Sağlık Çalışanlarında Yaşam Kalitesi ve Etkileyen …

1 Sa l k al anlar nda Ya am Kalitesi ve Etkileyen De i kenlerQuality of Life and Effective Variables Among Health Care ProfessionalsArzu YILDIRIM,1 Rabia HACIHASANO LU1 ZETAma : Bu ara t rma, sa l k al anlar nda t kenmi lik, depresyon, sosyodemografik ve mesleki zelliklerin ya am Kalitesi zerine etki-sini belirlemek amac yla yap ld .Gere ve Y ntem: li ki aray c kesitsel nitelikte olan ara t rma Erzin-can Devlet Hastanesi ve merkezde bulunan 5 aile sa l merkezle-rinde al an 311 sa l k al an ile May s-Haziran 2010 tarihleri ara-s nda yap ld . Veriler soru formu, Maslach T kenmi lik l e i (MT ), Beck Depresyon Envanteri (BDE) ve D nya Sa l k rg t Ya am Kali-tesi l e i-K sa Formu T rk e Versiyonu (WHOQOL-BREF-TR) ile top-land.

2 Veriler tek de i kenli analiz, Pearson korelasyon ve oklu do -rusal regresyon analizi ile de : al mada BDE ile MT aras nda zay f pozitif (p< ), WHOQOL-BREF-TR ile BDE aras nda orta, MT aras nda zay f negatif y nde anlaml bir ili ki saptand (p< ). Yap lan regresyon analizi sonucunda BDE, Ki isel Ba ar Eksikli i (KBE) ve ekonomik sorunlar n bedensel alt boyut i in; BDE, KBE, al ma y l , i ya am ndan mem-nuniyetsizlik ve kurumdaki ba ar y alg laman n ruhsal alt boyut i in; BDE, KBE, Duygusal T kenmi lik (DT), medeni durum, e itim d ze-yi, al lan kurum ve ileti im sorunlar n n sosyal alt boyut i in; BDE, KBE, medeni durum ve cinsiyetin evre alt boyutu i in nemli yorda-y c de i kenler oldu u belirlendi. Sonu : Bu al mada, sa l k al anlar n n t kenmi lik ve depresyon d zeyinin d k, ya am kalitesinin orta d zeyde oldu u, depresyon, t kenmi lik ve baz de i kenlerin ya am kalitesini olumsuz y nde et-kiledi i belirlenmi tir.

3 Anahtar s zc kler: Depresyon; sa l k al anlar ; t kenmi lik; ya am : This study was conducted to determine the effect of burnout, depression, and sociodemographic and occupational characteristics on quality of life among health care professionals. Methods: This cross-sectional study was conducted with 311 health care professionals employed at five Family Health Centers and Erzincan State Hospital in central Erzincan between May and June 2010. Data were col-lected using a questionnaire, Maslach Burnout Inventory (MBI), Beck De-pression Inventory (BDI), and the Turkish version of the World Health Orga-nization Quality of Life Instrument ( WHOQOL-BREF-TR). For analysis of the data, univariate analysis, Pearson correlation and multiple linear regression analysis were : In this study, there was a weak-positive statistically significant relationship between the BDI and MBI (p< ), a moderate-negative re-lationship between the WHOQOL-BREF-TR and BDI, and a weak-negative relationship between the WHOQOL-BREF-TR and MBI (p< ).

4 Results of the regression analysis revealed that BDI, Diminished Personal Ac-complishment (DPA) and economic problems were significant predictor variables for the physical sub-domain; BDI, DPA, work-years, dissatisfac-tion with work life, and perception of success in the institution for psycho-logical sub-domain; BDI, DPA, emotional exhaustion (EE), marital status, educational status, place of work, and communication problems for social sub-domain; and BDI, DPA, marital status, and gender for environmental : In this study, it was determined that depression and burnout levels of health care professionals were low and quality of life was medium. It was also determined that depression, burnout and some of the variables have a negative impact on the quality of life.

5 Key words: Depression; health care professionals; burnout; quality of life. nemli bir yere sahip oldu u mesleklerde (doktor, hem ire, retmen, polis, avukat vb.) t kenmi li in daha s k g r ld - bildirilmi tir.[2,3] Yap lan al malarda hekimlerin yakla- k %45 inin, hem irelerin yakla k %50 sinin t kenmi lik ya- ad belirlenmi tir.[4,5] Maslach uzun s reli i stresinin t -kenmi li e yol a t n belirtmi ve t kenmi li i, profesyonel bir ki inin mesle inin zg n anlam ve amac ndan kopmas , hizmet verdi i insanlarla art k ilgilenemiyor olmas eklinde tan mlam t r.[6] Sa l k alan nda al anlarda yo un i y k , a r ve l mc l hastalara bak m verme, i yerinde ili ki ve g -rev payla m sorunlar n n ya anmas , uyku d zeninin bozul-mas , n betler, hasta yak nlar ile u ra ve ekonomik sorun-lar i le ilgili stres ve gerginli e yol a maktad r.

6 [3,7] DSM-IV te travmatik bir olaya tan k olman n veya bu t r bir olay ren-Giri Uluslararas al ma rg t n n (International Labo-ur Organization-ILO) bir raporunda, son y llarda i yerlerin-de t kenmi lik gibi i yeri ile ilgili olumsuz psikolojik prob-lemlerin k resel l ekte artan bir sorun oldu una dikkat e-kilmektedir.[1] nsanlarla y z y ze al an, do rudan insana hizmet eden ve hizmetin kalitesinde insan unsurunun ok OR J NAL MAKALE / ORIGINAL ARTICLE1 Erzincan niversitesi Sa l k Y ksekokulu, Hem irelik B l m , Erzincan leti im (Correspondence): Yrd. Do . Dr. Arzu (e-mail): Hem ireli i Dergisi 2011;2(2):61-68 Journal of Psychiatric Nursing 2011;2(2):61-6861menin do rudan ya amak gibi rseleyici bir niteli inin oldu- u belirtilmektedir.

7 [8] Sa l k al anlar nda travmatik olayla-ra tan kl n s k a ya anmas da al anlarda t kenmi li e ve e itli ruhsal sorunlara neden olabilmektedir. ve meslek ya am ndaki t kenmi lik sendromu depresif yak nmalarda art , ya am kalitesinde bozulma,[9,10] yorgun-luk, uyku bozukluklar , abuk fkelenme i doyumsuzlu u ve profesyonelli in engellenmesi gibi sorunlara yol a makta-d r.[11] al malarda sa l k alan nda al anlarda depresyonun topluma g re daha s k g r ld bildirilmi tir.[12-14] Yazar-lar depresyonu t kenmi likle ili kili olan ve olmayan eklinde ay rt etmi ve t kenmi li e ba l geli en depresyonun daha a r bir gidi g sterdi ini belirtmi tir.[13-15] Fransa da 1200 sa l k al an ile yap lan bir al mada kad nlar n % inde, erkeklerin % nde depresyon ve t kenmi li in birlikte g -r ld [12] ve acil servislerde al an 322 hem ire ile yap lan bir al mada ise, hem irelerin yakla k yar s n n t kenmi lik ya ad ve t kenmi lik artt k a i doyumu ve ya am Kalitesi -nin azald belirlenmi tir.

8 [5]Sa l kta iyilik halinin l lebilmesinde ya am kalite-si kavram geli tirilmi tir. Ya am Kalitesi bireyin fiziksel i -levlerini, ruhsal durumunu, aile i indeki ve d ndaki top-lumsal ili kilerini, evreden etkilenilmi lik d zeylerini kap-sar ve bu durumun bireyin i levselli ini ne derece etkiledi- ini g sterir.[16] T bb n giderek ilerledi i g n m zde, sade-ce hastal klar n ortadan kald r lmas de il, ki ilerin ya am kalitelerinin artt r lmalar da hedeflenmektedir. Bu nedenle iyilik hali ve ya am kalitesinin l lebilmesi konusunda gi-derek artan bir aba g sterilmektedir. D nya Sa l k rg -t (DS ) 1980 den beri ya am kalitesini l me ve de erlen-dirmek i in al malar yapmaktad r. Bu ama la ki inin iyilik halini l en ve k lt rler aras kar la t rmalara olanak veren geni kapsaml 100 ve bunlardan se ilen 26 sorudan olu an WHOQOL-BREF olu turulmu tur.

9 [17,18] Sa l k al anlar normal al ma saatleri ve g nleri d - nda al mak durumunda kalmakta, ya amsal tehdidi bu-lunan insanlarla al makta, aile ve hastalar n b y k beklen-tileri ile kar la maktad r. Hem ireler hastalarla en uzun s re birlikte olan sa l k profesyonelleri olup, hasta bireyin ve aile-sinin her t rl sorunlar nda ilk ba vurdu u ve ekip i erisin-de ileti imi sa layarak anahtar rol oynayan sa l k personeli-dir. Yo un stres alt nda al ma sa l k al anlar n ruhsal ola-rak etkileyebilmekte ve bu durum ya am kalitelerine olumsuz yans yabilmektedir. Sa l k al anlar n n t kenmi lik ve dep-resyon d zeylerinin incelenmesi, hem al anlar n ya am ka-litesi hem de sunulan sa l k hizmetlerinin Kalitesi a s ndan nemlidir.

10 T rkiye de t kenmi likle ilgili yap lan al mala-r n o unlu unun rneklem grubunun hem irelerden olu -tu u g zlenmi , T rkiye de ve yurtd nda sa l k al anlar n-da ya am Kalitesi ve ya am kalitesini etkileyebilecek de i -kenlerin incelendi i al malara s n rl say da rastlan lm t r. Erzincan da daha nce sa l k al anlar nda ya am Kalitesi -ni ve Etkileyen fakt rleri l meye y nelik her hangi bir a-l ma yap lmam t r. Bu nedenle bu al ma sa l k al an-lar nda t kenmi lik, depresyon, sosyodemografik ve mesleki zelliklerin ya am Kalitesi zerine etkisini belirlemek ama-c yla yap ld . Gere ve Y ntem li ki aray c kesitsel nitelikte olan ara t rma birinci ve ikin-ci basamak sa l k hizmetlerinde al anlar ile ger ekle tirildi.