Woordenboek Latijn/Nederlands

1 WoordenboekLatijn/NederlandsBestand: {3b2}Aup/La_Ned_2008_2009 Pagina: IDatum: 08-12-0801234567891011121314151617181920 2122232425262728293031323334353637383940 4142434445464748495051525301234567891011 1213141516171819202122232425262728293031 3233343536373839404142434445464748495051 5253012345678910111213141516171819202122 2324252627282930313233343536373839404142 4344454647484950515253012345678910111213 1415161718192021222324252627282930313233 3435363738394041424344454647484950515253 Bestand: {3b2}Aup/La_Ned_2008_2009 : IIDatum: 08-12-08 WoordenboekLatijn/NederlandsHoofdredacte urprof. dr Harm Pinksteremeritus hoogleraar aan deUniversiteit van AmsterdamVijfde herziene drukamsterdam university pressBestand: {3b2}Aup/La_Ned_2008_2009 : IIID atum: 08-12-0801234567891011121314151617181920 2122232425262728293031323334353637383940 4142434445464748495051525301234567891011 1213141516171819202122232425262728293031 3233343536373839404142434445464748495051 5253 Het redactieteam van het WoordenboekLatijn/Nederlands bestond uit devolgende personen, met vermelding vaneen ^ vereenvoudigde ^ aanduiding vanhun inbreng.

2 Ronald Blankenborg, Se Lenssen, Emilievan Opstall, Marijke Ottink, MischaVeldman (eerstelijn vertalers),Machtelt Bolkestein, Wichert Claassen,Daan den Hengst, Jan de Jong, Se Lenssen,Rodie Risselada (redacteuren),Ronald Blankenborg, Ineke Blijleven,Jan de Jong, Jan Vonk (eindredactie encomputerondersteuning)enHarm Pinkster (hoofdredacteur).Dit Woordenboek is gebaseerd op hetponsGlobal-wo rterbuch Lateinisch-Deutsch, uitgegeven door ErnstKlett Verlag fu r Wissen und Woordenboek kwam mede tot stand dankzij eensubsidie van het ministerie druk: 1998,aup,AmsterdamTweede, herziene druk: 2003,aup,AmsterdamDerde druk: 2005,aup,AmsterdamVierde druk: 2007,aup,AmsterdamVijfde, herziene druk: 2009,aup,AmsterdamBasisontwerp omslag:Harry Sierman, AmsterdamOntwerp omslag: Kok Korpershoek, AmsterdamOntwerp binnenwerk: Harry Sierman, AmsterdamZetwerk: Thieme MediaICT, Deventerisbningenaaid 9789089640734isbngebonden 9789053566077nur627 Oorspronkelijke uitgave.

3 Ernst Klett Verlag fu rWissen und Bildunggmbh, Stuttgart, Bondsrepu-bliek Duitsland, 1986 Nederlandse vertaling en bewerking: AmsterdamUniversity Press, Amsterdam, 1998 Geografische kaarten Imperium Romanum en ItaliaAntiqua uit: Grand Gaffiot Hachette Livre 2000 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgavemag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een ge-automatiseerd gegevensbestand, of openbaar ge-maakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elek-tronisch, mechanisch, door fotokopiee n, opnamen ofop enige andere manier, zonder voorafgaandeschriftelijke toestemming van de zover het maken van kopiee n uit deze uitgave istoegestaan op grond van artikel 16bAuteurswet 1912j het Besluit van 20 juni 1974, 351, zoals gewij-zigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, 471 enartikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoorwettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aande Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180awAm-stelveen).

4 Voor het overnemen van (een) gedeelte(n)uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en anderecompilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dientmen zich tot de uitgever te : {3b2}Aup/La_Ned_2008_2009 Pagina: IVDatum: 08-12-08 VoorwoordHet besluit om een nieuw (vertaal)woordenboekLatijn/Nederlands te maken is voortgekomen uiteen aantal overwegingen die te maken hebbenmet het feit dat de positie van het Latijn in onzemaatschappij heel anders is dan ten tijde van vervaardiging van het welbekende woorden-boek van Muller en Renkema (en de latere be-werkingen daarvan). In het voorbereidend we-tenschappelijk onderwijs is de omvang van delectuur van Latijnse teksten aanzienlijk vermin-derd.

5 Vertrouwdheid met de woordenschat van devoornaamste literaire teksten kan niet veronder-steld worden. Steeds vaker worden bij schooltek-sten toegespitste woordenlijstjes is de kennis van de vormleer zo veelminder dan vroeger dat veel leerlingen niet ge-makkelijk van een woord in de tekst bij de lem-mata in een van de bestaande woordenboekenterecht zullen komen. In het wetenschappelijkonderwijs is de kennis van het Latijn weliswaarnog maar voor weinig vakken verplicht, maarvoor bepaalde studierichtingen zijn Latijnse tek-sten nog steeds belangrijk. Ook studenten indergelijke studierichtingen hebben een ontoe-reikende morfologische en lexicale kennis omzelfstandig Latijnse teksten te kunnen lezen.

6 Ditwoordenboek biedt daarom meer morfologischehulp en geeft meer expliciete informatie overconstructies. In de Appendix wordt bovendiensystematische grammaticale informatie gegevenen informatie over realia. De verwachting is dathet Woordenboek zo ook een betere ondersteu-ning kan geven om zelfstandig Latijn te lezen een goede functie kan vervullen in de tweedefase van hetvwo(het studiehuis ).Hierboven is al aangegeven dat het woorden-boek bedoeld is voor een grotere doelgroep danalleenvwo-leerlingen. Behalve op universitairestudenten richt het Woordenboek zich ook opmensen die bij de uitoefening van hun beroep zonu en dan Latijnse woorden moeten kunnenopzoeken. Te denken valt aan juristen en theo-logen.

7 Het Woordenboek is daarom gebaseerd opeen corpus dat naar tijd en genre aanzienlijkruimer is dan makers en gebruikers zou het ideaal zijngeweest om van voren af aan een nieuw woor-denboek te maken. Dit was door de tijd enmankracht die daarvoor nodig zijn niet ik besloten had dat er een nieuw woor-denboek moest komen en subsidie ring door hetministerie van Onderwijs, Cultuur en Weten-schappen in het vooruitzicht werd gesteld, ben ikop zoek gegaan naar een bruikbaar voorbeeld, datbovendien in computerleesbare vorm beschikbaarwas. Als uitgangspunt voor dit Woordenboek hebik toen gekozen voor het bestaandeponswoordenboek Latijn/Duits (uitg. Klett). Onswoordenboek verschilt echter sterk van hetDuitse voorbeeld.

8 Het aantal lemmata is aan-zienlijk groter en veel bestaande lemmata zijngrondig aangepast, met behulp van deOxfordLatin Dictionaryen de gepubliceerde delen van deThesaurus Linguae Latinae, en flink wat zijn ge-schrapt. In beginsel zijn nu alle woorden opge-nomen die ten minste enkele malen voorkomenin de niet-christelijke teksten tot ca. 400 ( ) die in de Thesaurus zijn verwerkt enook de woorden die met redelijke frequentievoorkomen in toegankelijke christelijke die in de context worden uitgelegd of opandere wijze makkelijk te begrijpen zijn, zijn nietopgenomen. Een zekere willekeurigheid wasdaarbij niet te vermijden. De in het Duitseuitgangswerk opgenomen Middeleeuwslatijnsewoorden zijn gehandhaafd.

9 Wat de eigennamenbetreft is in grote lijnen de keuze aangehoudenvan het Duitse Woordenboek . Verdere uitbreidingbleek onwenselijk de omvang van de opbouw van de lemmata heb ik ^ innavolging van het Duitse voorbeeld ^ gekozenvoor een lineaire opsomming van betekenissenvan een woord en niet voor een hie rarchischestructuur met hoofdbetekenis(sen), deelbeteke-nissen en ad-hocinterpretaties. Ik ben me ervanbewust dat daarmee de grens tussen contextueleinterpretatie en betekenis vaak wordt overschre-den, met uiteraard het risico van onjuiste of tetoegespitste interpretaties. Ik heb voorrang ge-geven aan de overzichtelijkheid voor de gebruikerboven een eventuele vanuit de semantischetheorie meer verantwoorde : {3b2}Aup/La_Ned_2008_2009 Pagina: VDatum: 08-12-0801234567891011121314151617181920 2122232425262728293031323334353637383940 4142434445464748495051525301234567891011 1213141516171819202122232425262728293031 3233343536373839404142434445464748495051 5253 Bij de woorden wordt waar mogelijk aange-geven van welk Latijns woord ze zijn afgeleid.

10 Bijleenwoorden wordt aangegeven uit welke taal zezijn overgenomen, uiteraard bijna steeds heb lang geaarzeld over de te hanterentaalkundige terminologie. Uiteindelijk heb ikgekozen voor de gelatiniseerde, internationaalgebruikelijke terminologie. Het is dusnen nietonz., de afkortingenlijstzijn wel de Nederlandse equivalenten nog lastiger probleem vormden de gram-maticale constructies bij werkwoorden van hettypedonare( begiftigen , schenken ) met naast hetsubject twee noodzakelijke aanvullingen, zekerals ^ zoals in dit voorbeeld ^ er twee constructiesbestaan bij hetzelfde werkwoord. Hierbij heb ikwat ingewikkelder grammaticale terminologiehelaas niet kunnen vermijden.