5018 VE 6085 SAYILI KANUNLARDA BAZI İDARE HUKUKU TER İ

1 AUHFD, 60 (4) 2011: 837-919 G zler 5018 VE 6085 SAYILI KANUNLARDA BAZI DARE. HUKUKU TER MLER N N YANLI KULLANIMI. ZER NE. 5018 Say l Kamu Mal Y netimi ve Kontrol Kanunu ve 6085 Say l . Yeni Say tay Kanununda Kullan lan Genel Y netim , Merkez . Y netim , Kamu dareleri Terimleri Hakk nda Bir Ele tiri On The Wrong Use of Certain Administrative Law Terms in the [Turkish] Laws nos 5018 and 6085. A Critique on the Terms Genel Y netim (General Administration) , Merkez Y netim (Central Administration) and Kamu Idaresi (Public Administration) used in the [Turkish] Laws no 5018 on Public Finance Administration and Control and the Law no 6085 on Court of Accounts Kemal G ZLER*. ZET. 5018 say l Kamu Mal Y netimi ve Kontrol Kanunu ve 6085 say l . yeni Say tay Kanununda, genel y netim , merkez y netim ve kamu idareleri terimleri yanl bir ekilde kullan lmaktad r.

2 Mal hukuk, idare hukukunun bir dal d r. Mal hukukta kullan lan terimler, idare HUKUKU terminolojisi ile uyum i inde olmal d r. Anahtar Kelimeler: Kamu Mal Y netimi ve Kontrol Kanunu, yeni Say tay Kanunu, genel idare, merkez idare, kamu idaresi, kamu kurumlar . *. Prof. Dr., Uluda niversitesi Hukuk Fak ltesi Anayasa HUKUKU Anabilim Dal . retim yesi 837. 5018 ve 6085 say l KANUNLARDA Baz AUHFD, 60 (4) 2011: 837-919. ABSTRACT. In the Law no 5018 on Public Finance Administration and Control Law and the Law no 6085 on Court of Accounts, the terms genel y netim (general administration) , merkez y netim (central administration) and kamu idaresi (public administration) are wrongly used. Public finance law is a branch of administrative law. The terms used in public financial law must be consistent with the terminology of administrative law.

3 Keywords: Law on Public Finance Administration and Control, Law on Court of Accounts, general administration, central administration, public administration 10 Aral k 2003 tarih ve 5018 say l Kamu Mal Y netimi ve Kontrol Kanununda ve 3 Aral k 2010 tarih ve 6085 say l yeni Say tay Kanununda ba ta genel idare , merkez idare , kamu idareleri . terimleri olmak zere baz idare HUKUKU terimleri yanl bir ekilde kullan lmaktad r. Biz bu yanl l a a da a klamaya al aca z. Ama her eyden nce, bu terimlerin ad ge en KANUNLARDA kullan m n n nas l ve neden yanl oldu unu anlayabilmek i in, hukukumuzda kamu t zel ki ilerinin nas l tasnif edildi ini ve T rkiye Cumhuriyeti idar te kilat n n emas n k saca a klamam z uygun olur. I. KAMU T ZEL K LER N N E TLER . Hukukta ki i (personne) , hak ve bor lara sahip olabilen varl klara denir1.

4 Ki iler, ger ek ki iler ve t zel ki iler olarak ikiye ayr l r. Ger ek ki iler (hakik ah slar, personnes physiques) , insanlard r. T zel ki iler (manev ah slar, h km ah slar, personnes morales) ise, belli bir amac ger ekle tirmek zere ba ms z bir varl k eklinde rg tlenmi , haklara ve bor lara sahip olabilen ki i ve mal topluluklar d r. T zel ki iler, zel hukuk t zel ki ileri ve kamu HUKUKU t zel ki ileri olmak zere ikiye ayr l r. zel hukuk t zel ki ileri (personnes morales de droit priv ) , zel hukuka t bi olan t zel 1. Kemal G zler, Hukukun Temel Kavramlar , Bursa, Ekin, 7. Bask , 2010, 838. AUHFD, 60 (4) 2011: 837-919 G zler ki ilerdir. Dernekler, vak flar, irketler b yledir. Kamu HUKUKU t zel ki ileri (personnes morales de droit public) , kamu hukukuna t bi olan t zel ki ilerdir.

5 Kamu HUKUKU t zel ki ileri yap lar bak m ndan ki i toplulu u eklindeki kamu t zel ki ileri ve mal toplulu u eklindeki kamu t zel ki ileri eklinde ikiye ayr l rlar2. A. K TOPLULU U EKL NDEK KAMU T ZEL. K LER : KAMU DARELER . Hukukta, ki ilerin belli bir ama do rultusunda bir araya gelmesiyle olu turduklar topluluklara ki i toplulu u (universitates personorum, corporations) denir. Di er bir ifadeyle bu t r t zel ki iler, ger ek ki ilerin belli bir ama do rultusunda bir araya gelmesiyle olu turduklar . t zel ki ilerdir. Bu t r t zel ki ilerin asl unsuru insanlard r. Bu t r t zel ki ilerin y netim ve karar organlar bu t zel ki iyi meydana getiren ger ek ki iler aras ndan se ilir3. dare hukukunda, ki i toplulu u eklindeki kamu t zel ki ilerine kamu idareleri (administrations publiques) ismi verilir.

6 Kamu idareleri kendi aras nda devlet ve mahall idareler olmak zere ikiye ayr l r4. 1. Devlet (Merkez dare veya Genel dare). Devlet, b t n vatanda lardan olu mu ki i toplulu udur. Devlet e, hukukumuzda merkez idare veya genel idare de denir5. Devlet , yani merkez idare , yani genel idare , yasama, y r tme ve yarg . organlar ndan olu ur. Y r tme organ da kendi i inde ba kent te kilat . ve ta ra te kilat eklinde ikiye ayr l r. Ba kent te kilat i inde Cumhurba kanl , Ba bakanl k, bakanl klar, bakanl klara ba l ayr bir t zel ki ili i olmayan genel m d rl k, m ste arl k, ba kanl klar, bulunur. Ta ra te kilat ise kendi i inde illere, iller de di er kademeli b l mlere (il elere ve bucaklara) ayr l r6. 2. Ibid., , 188-190, 195-202. 3. Kemal G zler, dare HUKUKU , Bursa, Ekin, 2.

7 Bask , 2009, , 4. Ibid., , 186. 5. Ibid., 6. Devletin idar te kilat konusunda bkz.: G zler, dare HUKUKU , op. cit., , 839. 5018 ve 6085 say l KANUNLARDA Baz AUHFD, 60 (4) 2011: 837-919. Devlet , yani merkez idare , veyahut genel idare , tek bir kamu t zel ki ili i olu turur7. Yani T rkiye B y k Millet Meclisinin, y ksek mahkemelerin, Cumhurba kanl n n, Ba bakanl n, bakanl klar n, valiliklerin, kaymakaml klar n ayr bir t zel ki ili i yoktur. Bunlar n hepsi devlet t zel ki ili inin i inde yer al rlar. Bunlar, kendi ba lar na bir t zel ki i de il, devlet t zel ki ili ini olu turan birimlerdir8. 2. Mahall dareler Mahall idareler ise, mahall s n rlar i inde ya ayan insanlar n olu turduklar ki i topluluklar d r9. Anayasam z n 127'nci maddesinde mahall idareler , il, belediye veya k y halk n n mahall m terek ihtiya lar n kar lamak zere kurulu esaslar kanunla belirtilen ve karar organlar , gene kanunda g sterilen, se menler taraf ndan se ilerek olu turulan kamu t zelki ileri olarak tan mlanm t r.

8 Bu tan ma g re, hukukumuzda, il zel idareleri , belediyeler ve k yler olmak zere t r mahall idare vard r. l zel idaresi, il s n rlar i inde ya ayan vatanda lardan, belediye, belde s n rlar i indeki vatanda lardan, k y ise k y s n rlar i indeki vatanda lardan olu an birer ki i toplulu udur10. Her mahall idarenin ayr bir kamu t zel ki ili i vard r. Yani her il zel idaresi, her belediye ve her k y ayr birer kamu t zel ki ili ine sahiptir11. B. MAL TOPLULU U EKL NDEK KAMU T ZEL. K LER : KAMU KURUMLARI . Hukukun genel teorisinde, belli bir mal varl n n belli bir amac n ger ekle mesine tahsis edilmesiyle olu an t zel ki ilere, mal topluluklar . (universitatis bonorum, fondations, institutions) denmektedir. Di er bir ifadeyle, bu t r t zel ki iler, belli bir malvarl n n belirli bir amaca zg lenmesiyle kurulurlar.

9 Bu t r t zel ki ilerin asl unsuru mal varl d r. Bu t r t zel ki ilerin y neticileri ve di er al anlar bu t zel 7. G zler, dare HUKUKU , op. cit., , 8. Ibid., 9. Ibid., , 163-166. 10. Mahall idareler, yani il zel idareleri, belediyeler ve k yler hakk nda bkz.: G zler, dare HUKUKU , op. cit., , 11. G zler, dare HUKUKU , op. cit., , 840. AUHFD, 60 (4) 2011: 837-919 G zler ki inin bir kurucu unsuru de ildir. Keza bu t zel ki inin hizmetinden yararlananlar da t zel ki inin bir unsuru de ildirler12. dare hukukunda mal toplulu u eklindeki kamu HUKUKU t zel ki ilerine kamu kurumlar (amme m esseseleri, tablissements publics) . denir13. Hukukumuzda pek ok kamu kurumu vard r. rne in Y K, niversiteler, Savunma Sanayii M ste arl , Atat rk K lt r, Dil ve Tarih Y ksek Kurumu, TODA E, T B TAK, Devlet Opera ve Balesi Genel M d rl , Orman Genel M d rl , Vak flar Genel M d rl , Hudut ve Sahiller Sa l k Genel M d rl , Elektrik leri Et d daresi Genel M d rl , Maden Tetkik ve Arama Genel M d rl , Sivil Havac l k Genel M d rl , T rk Akreditasyon Kurumu, T rk Standartlar.

10 Enstit s , Mill Prod ktivite Merkez , T rk Patent Enstit s , Ulusal Bor Ara t rma Enstit s , T rkiye Atom Enerjisi Kurumu, Sosyal G venlik Kurumu, T rkiye Kurumu Genel M d rl , Radyo ve Televizyon st Kurulu, Bilgi Teknolojileri ve leti im Kurumu, Sermaye Piyasas . Kurulu, Bankac l k D zenleme ve Denetleme Kurumu, Enerji Piyasas . D zenleme Kurumu, Kamu hale Kurumu, Rekabet Kurumu, T t n ve Alkol Piyasas D zenleme Kurumu, birer kamu kurumu dur14. dare hukukunda kamu kurumlar , bir kamu idaresi taraf ndan kurulan ve onun vesayeti alt nda al an belli bir zerkli e sahip ve belli uzmanl k alanlar nda faaliyet g steren kamu t zel ki ileri olarak tan mlanmaktad r15. Kamu kurumlar n n ba l ca zellikleri unlard r16: Bir kere, kamu kurumlar , bir t zel ki idirler.