De bijdrage van empowerment in de zorgverlening Eigen ...

1 | Jeanny Engels & Jolanda van der Lelie De bijdrage van empowerment in de zorgverlening Eigen kracht , een gezamenlijk proces Als je aan zorgverleners vraagt wat empowerment betekent, hoor je dat pati nten en zorgverleners op basis van vaak dat dit voor hen een nieuw begrip is. Terwijl toch de toepassing gelijkwaardigheid met elkaar communiceren. Om deze gelijkwaardigheid stand te laten hou- van empowerment een positief effect kan hebben op de zorgverlening . den, is het van belang dat zorgverleners een Hoogste tijd voor een nadere kennismaking. gevoel voor machtsverhoudingen in de zorg ontwikkelen. Uitspraken of handelingen van empowerment is een begrip dat de zorgwereld kelen van een zelfsturend vermogen. Centraal een zorgverlener kunnen snel een bepalend maar langzaam binnendruppelt. Uit de ervarin- staat de ervaring van toenemende kracht , het karakter krijgen. Met als resultaat een pati nt gen met de module Zorg in Dialoog' van Vi- gevoel ertoe te doen en erkend te worden als die geen inbreng meer durft te geven of niet lans die vraaggerichte zorg als centraal thema waardevol persoon.

2 Meer open communiceert. Werken aan empo- heeft, blijkt dat het begrip bij verpleegkundi- werment betekent volgens Jacobs (2001) ook: gen en verzorgenden nauwelijks bekend is. Herstellen de kracht van pati nten aanspreken zonder Uit ervaringsverhalen van herstellende pati n- daarbij hun kwetsbaarheid te miskennen. empowerment ten en uit onderzoek naar het verloop van Mensen zien niet altijd de mogelijkheden die empowerment gaat uit van het vermogen van herstelprocessen blijken twee dingen: ze hebben. De behoefte aan veiligheid heeft mensen om hun leven vorm en betekenis te 1 Herstellen doen pati nten in de eerste plaats hierbij een negatieve invloed. Zorgverleners geven (Vilans, 2009). Power betekent macht, zelf, op basis van hun Eigen kracht en over- kunnen dit samen met pati nten doorbreken. kracht . Eigen kracht ontwikkelen en inzetten, levingsstrategie n. empowerment is essenti- Immers, empowerment gaat uit van groei en Eigen regie voeren, dat is de essentie van em- eel voor herstel.

3 Het gaat om het ontdekken dus verwezenlijken van Eigen ambities van pa- powerment. Deze benadering is gebaseerd op en ontwikkelen van iemands Eigen kracht en ti nten. Dat lukt alleen als grenzen verlegd de aanname dat ieder mens mogelijkheden of het vermogen om zichzelf te helpen. kunnen worden. Zowel bij pati nten als zorg- sterke kanten heeft om op Eigen wijze - even- 2 Herstel wordt het meest ondersteund door verleners. tueel samen met anderen vorm te geven aan familie, vrienden en medepati nten. De in- De zorgverlener stimuleert de pati nt om ken- het leven, ook als de omstandigheden niet zo vloed van professionele zorgverleners is ge- baar te maken wat zijn wensen over de zorg gunstig zijn. Zorgverleners zijn bij empower- ring. Een proces van herstel begint vaak zijn en hoe hij zijn leven wil inrichten. Dat ment gericht op het versterken van de regie door een diep gevoeld besef van zo niet kan alleen als zorgverleners pati nten als ac- van de pati nt.

4 Zij stimuleren de pati nt bij- verder willen. Op het moment dat iemand tieve medepartners zien in de zorgverlening . voorbeeld tot het maken van Eigen keuzes beseft dat alleen hijzelf de situatie kan ver- Pas dan kunnen pati nten opkomen voor hun voor zover dat tot zijn mogelijkheden behoort. anderen, ontstaat de moed en drang om Eigen belangen en kunnen zij invloed uitoefe- empowerment bij een pati nt kan bevorderd zichzelf te redden. De kracht van die omme- nen op het zorgproces. Zorgverleners cre ren worden door de inbreng van de pati nt vanaf keer is gelegen in het feit dat iemand zelf hiervoor de benodigde ruimte. (Van Regen- het begin van het zorgproces mogelijk te ertoe beslist heeft. Daaruit blijkt veerkracht mortel , 2008) Werken aan empowerment maken, door hem in staat te stellen Eigen - en dat maakt het duurzaam. Veel pati nten betekent dat zorgverleners pati nten onder- machtig te beslissen en te handelen.

5 Empower- vertellen dat het begin en het verloop van steunen in het vinden van de juiste balans tus- ment is gericht op het verbeteren van het zelf- hun herstelproces ondersteund is door men- sen afhankelijkheid en zelfstandigheid, zodat vertrouwen, het zelfbewustzijn en het zelfbeeld. sen in hun leven die in hun kans op herstel ze het leven kunnen leiden waar ze voor kie- Over het algemeen geldt dat empowerment geloofden, die vertrouwen in hen stelden. zen. En dat ze hen hierin vertrouwen geven. pas tot stand komt als de pati nt in een omge- (Plooy, 2009) Hierdoor komen pati nten (weer) in hun ving vertoeft die hem de ruimte geeft om de Eigen kracht . macht ook werkelijk in handen te nemen. De Werken aan empowerment omgeving of hulpverlener doet hierbij een stap Zorgverleners kunnen op verschillende ma- Betere zorg terug en de pati nt krijgt en neemt de verant- nieren werken aan empowerment . Volgens Ja- De gezondheidszorg verbetert als pati nten en woordelijkheid voor zijn Eigen handelen op cobs (2001) gaat het erom dat zorgverleners zorgverleners alle kwaliteiten, kennis en zich (Van de Ven , 2004).

6 Alert zijn op vragen en problemen van pati n- kracht benutten die voorhanden zijn. Dit leidt In het project Thuiszorg Gevraagd' (www. ten. Dat ze niet alleen weten dat deze vragen tot meer zorg op maat en kwaliteit van leven. ) benadrukt Conny Belle- en problemen er zijn, maar er binnen de zorg- Pati nten kunnen dan het leven leiden dat zij makers dat empowerment een proces is dat de organisatie actief aandacht voor vragen. Een prefereren. Inzet van pati nteninbreng en er- pati nt zelf aangaat. Het gaat om het ontwik- belangrijke voorwaarde voor empowerment is varingskennis van pati nten leidt tot gezamen- 30 | TvZ | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2010 nr. 2. lijke plannen van pati nten en zorgverleners, waardoor betere zorg tot stand komt. Soms zit het in kleine dingen, soms in grote. Drie voor- beelden. Voorbeeld 1. Mevrouw Hendriks is na een val plots in het ziekenhuis opgenomen. Ze blijkt trombose in haar linkerbeen te hebben en door de val een verstuikte enkel rechts.

7 In het ziekenhuis hoort ze enkele dagen achter elkaar dat ze Foto: HH/Joost van den Broek morgen naar huis kan. Daar ze niet op beide benen kan staan, voelt ze zich niet in staat om naar huis te gaan. Ze is uit haar doen, over- stuur, begrijpt niet wat de impact van haar problemen is en kent niet het te verwachten verloop/herstel ervan. Bovendien is ze alleen- staand ouder. Familie ontfermt zich over haar kinderen en dat laat ze gebeuren, maar wat ze spraak voor moet maken. Nee, hoeft niet.' Bij moest verbinden. Ze keek zelfs niet in het niet kan verdragen is de druk van zo snel mo- telefonische navraag de volgende dag of de zorgplan. Het merendeel van de cursisten zou gelijk uit het ziekenhuis weg te moeten zijn. verklaring al klaar ligt, hoort mevrouw dat ze naar Eigen zeggen als volgt reageren: Het is Ze weet zeker dat ze zich niet aanstelt maar volgens de huisarts naar het Wmo-loket van heel jammer dat het zo gelopen is.

8 Ik bespreek voelt zich angstig en niet serieus genomen. de gemeente moet gaan. Die geven toch geen het vanmiddag met mijn collega in het team- Het komt ter sprake bij het zwachtelen door medische verklaringen af', is mevrouws op- overleg.' Deze reactie zet de heer de Graaf een verpleegkundige. De verpleegkundige stelt merking. Ze spreekt af dat ze eerst de belas- buitenspel: hij mag afwachten wat er gebeurt. haar gerust door te luisteren en haar haar ver- tingdienst belt van wie die verklaring nu moet Een betere reactie is: Welke problemen zijn er haal te laten doen. Eindelijk iemand die niet komen. Uit navraag door de beambte blijkt nu voor u ontstaan? Hoe kunt u dit een vol- met goede bedoelingen vooruit stiefelt. Wel het toch de huisarts te zijn. Opnieuw doorge- gende keer voorkomen?' Als het probleem geeft de verpleegkundige het advies het verhaal geven aan de assistente. De volgende dag belt voor mijnheer de Graaf erg groot is, kan de ook aan de arts te vertellen.

9 Mevrouw Hen- ze de assistente weer. De huisarts is niet op de zorgverlener hem de weg wijzen hoe hij zijn driks denkt hierover na, doet een dag later praktijk geweest, wel een invaller, maar die ongerief kenbaar kan maken. Dit kan eenvou- haar woordje, komt voor zichzelf op. Nu naar doet dit soort dingen niet. Daags daarop belt dig door hem te vragen bent u op de hoogte huis gaan is geen optie voor haar. Dan blijkt er ze opnieuw. Mevrouw raakt er al aardig opge- van de mogelijkheden van de klachtenproce- ineens veel te kunnen: inschakelen van fysio- fokt van en bespreekt het geval met haar wijk- dure?' Meerwaarde: mijnheer krijgt de ruimte therapie, samen het verloop van een trombose- verpleegkundige. Deze stelt haar de juiste om te vertellen wat dit voor hem betekent en been doornemen. Na twee weken volgt ontslag vraag, namelijk: Op wie ben je boos?' Me- hoe hij dit een volgende keer anders kan aan- met medicatie.

10 Meerwaarde: mevrouw komt in vrouw denkt dat het de huisartsenpraktijk is, pakken ( Eigen regie kan voeren). Als hij een haar kracht door zelf het gesprek aan te gaan maar weet bij nader inzien dat haar boosheid klacht wil indienen, is hij nu ge nformeerd over de houding van de medisch betrokkenen. de belastingdienst betreft. Die weet immers over hoe dat te doen. Ze krijgt daardoor inzicht in haar ziekte en alles al van haar! Door de verhelderende vraag grip op haar verblijf en herstel. van de wijkverpleegkundige begint ze aan een Tips Eigen analyse en besluit om kopie n van de Hoe kunnen verpleegkundigen en verzorgen- Voorbeeld 2 aanvraag naar de assistente te brengen om wat den bijdragen aan (meer) empowerment van Mevrouw Joosten heeft een bestelauto om meer inzicht te geven. De volgende dag ligt de pati nten? empowerment heeft niet alleen haar scootmobiel mee te vervoeren. Dit staat verklaring klaar. Meerwaarde: mevrouw kan met assertief zijn te maken.