Uwarunkowania bezpieczeństwa wewnętrznego …

1 Polityczne Uwarunkowania bezpiecze stwa wewn trznego Polski w XXI wiekuArkadiusz Sek ci ski20101S owa kluczowe: bezpiecze stwo wewn trzne, Uwarunkowania polityczne, zagro enie, politologiczna analiza stwo wewn trzne pa stwa w XXI wiekuProblematyka bezpiecze stwa wewn trznego Polski rzadko jest przedstawiana w literaturze naukowej w uj ciu politologicznym. Tymczasem wydaje si , e XXI wiek niesie ze sob nowe Uwarunkowania , kt re ka patrze nie tylko na bezpiecze stwo wewn trzne Polski, ale tak e innych pa stw obszaru Euro - Atlantyckiego - w zdecydowanie szerszej perspektywie ni dotychczas. Uj cie politologiczne bezpiecze stwa wewn trznego odnosi si do pa stwa z uwzgl dnieniem r nych p aszczyzn jego oddzia ywania, w tym p aszczyzny politycznej, gospodarczej i spo ecznej1. Wi kszo badaczy jako pocz tek nowej ery w zakresie bezpiecze stwa wewn trznego okre la rozpad wiata dwubiegunowego (upadek ZSRR i bloku socjalistycznego)2.

2 G wnych r de zagro e bezpiecze stwa wewn trznego przestano upatrywa w konflikcie Wsch d Zach d3. Pojawi y si r wnie koncepcje traktuj ce bezpiecze stwo wewn trzne i zewn trzne pa stwa jako ca o . Przyk adowo szko a kopenhaska, kt rej jednym z przedstawicieli jest Barry Buzan zak ada, e po rozpadzie dwubiegunowego wiata, bezpiecze stwo pa stwa nale y traktowa holistycznie ze wzgl du na internacjonalizacj zagro e 4. Uznano, e dynamicznemu rozprzestrzenianiu si podlegaj takie kwestie jak: handel broni czy narkotykami, przest pczo zorganizowana, korupcja, nielegalna imigracja, itd. Zagro enia staj si globalne i wsp lne dla wielu pa stw. W p aszczy nie mi dzynarodowej podejmowane s dzia ania, kt re umacniaj c bezpiecze stwo jednego pa stwa, s u r wnie bezpiecze stwu innych. Bezsprzecznie istotnym wydarzeniem, kt re wp yn o na takie pojmowanie bezpiecze stwa wewn trznego by atak na World Trade Center, kt ry mia miejsce 11 wrze nia 20015.

3 Nowa era w zakresie bezpiecze stwa wewn trznego pa stwa wp yn a r wnie na rozumienie, czym jest zagro enie. Niezale nie od r nych podej badawczych, zagro enie 1 S. Sulowski, O nowym paradygmacie bezpiecze stwa w erze globalizacji, w: Bezpiecze stwo wewn trzne pa stwa. Wybrane zagadnienia, red. S. Sulowski, M. Brzezi ski, Elipsa, Warszawa, 2009, s. 162 Ibidem, s. 133 K. Marczuk, Bezpiecze stwo wewn trzne w poszerzonej agendzie studi w nad bezpiecze stwem, w: Bezpiecze stwo wewn trzne pa stwa. Wybrane zagadnienia, red. S. Sulowski, M. Brzezi ki, Elipsa, Warszawa, 2009, s. 754 R. Floyd, Human Security and the Copenhagen School s Securitization Approach: Conceptualizing Human Security as a Securitizing Move, Human Security Journal , vol. 5, Winter 2007, s. 385 S. Sulowski, s. 20. 2okre la si w relacji z poj ciem bezpiecze stwa. Stanowi ono jego przeciwie stwo i oznacza mo liwo wyst pienia zjawiska niepo danego, godz cego w okre lone warto ci lub stwarzaj ce dla nich niebezpiecze stwo6.

4 W ramach zagro enia mo na wskaza dwa elementy, kt re rozr niamy ze wzgl du na obiektywno i subiektywno obaw. Komponent obiektywny odnosi si do zjawisk powoduj cych stan niepewno ci, czyli takich, kt re tworz rzeczywiste zagro enia. Z kolei komponent subiektywny dotyczy sfery odczuwania i percepcji zjawisk, kt re s uznawane za niebezpieczne7. Jak twierdzi dr Micha Brzezi ski, politolog z Uniwersytetu Warszawskiego: Percepcja zagro enia, niezale nie od tego czy jest b dna czy prawid owa, przek ada si na bezpiecze stwo. Nawet przy za o eniu niew a ciwego rozpoznania zagro enia lub te jego ca kowitej imaginacji, zagro enie mimo wszystko istnieje i wp ywa na ko cow ocen stanu bezpiecze stwa8. Jak wielkie znaczenie dla bezpiecze stwa wewn trznego pa stwa ma percepcja zagro enia mo e pos u y przyk ad wprowadzenia stanu wojennego w PRL 13 grudnia 1981 roku.

5 Dysonans w kwestii oceny zagro enia w tym czasie interwencj Armii Radzieckiej mia wymiar nie tylko subiektywny (spo eczny, postrzegalny), lecz r wnie obiektywny (racjonalny, specjalistyczny)9. Wydaje si , e zagro enia w XX wieku i wcze niej by o atwiej okre la . Wy cig zbroje , konflikty zbrojne czy napi cia wewn trz pa stw bloku wschodniego by y wi cej ni odczuwalne. Z kolei w XXI wieku wydaje si , e dominuje komponent subiektywny zagro enia. Mieszka cy globu obawiaj si wydarze , w kt rych trudno okre li wroga (terroryzm, kryzysy ekonomiczne, katastrofy ekologiczne). Nale y zwr ci uwag , e dotychczasowe niebezpiecze stwa nie znikn y, ale obok nich pojawi y si zupe nie nowe, np. cyberterroryzm czy zagro enia ekologiczne10. Dlatego nakre lenie pe nego katalogu zagro e dla bezpiecze stwa wewn trznego pa stwa stanowi spore wyzwanie.

6 Na potrzeby pewnej systematyzacji w niniejszym artykule zaprezentowano katalog zagro e pa stwa, kt rych r de upatruje si w czynnikach politycznych, maj cych wymiar wewn trzny i zewn trzny. W r d zagro e pa stwa, kt rych r de upatruje si w czynnikach politycznych maj cych wymiar wewn trzny nale y przede wszystkim wymieni . 6 Ryszard Zi ba, Poj cie i istota bezpiecze stwa pa stwa w stosunkach mi dzynarodowych, Sprawy Mi dzynarodowe , 1989, s. 50-517 J. Pro ko, System kierowania reagowaniem kryzysowym w sytuacjach nadzwyczajnych zagro e dlaludzi i rodowiska, rozprawa doktorska, AON, Warszawa M. Brzezi ski, Kategoria bezpiecze stwa, w: Bezpiecze stwo wewn trzne pa stwa. Wybrane zagadnienia, s. 269 red. Maria Izbicka, Polityczno-prawne aspekty walki politycznej i konflikt w spo ecznych w Polsce w latach 1980-1983, Wroc aw, M. Brzezi ski, op.

7 Cit., s. 243- okresowa lub d ugotrwa a destabilizacja polityczna- przewroty polityczne- zamieszki i zdarzenia godz ce w porz dek konstytucyjny- kryzysy ekonomiczne- terroryzm rodzimy (zdarzenia z u yciem przemocy stosowane przez lokalne grupy ekstremist w)- przest pczo zorganizowana- korupcja - kl ski ywio owe i ekologiczne- katastrofy przemys owe- choroby zaka ne - negatywne zmiany demograficzneW r d zagro e pa stwa, kt rych r d a stanowi czynniki polityczne maj ce wymiar zewn trzny nale y g wnie wskaza :- patologiczne nast pstwa masowej migracji- konflikty zbrojne- wojny mi dzy pa stwami- starcia lub incydenty graniczne- interwencje militarne wynikaj ce ze zobowi za mi dzynarodowych- kryzysy ekonomiczne- terroryzm mi dzynarodowy (w tym cyberterroryzm i inne jego nowoczesne formy)- destabilizacja polityczna w poszczeg lnych regionach - dezintegracja i rozpad globalnego adu politycznego- rozprzestrzenianie rodk w masowego ra enia- degradacja rodowiska naturalnego- epidemie i choroby miertelne takie jak AIDSW zale no ci od przyj tych kryteri w powy szy katalog m g by by mniej lub bardziej obszerny.

8 Z naukowego punktu widzenia bezpiecze stwo wewn trzne mo na, rozpatrywa w uj ciu szerokim i w skim. W uj ciu szerszym poj cie to odnosi si do porz dku publicznego, 4 ycia i zdrowia obywateli, maj tku narodowego, a uj ciu w szym uto samia si je g wnie z bezpiecze stwem ustrojowym11. To znaczy, e odr bnie mo na traktowa zagro enia zwi zane z przest pczo ci czy korupcj (zakres bezpiecze stwa publicznego), katastrofami przemys owymi czy ekologicznymi (zakres bezpiecze stwa powszechnego) czy porz dku konstytucyjnego (bezpiecze stwo ustrojowe) wszystkie klasyczne definicje bezpiecze stwa wewn trznego odnosz si do trwa o ci pa stwa. Przyk adowo S awomir Zalewski bezpiecze stwo wewn trzne uto samia ze stabilnym i harmonijnym funkcjonowaniem struktur pa stwa, wskazuj c na struktury w adzy, procedury decyzyjne w ramach tych struktur oraz relacje pomi dzy w adz a obywatelami 13.

9 Podobnie uwa a Janusz Symonides wskazuj c, e (..) bezpiecze stwo wewn trzne to stan stabilno ci i r wnowagi wewn trznej 14. W zwi zku z powy szym wydaje si , e w badaniach nad bezpiecze stwem wewn trznym pa stwa bardzo przydatne mo e okaza si uj cie politologiczne. W poni szym artykule przedstawione zostan Uwarunkowania polityczne bezpiecze stwa wewn trznego Polski oraz wynikaj ce z tego implikacje. Celem artyku u jest odpowied na pytanie o znaczenie umacniania instytucji publicznych dla bezpiecze stwa wewn trznego pa stwa i relacje mi dzy wolno ciami cz owieka a bezpiecze stwem pa stwa. Analizie nale a oby podda , czy rz dz cy, aby sprosta nowoczesnym zagro eniom - za aprobat spo eczn - decyduj si na umacnianie instytucji pa stwa i cz ciowe ograniczenia wolno ci obywateli na rzecz umacniania bezpiecze stwa wewn trznego pa stwa.

10 Hipoteza, kt ra podlega weryfikacji brzmi: Polska w XXI wieku tak jak inne pa stwa demokratyczne jest g wnie zagro ona niebezpiecze stwami, kt re maj wymiar globalny, a nie lokalny. analiza systemowa bezpiecze stwa wewn trznego PolskiAnaliza politologiczna z pewno ci umo liwia holistyczne uj cie kwestii zwi zanych z bezpiecze stwem wewn trznym Polski w XXI wieku15. W celu szczeg owej interpretacji wybranych zagadnie dotycz cych uwarunkowa politycznych bezpiecze stwa 11 Zob. szerzej: Bezpiecze stwo wewn trzne RP w uj ciu systemowym i zada administracji publicznej, red. B. Wi niewski, S. Zalewski, Bielsko Bia a, 2006, s. 26; M. Brzezi ski, op. cit., s. 40-4112 M. Brzezi ski, , s. 40-4113 S. Zalewski, Bezpiecze stwo wewn trzne RP w dobie cz onkostwa w NATO, w: Mi dzynarodwe i wewn trzne aspekty cz onkostwa Polski w NATO, red. W. Fehler, J. Tymanowski, Toru 2000, s.