SUKUK NEDİR? NASIL OLU TURULMAKTADIR? …

1 1 Faizsiz Menkul K ymet Kullan m SUKUK Faizsiz finansman enstr manlardaki son yenilikler faizsiz finansman end strisinin dinamiklerini de i tirmi tir. M stakil ihra lar yoluyla devlet ve irketlere finansman sa lama arac olarak zellikle bono ve menkul k ymet alanlar nda SUKUK veya faizsiz menkul k ymet kullan m son y llarda olduk a yayg nla m t r. 2000 y l nda toplam de eri 336 milyon usd olan ihra la ba layan SUKUK i lemleri 2006 y l sonunda 77 ihra la 27 milyar usd nin zerinde bir hacme ula m t r. 2007 y l sonunda toplam SUKUK hacminin 35 milyar usd yi ge mesi beklenmektedir. SUKUK , uluslararas sermaye piyasalar nda finansman artt rmak i in geli tirilen faizsiz Bankac l k ilkelerine uygun nemli finansal ara lardan birisidir. zel irketler, devlet irketleri ve finansal kurumlar sendikasyon finansman na alternatif olarak uluslar aras SUKUK karmay enstr man olarak kullanmaktad rlar.

2 SUKUK NED R? NASIL OLU TURULMAKTADIR? GELENEKSEL BONO VE SEK R T ZASYONDAN FARKI NED R? SUKUK nedir? SUKUK , finansal sertifikan n Arap a ad d r ve faizsiz bono olarak tan mlanmaktad r. Bununla birlikte sabit getiri, faiz ta yan bonolara slamiyet te izin verilmemi tir. Bu nedenle SUKUK faiz demeyi veya faiz masraf y klemeyi yasaklayan slam hukuku prensiplerine uyan menkul k ymetlerdir. kincil piyasada i lem g r p g rmemelerine g re s n fland r lan finansal varl klard r. SUKUK genel olarak slami prensiplere uygun (faizsiz) tahvil olarak tan mlanmaktad r. En basit ekliyle SUKUK bir varl a sahip olmay veya ondan yararlanma hakk n g stermektedir. Sukukta yer alan hak-iddia sadece nakit ak hakk de il ayn zamanda m lkiyet hakk d r. Bu, sukuku geleneksel bonolardan farkl la t rmaktad r. Geleneksel bonolar faiz ta yan menkul k ymetlerden olu urken, sukuklar temel olarak varl k sepetinde sahiplik hakk ndan olu an yat r m sertifikalar d r.

3 SUKUK (sak kelimesinin o ulu) ilk olarak al -veri ve di er ticari faaliyetlerden kaynaklanan finansal y k ml l kleri g steren bir k t olarak orta a da daha ok M sl manlar taraf ndan kullan lm t r. G n m z sukuku ge mi te kullan lan bu sukuktan farkl d r. SUKUK , ilgili varl n de eriyle orant l olu turulan sertifikalar arac l yla varl n m lkiyetinin geni yat r mc kitlesine transfer edildi i bir s re olan sek ritizasyona benzemektedir. 2 SUKUK ve Bono Bono, ihra edenin belirli tarihlerde faiz ve anaparay bono al c s na demesini s zle me ile y k ml l k haline getiren bor y k ml l s zle mesidir. Buna kar l k sukuta, SUKUK al c s ilgili varl kta tam tasarruf hakk kazanmaktad r. Sonu olarak SUKUK al c s na SUKUK varl klar n n sat lmas ndan olu acak h s lat n yan nda SUKUK varl klar ndan elde edilen gelirlerden de pay alma hakk verilmektedir. Sukukun ay rt edici di er bir zelli i de sertifikan n al c s na borcu g stermesidir.

4 Faydalar ve zellikleri SUKUK , orta-uzun vadeli sabit veya de i ken getiri sa layan faizsiz sermaye piyasas r n d r. Uluslar aras derecelendirme kurulu lar taraf ndan de erlendirme ve derecelendirmelerinin yap lmas yat r mc lar taraf ndan sukukun risk/getiri analizinin yap lmas nda rehber olarak kullan lmaktad r. Kolay ve etkin demesinin yap lmas yla yat r m s resince d zenli gelir ak sa lamaktad r. Likit bir enstr mand r ve ikincil piyasada i lem g rmektedir. SUKUK Fonlar n n Kullan m Proje, varl k ve bil n o endeksli olarak sukukun genel kullan m alanlar vard r. a. Proje Endeksli SUKUK : Bu kategoride proje endeksli SUKUK arac l yla fon sa lanmaktad r. Bu SUKUK t r ne Katar H k meti taraf ndan 2003 y l nda Doha daki Hamad Medikal Merkezi nin in aat i in kaynak sa lanmas amac yla kart lan Katar Global Sukuku rnek verilebilir. Bu projenin ger ekle tirilmesi i in zel proje ortak giri imi (SPV, Katar Global Sukuku) olu turulmu tur.

5 Bu ama la Ekim 2010 vadeli 700 milyon USD de erinde G vence Sertifikas ihra edilmi tir. Sukukun y ll k de i ken getiri oran libor + olarak belirlenmi tir. b. Varl a Endeksli SUKUK : Bu sukukta, varl klar n kazan hakk n n yat r mc lara sat lmas yla fon sa lanmaktad r. Malezya H k meti icara sukuku sertifikas yla 2002 y l nda 600 milyon USD lik ihra ger ekle tirmi tir. Bu d zenlemeye g re, Malezya H k meti taraf ndan zel ama l giri ime (SPV) sat lan arazi parselinin kazan hakk yat r mc lara be y l i in yeniden sat lm t r. SPV m lkiyet haklar n g vence alt nda tutarak ve yat r mc lara de i ken oranl SUKUK ihra etmi tir. Varl k Endeksli di er bir SUKUK rne i de Bahreyn havaliman n n geni letilmesini fonlamak i in ihra edilen 250 milyon usd de erindeki be y ll k icara sukukudur. 3 c. Bilan o Endeksli SUKUK : Bu t r sukuka slam Kalk nma Bankas taraf ndan 2003 A ustosunda ihra edilen SUKUK rnek verilebilir.

6 Banka, ye lkelerin e itli projelerini finanse etmek i in SUKUK ihra etmi tir. Banka, projenin kayna n uluslararas sermaye piyasas na 400 milyon USD de erinde 2008 vadeli be y ll k SUKUK ihra ederek sa lam t r. SUKUK E TLER Finansman ve ticari i lemlerde kullanma ekillerine g re sukuklar e itlilik g stermektedir. En nemlileri icara, mu araka, salam ve istisna sukuklar d r. 1. Mudaraba Sukuku Mudaraba hissesinde e it de erde paylara sahipli i (m lkiyet) temsil eden, m lkiyetin tam oldu u, murabaha al c lar n n isminin kaydedildi i ve getirinin sahip olunan hisseye g re da t ld yat r m sukuklar d r. Bu t r SUKUK al c lar (rabbul-mal) mal sahibidirler. Mudaraba sukuku b y k yat r m projelerinde geni kitlelerin kat l m n artt rmak i in kullan l r. Mudaraba sukukunun belirgin zellikleri unlard r: I. Mudaraba sukuku, ortak m lkiyeti ifade eder ve SUKUK ihra edene kar zel projelerde SUKUK al c s na hisse hakk verir.

7 II. Mudaraba sukuku s zle mesi, ihra ile ilgili sermayenin t r , getiri oran ve di er artlar n eri h k mlere uygunlu unu g steren t m bilgilerin yer ald ihrac n tan t m ndaki resmi bildirime dayanmaktad r. III. Mudaraba sukuku al c s na, s zle meyi (kontrat) kendi takdiriyle menkul k ymet piyasas nda satarak m lkiyeti ba kas na devretme hakk verilmi tir. Mudaraba sukukunun sat a a da listelenen kurallara g re yap lmal d r. a. Projenin operasyonundan nce Murabaha sermayesi, para eklinde ise Mudaraba sukukunun al m-sat m i lemi para ile para de i imi gibidir. Bu durumda k ymetli maden al m/sat m (bay al sarf) kurallar uygulanmaktad r. b. Murabaha sermayesi bor eklinde ise slamiyet in bor hukuku kurallar na uymas gerekir. c. Murabaha sermayesi nakit, mal, emlak, alacak ve kardan olu an sepet eklinde ise i lem kar l kl anla maya dayal piyasa fiyat na g re yap lmal d r.

8 IV. SUKUK al c lar ndan fon toplayan SPV/ idareci kendi fonunu da yat r m yapar. Mudarip olarak kardaki pay na ilave olarak SPV katk da bulundu u kendi sermayesi oran na g re getiri elde eder. V. Tan t m bro r veya Mudaraba sukuku, ihra eden veya fonun y neticisi taraf ndan sermaye, sabit getiri veya sermaye oran na g re getiri i in herhangi bir garanti i ermemektedir. Ayn ekilde; 4 a. Tan t m bro r veya onun devam olarak ihra edilen Mudaraba sukuku, SUKUK al c s na belirli bir miktarda deme yap lmas n ng rmeyebilir. b. slami kurallar uygulanarak gelir payla labilir. c. Projenin kar ve zarar yay mlanmal ve SUKUK al c lar na da t lmal d r. VI. Gelirden kesinti yap larak sermaye kayb gibi beklenmedik durumlar i in rezerv olu turulabilir. VII. Tan t m bro r , mudaraba s zle mesinden ba ms z olmak art yla yasal veya finansal herhangi bir getiri olmadan projedeki zarar kar lamak amac yla nc ki ilerin belir bir miktar hibe vaadini i erebilir.

9 Yelik i in belirlenmi zaman n bitiminde, SUKUK al c s kendi r zas yla menkul k ymet piyasas nda i lem yaparak (satarak) m lkiyet hakk n ba kas na transfer edebilir. lem Ad mlar Mudarip, proje sahibiyle projenin g revlendirmesi/ in as i in anla maya var r. SPV, fon sa lamak i in SUKUK ihra eder. Mudarib, proje faaliyetinden gelen nihai sermaye h s lat ve d zenli getiri demesi al r. Mudarip, tamamlan nca projeyi sahibine teslim eder. Mudaraba Sukuku Uygulamas Shamil Bank (Bahreyn), Suudi Arabistan da faaliyet g steren bir gayrimenkul irketiyle arazi geli tirme projesi (Al Ehsa Special Realty Mudarabas ) ile 360 milyon Suudi Riyali de erinde yat r m sermayesi temin etmi tir. Mudaraban n amac yat r mc lara arazi finansman na kat l mlar ndan dolay getiri sa lamakt r. 2. Mu araka Sukuku Mu araka varl n n m lkiyetini temsil eden yat r m sukuklar d r. SUKUK ihra edenlerin yat r m kararlar nda referans g sterilen SUKUK al c lar ndan olu an komite olu turmalar durumunda sukuku elinde bulunduranlar ve sukuku ihra edenler aras ndaki ili kinin organizasyonu hari mudaraba sukukundan fark yoktur.

10 Mu araka Sukuku, ortakl k s zle mesine dayal mevcut bir i in finansman n geli tirmek veya yeni bir projeyi tesis etmek i in kullan l r. Sertifikay elinde bulunduranlar hisseleri oran nda projenin veya faaliyetin sahibi olurlar. Bu Mu araka sertifikalar ciro edilebilir enstr man olarak i lem g r r ve ikincil piyasalarda al n p sat labilirler. Yeni bir projenin kurulmas , varolan bir projenin geli tirilmesi veya herhangi bir ortakl k s zle mesini temel alan bir faaliyetin finansman i in e it de erde ihra edilmi sertifikalard r. Yat r m acentesi, mudaraba veya kat l m esas na dayal mu araka sertifikalar yla sertifika sahipleri hisseleri oran nda projenin veya faaliyetin sahibi olurlar. 5 lem Ad mlar Sabit bir d nem ve anla lan kar payla m i in SPV ve irket mu araka anla mas yaparlar. irket periyodik olarak SPV nin mu araka hisselerini sat n almay garanti eder.