GENEL MUHASEBE 1 - alaettinimamoglu.com

1 1 D ZCE N VERS TES SOSYAL B L MLER MESLEK Y KSEKOKULU GENEL MUHASEBE 1 DERS NOTU Dr. Alaettin MAMO LU & Dr. Nuri Sait ALTUN Ekim 2012 2 NS Z Bu kitap Tekd zen MUHASEBE Sistemi er evesinde Meslek Y ksekokullar m fredat g z n nde tutularak haz rland . GENEL MUHASEBE ile ilgili n bilgiler karar nca verilmeye al ld . Konunun teorik anlat m ndan sonra problemler verilerek peki tirme hedeflendi. Mevzuattaki de i iklikler de i lenerek son ekil verilmi oldu. kinci kitab m z n haz rlanmas na n ayak olaca na inand m z bu kitab m z n ilave yard mc kitaba gereksinim duymaks z n rencilerimize olduk a yararl olaca na inanmaktay z. Kitab n haz rlanmas nda te viklerini esirgemeyen Rekt r m z Sn. Prof. Dr. Funda S VR KAYA ER FO LU na, mesai arkada lar m z ve yaz mda eme i ge en rencimiz Ali Serhat AH N 'e te ekk r ederiz.

2 D zce, 2012-10-01 r. G r. Dr. Nuri Sait ALTUN Yard. Do . Dr. Alaettin MAMO LU 3 KATKI b l mler Dr. Alaettin MAMO LU, b l mler ile b l mlerin ve kitab n sonundaki problemler Dr. Nuri Sait ALTUN taraf ndan haz rlanm t r. 4 B R NC B L M G R I. GENEL B LG LER 1. TANIM: MUHASEBE , finansal karakterli, para ile ifade edilebilen i lem ve olaylar n kaydedilmesi, s n fland r lmas , zetlenerek raporlar halinde sunulmas ve yorumlanmas tekni i olarak tan mlan r. MUHASEBEN N TAR HSEL GEL M Yap lan ara t rmalarda, Babil mparatorlu u nda kil tabletler, Eski M s r da; papir s zerinde hesaplama metinleri, hesap icmalleri yap ld anla lm t r. Eski Yunan medeniyetinde tap naklara ve bankalara ait hesaplar n tutuldu u saptanm t r. lk a lar n sonlar na do ru Romal lar, hesap tutma tekni i bak m ndan en ileri noktaya ula m lard r.

3 Orta a n ba lar ndaki b y k siyasal ve ekonomik sars nt lar sonucu, ilk a lar n sonlar na do ru Yunanl lar ve Romal lar taraf ndan geli tirilen hesap tutma tekni i gerilemi , daha sonra ticaret geni lemesi, kredili i lemlerin artmas ve irketlerin kurulmaya ba lamas ile yeniden geli me s recine girmi tir. Ayn d nemde slam D nyas nda matematik alan ndaki ilerlemelerin sonucu Arap Uygarl na ili kin say m cetvelleri, cari hesaplar, e itli hesap zetleri ve y netim hesaplar Bat da da kullan lmaya ba lam t r. Bug nk MUHASEBE teorisinin temelini olu turan ift tarafl kay t y nteminin (muzaaf MUHASEBE metodu) zy ldan itibaren talya da kullan lmaya ba land , 1296 tarihinde Floransa da tutulmu kay tlardan anla lmaktad r. Ancak bu kay t sistemine daha nceleri Do u da kullan lm olmas ihtimalide mevcuttur. Uygulamalar sonucu olgunla an ift tarafl kay t y ntemi, din adam ve matematik i Luca Pacioli taraf ndan yaz l bir metin haline getirilerek 1494 y l nda Venedik te yay mlanm t r.

4 Luca Pacioli Summa Arithmetica adl eserinin Particularis di Compitus e Scripturis (defter tutma ve ona ait evrak zerine bir et d) ba l kl b l m n ift tarafl kay t y nteminin esaslar n a klamaya ay rm t r. Eserin yaz lmas ndan nce iki y zy la yak n s re boyunca uygulanan y ntem, ad ge en kitapta, bir d zen alt nda anlat lm t r. S z konusu eser, bu konudaki ilk al ma olarak kabul edilmekle birlikte, bu d nceyi de i tirebilecek bir ba ka yay n n daha varl bilinmektedir. Abdullah bn Muhammed bn Kiya Al M zandarani taraf ndan 1363 y l nda Fars a dilinde kaleme al nan Risale-i Felekiye/Kitab-us Siyagat isimli el yazmas kitapta da bug n uygulad m z muhasebenin esaslar g r lmektedir. ns z nde, 5 esere Ris le-i Felekkiye ad n n verildi i a klanmakta, son sayfada ise Kitab-us Siyagat n tamamland belirtilmektedir. Hesap tutma tekni i lkemizde de, Bat daki gibi ekonomik hayata paralel bir geli me g stermi tir.

5 Lkemizde MUHASEBE ilk kez 1850 tarihli Kanunname-i Ticaret ile bir d zene ba lanm t r. Ad ge en kanun, Frans z Ticaret Kanunu nun terc mesi niteli inde oldu undan MUHASEBE uzun s re Frans z MUHASEBE literat r n n etkisinde kalm t r. Halen kulland m z bir ok MUHASEBE terimi (aktif, pasif, sukont, provizyon vb.)dilimize Frans zca dan ge mi tir. Bu arada MUHASEBE orta retimde baz okullar n program na girmi , 1883 y l nda a lan stanbul Ticaret Mekteb-i lisi nin esasl derslerinden biri olarak okutulmaya ba lanm t r. 1926 y l nda y r rl e giren 856 say l Ticaret Kanunu nun Alman Ticaret Kanunu na dayanmas nedeniyle, bir s re, Alman MUHASEBE literat r n n etkisi g zlenmi tir. T rkiye Sanayi ve Maden Bankas ve fabrikalar ndaki organizasyon al malar ile S merbank ta yap lan maliyet muhasebesi al malar MUHASEBE alan nda yeni ve nemli geli melerin ba lamas nda en nemli etken olmu tur. 1950 y l nda yap lan GENEL vergi reformu ile y r rl e giren Gelir Vergisi ve Vergi Usul Kanunlar n n, 1956 y l nda y r rl e giren 6752 say l Ticaret Kanunu nun, MUHASEBE konusunda nemli geli melerin ger ekle mesini sa lad g r lmektedir.

6 Pl nl kalk nmaya ge i le birlikte MUHASEBE alan nda yeni geli meler olmu tur. 1964 y l nda y r rl e giren 440 say l ktisadi Devlet Te ekk lleri ve tirakleri Hakk nda Kanun, i letme hesaplar ve b t eleri i in yeni d zenlemeler getirmi ve kamu iktisadi te ebb slerinin MUHASEBE usul ve esaslar n n tek d zen hale getirilmesini yasal zorunluluk saym t r. S z konusu kanun gere ince kurulan ktisadi Devlet Te ekk llerine Yeniden D zenleme Komisyonu b y k l de Amerikan MUHASEBE teori ve uygulamas na dayanan, yer yer de Frans z GENEL Hesap Plan n n etkisi g r len Tekd zen MUHASEBE Sistemi ni nermi tir. Daha sonra kurulan Kamu ktisadi Kurulu lar Reform komisyonunun alt komisyonu durumunda olan ve 1971 de olu turulan Tekd zen MUHASEBE Sistemi Uygulama Komisyonu taraf ndan, kamu iktisadi te ebb slerinin neri hakk ndaki g r leri de g z n nde tutularak nerilen sistemde de i iklikler yap lm ve Tekd zen MUHASEBE Sistemi g n ve 7/2767 say l Kararname ile 27 kamu iktisadi te ebb s nde tarihinden itibaren uygulanmaya ba lanm t r.

7 Ayn kararname ile uygulama kapsam d nda b rak lan bankac l k i letmeleri ve uygulama alan na giren s nai i letmelerde maliyet muhasebesi ile ilgili esaslar n saptanmas g revi 1972 y ll k program na dayan larak kurulan DPT Tekd zen MUHASEBE Koordinasyon Devaml htisas Komisyonu na verilmi tir. Ad ge en komisyonun al malar sonucu maliyet muhasebesine ili kin esaslar saptanarak 1977 y l ba ndan itibaren uygulamaya ge ilmi tir. Bankalar Birli i taraf ndan haz rlat lan Bankalar in Tekd zen Hesap Plan 1986 y l ba ndan itibaren uygulamaya konulmu tur. Muhasebecilik mesle inin, 3568 Say l Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali M avirlik ve Yeminli Mali M avirlik Kanunu ile tarihinden itibaren yasal 6 bir yap ya kavu turulmu olmas , MUHASEBE uygulamalar n n geli tirilmesi a s ndan, ok nemli bir a ama olu turmu tur. Nitekim, ad ge en kanunla olu turulan meslek odalar n n yo un ilgi ve destekleri sonucunda; Vergi Usul Kanunu uyar nca olu turulan Tekd zen GENEL Hesap Plan ve A klamalar Komisyonu nun haz rlad Tekd zen MUHASEBE Sistemi Maliye Bakanl n n 1 s ra nolu MUHASEBE Uygulama GENEL Tebli i ile 1994 y l ba ndan itibaren y r rl e konulmu tur.

8 MUHASEBE T RLER Muhasebenin temel kavram ve prensipleri ayn olmakla beraber i letme t rlerinin de i ikli i nedeni ile farkl i lem ve farkl hedeflere ula ma amac , farkl MUHASEBE t rlerini ortaya karm t r. MUHASEBE , GENEL MUHASEBE , Maliyet Muhasebesi ve Y netim Muhasebesi olmak zere ana b l me ayr l r. GENEL MUHASEBE , i letmelerin t rlerine g re Banka Muhasebesi, Konaklama Muhasebesi, Sigorta Muhasebesi eklinde olabilir. kinci t r olan Maliyet Muhasebesi esas olarak end stri i letmeleri i in s z konusudur. Maliyet Muhasebesi, maliyet t rleri olu yerleri ve ilgili olduklar mamul ve hizmet cinsleri bak m ndan izlenmesine ve saptanmas na yarayan bir hesap ve kay t d zenidir. Maliyet Muhasebesinin amac , retilen mal ve hizmetin retim maliyetini saptanmas ve i letme i i kontrol n n sa lanmas , planlamaya ve al nacak kararlara yard mc olmakt r. letmeler i inde irket halinde kurulmu olanlar varsa, hukuki artlar uygulamada esas olan bir muhasebede gerekli olacakt r.

9 Rne in irket halinde kurulmu bir i letme imalatta bulunabilir. Bu i letmede uygulanan MUHASEBE irketler Muhasebesi, GENEL MUHASEBE ve Maliyet Muhasebesini kapsayan bir MUHASEBE sistemi olacakt r. Y netim Muhasebesi, gerek GENEL MUHASEBE gerek maliyet muhasebesinden elde edilen verilerden hareketle, yeni veriler reterek i letme y neticilerinin karar almada gereksinme duyduklar say sal bilgileri sa layan bir MUHASEBE t r d r. MAL TABLOLAR Mali tablolar ilkeleri, temel mali tablolar n d zenlenmesinde i letmeler taraf ndan uygulanacak kurallar ifade eder. Bu d zenlemede yer almayan konularda, daha sonra yay nlanacak MUHASEBE standartlar na, yoksa MUHASEBE kavramlar na uygun olarak ncelikle, i letmenin i inde bulundu u sekt rde s z konusu i letme b y kl i in yayg n olarak kullan lan bunun da uygulanmad hallerde uluslar aras standartlarda benimsenen esaslara uyulur.

10 7 Mali tablolar n haz rlanmas nda esas al nan kavram ve ilkeler ile T rk Ticaret Kanunu ve ilgili di er mevzuat h k mleri uyar nca istenilen bilgileri sa layacak ekilde gerekli d zenlemeleri yaparlar. Ancak, bu d zenlemeler bu b l mde yer alan ilkeler er evesinde d zenlenecek mali tablolar n tekli i ilkesini de i tirmez. Mali Tablolar a a daki tablolar i erir; 1. Bilan o 2. Gelir Tablosu 3. Sat lar n Maliyet Tablosu 4. Fon Ak m Tablosu 5. Nakit Ak m Tablosu 6. Kar Da t m Tablosu 7. z Kaynaklar De i im Tablolar Bu tablolar n, bilan o ve gelir tablosu dipnotlar ve ekleri ile birlikte temel mali tablalar , di erleri ise ek mali tablolar olu turur. Bilan o Bilan onun Tan m Bilan o, bir i letmenin belli bir tarihte sahip oldu u varl klar ile bu varl klar n sa lad kaynaklar g steren mali tablodur. Bilan o D zenleme Kurallar Bilan onun d zenlenmesinde, mali tablolar ilkelerinde verilmi a klamalar esas al n r.