De bewijskracht van de onderhandse akte: …

1 REVUE G N RALE DE DROIT CIVIL BELGE. (..) 2. Het standpunt van het Hof van Cassatie: niet zo nieuw 26 april 2001 Hof van Cassatie 1 kamer Het Hof van Cassatie stelt zonder omwegen dat de partijen : uitdrukkelijk of stilzwijgend kunnen afzien van het vorm- Zet.: Marchal (eerste voorzitter), Echement, Mathieu, vereiste van de effectieve overhandiging van een door een Matray, Velu (raadsheren) partij ondertekend exemplaar aan de andere partij met tegen- : De Riemaecker (advocaat-generaal). gesteld belang. In dit verband had de feitenrechter het Pleit.: Mrs. Kirckpatrick en B tzler akkoord van de partijen vastgesteld om het instrumentum van hun verkoopovereenkomst te gebruiken als een kwijting voor De bewijskracht van de onderhandse akte: de verkoopprijs.

2 De verkoper was logischerwijs steeds voorzichtige versoepeling van de vormvereisten; in het bezit gebleven van het door hem ondertekende exem- op weg naar meer? Enkele bedenkingen bij plaar van de akte nu die verkoopprijs nooit werd voldaan door de koper. De akte heeft in casu dus wel degelijk een Cass. 26 april 2001 volledige bewijskracht (art. 1322 art. 1325 ). Prof. dr. Annick DE BOECK Waar het bij ons weten de eerste maal is dat ons hoogste Docent KUB, KUL en UA rechtscollege deze stelling verkondigt, is in de doctrine al Advocaat heel wat inkt gevloeid over de draagwijdte van de vorm- vereisten voor de onderhandse akte met wederkerige 1. Korte weergave van de feiten en juridische vraagstelling verbintenissen. het ontslag van een bestuurder-medeoprichter van Een aanknopingspunt voor stellingname wordt meestal een naamloze vennootschap wordt een onderhandse ver- gevonden in de historische ratio legis van de vormvereisten koopovereenkomst opgesteld waarbij de ex-bestuurder van het artikel 1325 (verweerder) zijn aandeel verkoopt aan een ander bestuur- der.

3 In die overeenkomst, opgesteld in twee exemplaren, De regel van het dubbel origineel beoogt de volledige wordt onder meer bepaald dat de verkoper door de huidige gelijkheid tussen de partijen op bewijsrechtelijk vlak. overeenkomst kwijting verleent aan de koper en verzaakt Indien de overeenkomst slechts in n origineel zou worden aan elke mogelijke aanspraak op basis van het aandeel . opgesteld, kan de partij die dit origineel bewaart zich vrij gemakkelijk op bedrieglijke wijze ontdoen van deze akte en De overeenkomst is getypt en beide exemplaren dragen de op die manier de tegenpartij-schuldeiser in een duidelijke handtekening van de twee partijen. De verkoper heeft even- ondergeschikte en afhankelijke positie plaatsen wat betreft wel nooit een exemplaar door hem ondertekend daadwerke- de afdwinging van zijn aanspraken.

4 De opstellers van het lijk aan de koper bezorgd en wanneer de verkoper de koper hebben deze bewijsrechtelijke gelijkheid van de par- aanmaant de overeengekomen prijs te betalen, stelt de tijen duidelijk als primordiaal vooropgesteld; van zodra n koper dat de twee exemplaren slechts de uitdrukking vor- partij niet dezelfde mogelijkheden heeft als de andere om men van een ontwerp van overeenkomst. Zowel de Recht- haar rechten te doen gelden, is de onderhandse akte bank van Eerste Aanleg te Nijvel als het Hof van Beroep te Brussel stellen de verweerder-verkoper in het gelijk. Deze gelijkheid van wapens in de strijd tegen het bedrog werd in de oudere rechtsleer wel eens aangegrepen om de In het cassatiemiddel stelt eiseres in cassatie dat het stelling te verdedigen dat de vormvereisten van het artikel 1325 is geschonden aangezien het Hof van artikel 1325 de openbare orde raken, zodat de partijen Beroep op geen enkel moment heeft vastgesteld dat eiseres onder geen beding zouden kunnen ook daadwerkelijk een door verweerder ondertekend exem- plaar in handen heeft gekregen.

5 Het Hof van Beroep had in Begin vorige eeuw verscheen een uitspraak van het Hof van dat verband nog opgemerkt dat de overhandiging van een Beroep te Brussel waarin werd geoordeeld dat het ondertekend exemplaar door de verkoper immers als een artikel 1325 niet vereist dat elke contractpartij ook kwijting van de verkoopprijs zou moeten worden opgevat, daadwerkelijk in het bezit wordt gesteld van een door de quod non in casu (supra). andere partij(en) ondertekende Het Hof van Cassatie werd aldus uitgenodigd een standpunt in te nemen over de draagwijdte van de vormvereisten van artikel 1325 : is de akte slechts bewijskrachtig in het 1. Zie voor een overzicht ook A. HENKES, concl. bij Cass. 26 april 2001, Pas. 2001, I, 702 licht van deze wetsbepaling wanneer elke partij met een 2.

6 M. VAN QUICKENBORNE, Quelques r flexions sur la signature des tegengesteld belang ook daadwerkelijk een exemplaar van actes sous seing priv , (noot onder Cass. 28 juni 1982), 1985, p. 94-95, nr. 35. de door de andere partij(en) ondertekende akte in het bezit 3. G. BAUDRY-LACANTINERIE, Trait th orique et pratique, t. IV, krijgt? Des obligations, Parijs, 1908, p. 20-21, nr. 2281. 4. Brussel 19 december 1936, Belgique Judiciaire 1938, 215, aange- haald door LECLERCQ, Essai de solution d'une adaptation du r gime des preuves en droit priv , in Unit & diversit du droit priv , Brussel, d. ULB, 1983, p. 384-385, nrs. 64-65. 348 2006 Kluwer TIJDSCHRIFT VOOR BELGISCH BURGERLIJK RECHT. Al snel volgden gezaghebbende auteurs: vertrekkend van de te worden ge valueerd.

7 De tekstbestanden worden niet mening dat het artikel 1325 de openbare orde niet meer (uitsluitend) bewaard op het traditionele papier dat de raakt, verdedigen zij de stelling dat de partijen kunnen wetgever in 1804 exclusief voor ogen had. afzien van het vereiste van de overhandiging van de akte aan elk van hen. DEKKERS spreekt van een relatieve nietig- Steunend op de theorie van de functionele gelijkwaardigheid heid zodat de partijen kunnen beslissen slechts n als basis-uitgangspunt en doelstelling, heeft de wetgever het origineel op te maken en het aan n onder hen toe te ver- geschrift in 2003 gedefinieerd als de opeenvolging van Ook DE PAGE denkt in dezelfde richting: verstaanbare tekens die toegankelijk zijn voor een latere artikel 1325 wil fraude tegengaan; welnu, wanneer de raadpleging, welke ook de drager en de transmissiemodali- partijen van oordeel zijn dat er tussen hen geen bedrog teiten ervan zijn (art.)

8 16 2 Wet elektronische handel12). wordt gepleegd, kunnen zij geldig verzaken aan de wette- Hoewel deze bepaling het bewijsrecht niet viseert en noch in lijke bescherming. Deze auteur stelt daarbij nog wel het de Wet elektronische handel noch in de uitvoeringsbesluiten vereiste dat uit de akte zelf een dergelijke uitdrukkelijke enige aanpassing van artikel 1325 is opgenomen, is het verzaking kan worden vereiste van het geschrift ad probationem toch zeer gelijk- aardig aan het geschrift als vormvereiste zoals opgevat in Vandaag onderschrijft een grote meerderheid van de auteurs artikel 16 Wet elektronische Het voorschrift van de geschetste versoepelde Verwijzend naar Franse artikel 1325 kan onmogelijk worden nageleefd bij het cassatierechtspraak en Belgische doctrine die al langer aan- sluiten van een contract langs elektronische weg.

9 Vaak vaardt dat het deponeren van de ene akte in handen van een wordt een formulier op de webstek ingevuld (en elektronisch derde (notaris) beantwoordt aan het vereiste van artikel ondertekend) door een van de partijen zodat slechts n origi- 1325 , ziet VERHEYDEN-JEANMART geen reden de vrij- neel tot stand komt dat wordt bewaard bij de eigenaar van de heid van de partijen tot deze hypothese te webstek. In die optiek werden al verschillende uitwegen . In de eerste plaats is eraan gedacht een con- 3. Het standpunt van het Hof van Cassatie: voorzichtige, tract ontstaan door uitwisseling van elektronische berichten maar welkome versoepeling in het licht van de op te vatten als een vorm van briefwisseling zodat men elektronische handel bewijsrechtelijk kan steunen op de aanvaarde uitzondering op artikel 1325 Wanneer men zich niet kan beroe- In de loop der jaren zijn meer en meer uitzonderingen aanvaard pen op een of andere uitzondering op artikel 1325 rest op het strakke beschermingsformalisme dat de wetgever in alleen nog, in het licht van artikel 16 1 Wet elektronische 1804 heeft ingebouwd, in die mate dat her en der vragen zijn handel, te zoeken naar een zogenaamd functioneel gelijk- gerezen naar de afschaffing van het artikel 1325 ,10 waardig alternatief.

10 In de verhouding tussen een professio- neel koper/dienstverlener en een consument kan de digitale De ontwikkeling van de informatica en de elektronische handtekening soelaas bieden. Opdat de consument zijn handel plaatsen de geschetste vragen over het bewijsrecht bewijswapens in handen zou hebben, volstaat het dat de ongetwijfeld in een nieuw daglicht. Nu meer en meer professioneel een exemplaar van de overeenkomst voorzien contracten langs elektronische weg worden gesloten en de van de digitale handtekeningen aan de consument verzendt. elektronische handtekening ook juridisch vorm heeft gekre- Een dergelijke verzending kan dan worden bewezen dank zij gen (art. 1322, tweede lid ), dient het bestaande de elektronische aangetekende melding. bewijsrecht in het licht van deze nieuwe context met als basiskenmerken dematerialisatie, interactiviteit en afstand11 Deze mogelijke uitwegen blijven zeer geknutseld aandoen zolang de bepaling van artikel 1325 ongewijzigd blijft voortbestaan en het bewijsrecht aldus de nieuwe realiteit 5.