Maten en gewichten: handleiding voor een ...

1 Maten EN GEWICHTENH andleiding voor een gestandaardiseerde kwantificering van voedingsmiddelenHogeGezondheids raadHerziening Januari 2005 HGR NR. 6545-2 MATENENGEWICHTENH andleiding voorgestandaardiseerde kwantificeringvan voedingsmiddelenin Belgi revisie januari 2005R edac ti e M. Bel le mans M. De Maeyer V er antwoordelijk e uit g ev er en Copy right G . De B ac ker, voorz i tt er Hoge G ez ondheid s raad Zelf bes t uurs tr a at 4 B -1070 Brus s ell H erz ie ne uit gave van j a nuari 2005 2e opl a ge V er t a ling Pla s C or r es po ndenti e a dr es Mini s t erie v a n Socia le Zaken, V olk s gezondhei d e n L eef mili e u H oge Gezondhei d sr aad Adres : Zel fb estu urs s traa t 4 B-1070 Brus s el F ax: 02525. 09. 77 E -mail : di a ne. marj a ux@heal th. f gov. beW ebsit e : th. f gov. be/CS H_HG R ISB N: 9 - 0 7 6 9 9 4 3 9 - 0 D / 2 0 0 5 / 7 7 9 5 / 2aInhoudVoorwoord bij de update en en en en en en , zaden en gezouten , bereide gerechten en en , zoet beleg en zoete , oli n en hartige en Voorwoord bij de update 2005In oktober 2004 werd door de Hoge Gezondheidsraad de opdracht gegeven om hetdocument Maten en Gewichten te vraag naar dit document blijft groot maar daar de voedingsindustrie heel wat wijzigingendoorvoerde sinds 2001 was het document dringend aan een update opdracht hiertoe werd gegeven aan de vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde van de Universiteit de meeste wijzigingen optraden grondig te betreft de hoofdstukken gebak en koek , graanproducten en bindmiddelen , melk enmelkproducten en snoep en chocolade.

2 In de andere hoofdstukken werden ook wijzigingen aangebracht doch er werd nietsystematisch nagezien of de vernoemde producten nog wel bestonden en/of veranderingenondergingen qua naam en kan echter via de broncode nagaan welke items geactualiseerd nieuwe broncode werd namelijk voorzien voor elk nieuw toegevoegd, elk aangepast enelk geverifieerd nieuwe broncodes zijn: , , , en indeling in de hoofdstukken gebak en koek en graanproducten en bindmiddelen werd lichtjes gewijzigd. De koekjes werden geklasseerd in twee groepen: klassiekers enmerkspecialiteiten. Onder de klassiekers vindt men de meest gekende koekjes, zoweloriginele als warenhuismerken, terug. Ook de ontbijtgranen werden in groepen ingedeeld:per merk voor de originele producten en per vergelijkbaar origineel product voor dient rekening mee gehouden te worden dat dit document nooit volledig kan zijn en ooknooit af is.

3 Producten verdwijnen of ondergaan veranderingen qua afmetingen en producten worden gelanceerd. Productinformatie die vandaag in dit documentDaarom kan men zich ook de vraag stellen of dit document wel het geschikte kanaal is omproductinformatie in op te geloven dat men in de toekomst naar nieuwe kanalen moet zoeken waar men op eenbij het vastleggen van Maten en gewichten in het algemeen de actualisering van dit document hebben we ervoor gekozen om de verzameldeproductinformatie toch nog te Bellemans en Mieke De Maeyer di tisten -Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde, Universiteit GentGelet op de tijdsdruk die werd opgelegd, werd ervoor gekozen om enkel de hoofdstukkenWij ontvangen graag suggesties, aanvullingen en opgenomen, kan morgen al verouderd en snelle manier gedetailleerde productinformatie kan actueel blijven. Belangrijk hierbij om weten is het feit dat productinformatie nodig isDit document zou dan enkel het belangrijk deel algemene gegevens bevatten en veeld HistoriekIn mei 1998 werd door de Vierde afdeling van de Hoge Gezondheidsraad (Voorzitter voorbereidingen werd het als noodzakelijk aangevoeld om een afzonderlijkewerkgroep op te richten die specifiek als opdracht had het opstellen van een voor Belgi essenti le doel van een dergelijk standaardwerk bestaat erin om aan onderzoekers in hetdomein van de voeding een instrument aan te reiken dat toelaat om op uniforme wijzekwalitatieve gegevens de hoeveelheid ingenomen voedsel om te zetten inkwantitatieve werkgroep bestond uit vertegenwoordigers van de administratie Volksgezondheid.)

4 Wetenschappelijke en universitaire instellingen en medewerkers uit scholen met eendi gezamenlijke uitgave van Vakgroep Humane Voeding, Wageningen en TNO Voeding,Zeist - Nederland, als referentiepunt te gebruiken voor het Belgische deel van de gegevens in dit werk werd dan ook uit het Nederlands werd verder aangepast en aangevuld met gegevens afkomstig van onder andere:twee werkdocumenten opgesteld door scholen met di tistenopleiding uit Brussel(Institut Paul Lambin en Institut Arthur Haulot)eigen metingen voor brood, gebak, kaas, vlees en vleeswarende voedingsindustrieHet Belgisch document ' Maten en Gewichten' is in de eerste plaats bedoeld voorvoedingsdeskundigen werkzaam op het domein van epidemiologisch onderzoek. Het isechter eveneens een nuttig instrument voor studenten, di tisten en iedereen die aanuniforme lijst gebruik wil deze werkgroep werd beslist het rapport ' Maten , Gewichten en Codenummers 1997', verwerking van voedingsgegevens en/of van een gestandaardiseerde ent doerepresentatief standaardwerk rond " Maten en gewichten van voedingsmiddelen".

5 Het"A. Noirfalise) een ad hoc werkgroep opgericht met als opdracht de voorbereiding van"nationaal onderzoek naar de voedingsgewoonten van de Belgische bevolking . Tijdense DankwoordDank aan de leden van de werkgroep (document 2001):voorzitter:Prof. Dr. G. De Backer, Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde - RUG, Gentleden:Mevr. J. Absolonne, Institut Paul Lambin, BruxellesMevr. M. Bellemans, Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde - RUG, GentMevr. P. Bodart, Service de bromatologie & toxicologie - ULG, Li geMevr. M. Dassy, Clin. universitaires St. Luc, BruxellesMevr. K. De Buyser, Katholieke Hogeschool Brugge - Oostende, BruggeDr. S. De Henauw, Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde - RUG, GentMevr. K. Delanghe, , BrusselMevr. M. De Maeyer, Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde - RUG, GentMevr. D. Galloy, HEPHO, IrchonwelzMevr. L. Goldmann, Haute Ecole Lucia de Brouck re, Institut Arthur Haulot, BruxellesMevr.

6 M. Jossart, Institut Paul Lambin, BruxellesMevr. M. Kints, Hogeschool Gent - Vesalius, GentMevr. D. Lohest, Haute Ecole de la province de Li ge - Andr V sale, Li geMevr. I. Paul, Service de Sant Publique et d'Epid miologie - ULG, Li geMevr. A. Peeters, , Li geMevr. M. Renson, Haute Ecole de la province de Li ge - Andr V sale, Li geMevr. M. Roosen, Gasthuisberg, LeuvenMevr. C. Seeuws, NUBEL, Brussel/BruxellesMevr. A. Steils, Haute Ecole de la province de Li ge - Andr V sale, Li geMevr. M. Ulens, Hoge Gezondheidsraad, Brussel/BruxellesMevr. Vanderelst, Ecole de Sant Publique - , BruxellesMevr. E. Vanhauwaert, VIG, BrusselEveneens dank aan: Mevr. Donders-Engelen, Mevr. L. van der Heijden en Dr. K. Hulshof, redactierapport ' Maten , Gewichten en Codenummers 1997', Wageningen en TNO Voeding,Zeist diegenen die wegingen en metingen uitgevoerd hebben met name: bakkers,leerkrachten en leerlingen van scholen, vrijwilligers uit familie- en vriendenkring,collega's fabrikanten die op aanvraag informatie verstrekten Mevr.

7 Plas voor het vertaalwerkDe bereidheid van Dr. K. Hulshof (TNO Voeding, Zeist), Mevr. H. Brants (TNO Voeding,Zeist) en Mr. N. Guggenb hl (Diffu-Sciences, Genval en Institut Paul Lambin, Bruxelles)om als onafhankelijke experten het document 2001 kritisch na te lezen en van commentaarte voorzien, wordt eveneens bijzonder document bevat 23 hoofdstukken welke overeenkomen met logisch bij elkaar volgorde van de hoofdstukken is alfabetisch hoofdstuk bestaat uit een deel "algemene gegevens" en sommige hoofdstukken zijnaangevuld met een deel "productinfo".Binnen elk hoofdstuk zijn de voedingsmiddelen alfabetisch geplaatst en wel bij voorkeuronder hun correcte benaming. Voedingsmiddelen kunnen echter vaak op diverse manierenbenoemd worden. Synoniemen of alternatieve benamingen (streeknamen) zijn dus staan vermeld zowel direct bij het item als in het alfabetischgerangschikte register. Indien er naamverwarring kan zijn (vnl.)

8 In het hoofdstuk 'Gebak enKoek'), wordt het voedingsmiddel nader vastgelegde informatie van voedingsmiddelen bestaat onder andere uit:gewicht per eet- of koffielepel: zonder verdere vermelding of gemiddeldBij vloeibare voedingsmiddelen (melk, olie,..) is dit uiteraard een afgestreken andere voedingsmiddelen is dit een gewoon opgeschepte lepel, niet afgestreken metbv. een mes maar ook niet per eet- of koffielepel: opgehooptBij droge, korrelige voedingsmiddelen (bloem, suiker, ..) wordt naast het gewicht van eenlepel gemiddeld (opgeschept en even afgeschud) ook het gewicht van een lepel de korrelige structuur is de graad van ophopen van dergelijke voedingsmiddelen opeen lepel in zekere mate beperkt. Bij weging liggen de bekomen gewichten dan ook niet t ver uit elkaar waardoor een gemiddeld cijfer vastgelegd kan per verschijningsvormGewicht per snede, plak, zak, individuele portie,..Zoals aangeboden in de handel en gemakkelijk als maat te per portieHet gaat om portiegroottes zoals ze in realiteit voorkomen en/of gebruikt zijn in decollectiviteit.

9 Dit komt niet altijd overeen met wat in de aanbevelingen wordt vermeld alsgewenste portie in het kader van een evenwichtige per stuk brutoDit is het gewicht van het voedingsmiddel zoals het in de handel wordt per stuk nettoHet gaat om het gewicht van het voedingsmiddel zoals het meestal geconsumeerd afronding is het nettogewicht niet altijd gelijk aan het brutogewicht x % eetbaar deelDit wordt uitgedrukt in % het brutogewicht van het rauwe is het deel van het voedingsmiddel dat uiteindelijk geconsumeerd wordt, hetbruto- (niet-schoongemaakte) product min de afval wordt er bedoeld: zowel de niet-consumeerbare afval (benen, graten en pitten)als de eventueel-consumeerbare afval (vetrandjes aan vlees en vleeswaren, schil bijbepaalde fruitsoorten, pel bij bepaalde kaassoorten).Het eetbaar deel wordt enkel vermeld indien van toepassing, als niets genoteerdstaat, is het eetbaar deel 100 %.Ontbrekende gegevens worden aangeduid met een asterisk (*).

10 SlinkfactorDit wordt uitgedrukt in % het nettogewicht van rauwe is het percentage dat van de rauwe schoongemaakte groente moet wordenafgetrokken om het gewicht van het bereide product te slinkfactor is enkel weergegeven indien bij bereidingDit wordt uitgedrukt in % het rauwe is het percentage dat van het rauwe gewicht moet worden afgetrokken om het gewichtvan het bereide product te vlees dient eerst gecorrigeerd te worden voor de bothoeveelheid, alvorens met degewichtsverliespercentages wordt gewichtsverlies is bij:friturenhet verschil van: vochtverlies en vetopnamepocheren, kokende som van: vochtverlies en evt. vetafgiftebakkenafhankelijk van het vetgehalte van het voedingsmiddelhet verschil van: vochtverlies en vetopname (indien gebakken metvetstof)of de som van: vochtverlies en evt. vetafgifteHet gewichtsverliespercentage is enkel vermeld indien bij bereidingUitgedrukt in % het rauwe is het percentage vet dat door het voedingsmiddel wordt opgenomen bij bereiden.