alaca n dava edilmeyen k sm i in, dilek ede fazlaya dair haklar n sakl tutulmas gerekiyordu. Aksi takdirde feragat edilmi kabul ediliyordu. -Ayr ca, alaca n dava edilmeyen k sm i in zaman a m durmayaca i in de, alaca n bu k sm n n zamana m na u ramas tehlikesi do makta, slah n da zamana m s resi i erisinde yap lmas gerekmekte idi ve faize de slah tarihinden itibaren h kmedilmekteydi. Yine eski HUMK d neminde; Alaca n belirlenebilmesi i in tek ba na tespit davas a labilmesi de m mk n bulunmuyor idi. Yeni HMK n n 105 vd. maddelerine bak ld nda, 9 ayr dava e idinin tan mland g r lmektedir.

4 Yap lan bu tan mlamalar, 1086 say l HUMK da yer almamaktad r ve tasar n n 111 vd. maddelerinde yer alan dava e itlerinden de ok farkl d r. Dava e itlerine ili kin bir s n fland rma ve buna ili kin h k m HUMK da yer almad i in, retide ve yarg kararlar nda de i ik grupland rmalar ve tan mlamalar yap lm t r. HMK bu farkl l klar nlemek a s ndan bu h k mler getirilmi ve dava e itleri a s ndan da ilk kez sistematik bir d zen konulmu tur. 1 Kanunda dava e itleri s n rl say m olmamakla birlikte tek tek d zenlenmi 1 Av. Ender Dedea a -6100 Say l Hukuk Muhakemeleri Kanununun Getirdikleri 2 Prof.

5 Dr. Muhammet ZEKES- HMK HUKUK YARGILAMAMIZA NEGET R YOR 2 HMK nun 105-113 nc maddeleri; dava e itlerini d zenlemektedir. HMK nda, s ras yla eda davas ( ), tespit davas ( ), belirsiz alacak ve tespit davas ( ), in a dava ( ), k sm dava ( ), davalar n y lmas ( ); terditli dava ( ); se imlik dava ( ) ve topluluk davas na ( ) ili kin h k mler konulmu tur. HUMK nda yer almayan bu h k mler Yeni HMK ile Tespit davas kanuni d zenlenmeye tabi tutulmu 4 alaca n belirlenebilmesi i in tek ba na tespit davas a labilece i h km getirilmi , HMK ile yeni bir dava e idi olarak Belirsiz Alacak davas d zenlenmi , HMK ile k smi dava a labilmesinin ko ullar say lm ve di er dava e itleri de kanunda belirtilmi tir.

6 Ancak, Yeni HMK y r rl e girdi i tarihten ( 1/10/2011) bug ne kadar uzunca bir zaman ge mesine ra men, uygulamada dava a arken, davan n ne ekilde nitelendirilece i, talebin nas l adland r laca , dava ve taleplere g re hangi t r davan n a lmas gerekti i, hangi halde tam dava hangi halde k smi dava a laca , hangi t r alacaklar i in belirsiz alacak davas a labilece i, belirsiz alacak davas ile k smi davan n fark vb. konular nda hala teredd tler vard r. Ayr ca yanl dava tipinin se ilmesi halinde, hukuki yarar yoklu u sebebiyle davan n usulden reddedilmesi ihtimalinin bulunmas da endi e vermektedir. Bu al ma ile, yeni HMK ile g ndeme gelmi olan ve uygulamada zellikle teredd tler yaratan; 1- Tespit Davalar 2-Belirsiz alacak ve tespit davalar , 3-K smi dava 4-Belirsiz alacak davas ile k smi dava aras ndaki farklar, zellikleri 5- HMK da d zenlenen di er dava e itleri 6- HMK y r rl e girmeden nce a lan davalar n durumu Hususlar yeni yeni olu maya ba layan i tihatlar ve hukuki kaynaklar ile a a da de erlendirilmekte ve di er dava e itleri hakk nda da k saca bilgi verilmektedir.

7 1-TESP T DAVALARI ( HMK ) Tespit davalar HMK ile d zenlenmi olup, madde metninde - (1) Tespit davas yoluyla, mahkemeden, bir hakk n veya hukuki ili kinin varl n n ya da yoklu unun yahut bir belgenin sahte olup olmad n n belirlenmesi talep edilir. (2) Tespit davas a an n, kanunlarda belirtilen istisnai durumlar d nda, bu davay a makta hukuken korunmaya de er g ncel bir yarar bulunmal d r. (3) Maddi vak alar, tek ba lar na tespit davas n n konusunu olu turamaz. denmektedir. HMK metnine g re tespit davas olarak nitelendirilebilecek davalarda; - Tespit davas yoluyla, mahkemeden, bir hakk n veya hukuki ili kinin varl n n ya da yoklu unun yahut bir belgenin sahte olup olmad n n belirlenmesi talep edilir.

8 Madde gerek esinde Bu er evede, bir hakk n yahut hukuk ili kinin varl n n ya da yoklu unun yahut da bir belgenin sahte olup olmad n n belirlenmesini hedefleyen davalara, tespit davas denir. Tespit davalar , uygulamada s k a m racaat edilen bir dava t r d r. o u kere de bir ge ici hukuksal korunma t r olan delil tespiti kurumuyla kar t r lmaktad r. Bu genel tan mlama ile tespit davas n n hukukumuzda caiz oldu u ve delil tespitinden t m yle farkl bir kurum oldu u hususuna, uygulamada duyulan teredd t giderilmek suretiyle a kl k kazand r lm t r. denilmektedir. 3 Prof.

9 Dr. Ejder YILMAZ-Yeni HMK yla getirilen de i iklikler 4 Prof. Dr. Baki KURU- Prof. Dr. Ali Cem DURAK - HUKUK MUHAKEMELER KANUNUN GET RD BA LICA YEN L KLER - STANBUL BAROSU DERG S Cilt: 85 Say : 5 Y l: 2011 3 Madde metnine g re tespit davas n n konusu hukuki ili kilerdir. Bir belgenin sahte olup olmad n n tespiti ile bu belgede g sterilen hukuki ili kinin var olup olmad tespit edilmektedir. [KURU, Baki/BUDAK, Ali Cem, Tespit Davalar , stanbul, 2010, s. 86-87. ] 5 - Tespit davas a an n, kanunlarda belirtilen istisnai durumlar d nda, bu davay a makta hukuken korunmaya de er g ncel bir yarar bulunmal d r.

10 Madde gerek esinde kanunla belirtilen durumlar d nda tespit davas a an davac n n, eda davas ile in ai davalardan farkl olarak dava a makta hukuken korunmaya de er g ncel bir yarar n n bulundu u hususunu a k a ortaya koymas , bir art olarak ng r lm t r. denilmektedir. Madde gerek esinde Maddenin birinci f kras nda, tespit davalar yla ilgili genel bir tan mlamaya yer verilmi ve kinci ve nc f kralar nda ise tespit davas n n a labilmesi i in varl gereken artlar n neler oldu una a k a i aret edilmi tir. denilmektedir. Tespit davas da eda davas gibi bu g ne kadar ok s k kulland m z bir dava e ididir.