İşletme Bütçeleri

1 Letme B t eleri Gidece iniz yeri bilmiyorsan z, vard n z yerin nemi yoktur. Peter F. Drucker Do . Dr. R. lker G KBULUT MAL YET MUHASEBES VER LER N N PLANLAMA A ISINDAN KULLANILMASI letme, insanlar n gereksinimlerin kar lamak zere mal ve hizmet retiminde bulunan iktisadi birimler olarak tan mlanabilir. letmelerin saptanm ama lar na ula abilmesi, i letmedeki t m eylemlerin uyumlu bir bi imde y r t lmesi ile olanakl d r. letmedeki eylemleri y r ten unsur ise bireydir. Birbirinden farkl ama lar bulunan bireylerin saptanm amaca y nelmeleri; bireyleri rg tleyen ve eylemlerini d zenleyen y netimin varl ile olanakl d r. 2012 Do Dr. R. lker G KBULUT 2 Y netim, birbirleriyle ba lant l bir s ra eylemleri i eren s re tir.

2 Y netimin belli ba l fonksiyonlar n ; Planlama rg tleme Y r tme Denetleme (kontrol) eklinde s ralamak olanakl d r. 2012 Do Dr. R. lker G KBULUT 3 Planlama; i letmenin kurulu amac n n izdi i genel s n rlar i inde uygulamaya d n k zel ama lar n ve bu ama lara nas l ula laca n belirlenmesidir. Planlama al malar n n ba l ca a amalar ; ng r len amac n belirlenmesi, Belirlenen amaca ula lmas n sa layan se eneklerin ara t r lmas , Se enekler aras nda en uygun olan n n saptanmas , Saptanan se ene e g re; neyin, nerede ve nas l yap laca n g steren bir pl n n haz rlanmas a amalar ndan olu ur. 2012 Do Dr. R. lker G KBULUT 4 Kapsad s reye g re planlar Haz rlanan planlar k sa veya uzun vadeli olabilir. Uzun vadeli planlar; birden fazla faaliyet d nemini i eren, stratejik planlar ile yat r m projeleridir.

3 Buna kar n, uzun vadeli planlar do rultusunda en ok bir faaliyet d nemini i eren k sa vadeli (y ll k) pl nlar haz rlan r. 2012 Do Dr. R. lker G KBULUT 5 letme faaliyetlerinin y ll k planlanmas ; Plan ama lar n n belirlenmesi, Ama lara y nelik programlar n haz rlanmas , Programlar n gerektirdi i kaynaklara ili kin b t elerin d zenlenmesi, B t eler do rultusunda uygulamaya konulmas , Uygulaman n s rekli kontrol , Kontrol sonu lar na g re gerekiyorsa yeni kararlar n al nmas a amalar n i erir. 2012 Do Dr. R. lker G KBULUT 6 Bilindi i gibi, i letme y netiminin en nemli fonksiyonlar planlama ve kontrold r. Esasen ok geni kapsaml olan planlama fonksiyonu; ok acele al nmas gereken g nl k kararlar d nda, b t n y netim kararlar n n temelini olu turur.

4 Dolay s yla planlama fonksiyonunun y r t lmesinin bir ok a amalar nda maliyet muhasebesi verilerinden yararlan l r. Ayr ca, planlama al malar n n hemen hemen her a amas nda sa lad katk lar nedeniyle, say sal planlar n haz rlanma sorumlulu u muhasebe departman na verilmektedir. 2012 Do Dr. R. lker G KBULUT 7 LETME B T ELER B t e; planlar n say sal olarak ifade edilmesi ve i letme personelinin gelecekteki faaliyetlerini belirlenmesi olarak tan mlanabilir. letme b t eleri; i letmelerin saptanm ama lar na ula malar nda gerekli eylemlerin yerine getirilmesi amac yla gereksinim duyulan kaynaklar n nas l sa lanaca n ve nerelerde kullan laca n n pl nlanmas d r. B t eleme; b t elerin d zenlemesine ili kin y ntemlerin b t n d r.

5 B t e kontrol ; b t e ile saptanan i letme ama lar yla ilgili olarak ortaya kan sapmalar n kontrol ve de erlendirilmesi i lemlerini i erir 2012 Do Dr. R. lker G KBULUT 8 letmelerin saptanm ama lar na ula lmas uzun vadeli planlarla sa lan r. Uzun vadeli planlar n y r t lmesi ise k sa vadede yap lacak i leri g steren y ll k planlarla sa lan r. S z edilen y ll k planlar, b t elerdir. letme b t eleri, planlama fonksiyonunun bir par as olup, i letmelerin saptanm ama lar n n ger ekle tirilmesinde ve y r t lmesinde yararlan lan ara t r. zetle b t e; bir i letmenin finansal faaliyetlerine ili kin ama lar n ba armak i in izlenmesi gereken yolu belirleyen ayr nt l finansal pland r. B t eler, mevcut ko ullar i inde i letme faaliyetlerinin verimli bir hale getirilmesinde nemli bir y netim arac d r.

6 2012 Do Dr. R. lker G KBULUT 9 letme b t elerin haz rlanmas nda dikkat edilmesi gereken hususlar; B t e hedefleri a k bir ekilde saptanmal d r. Hedeflerin ve b t e varsay mlar n n ger ek i bir ekilde saptanm olmas gerekir. B t eler sorumluluk merkezleri itibari ile haz rlanmal d r. B t eyi uygulayacak birimlerin b t eleme s recine aktif kat l m sa lanmal d r. B t eler st y netim taraf ndan desteklenmeli ve sahip k lmal d r. B t esel kontrol n sa l kl yap labilmesi i in b t eler i letmede kullan lan hesap plan ile uyumlu olmal d r. Uygulama d neminde b t elerde ok zorunlu olmad k a revizyona gidilmemelidir. 2012 Do Dr. R. lker G KBULUT 10 B t elerin i letmelere sa lad ba l ca yararlar letmenin ama lar n saptayarak temel politikalar belirler.

7 Letmenin amac na ula mak i in gerekli retim ara lar n belirler. letme y netiminin ak lc karar alma gelene ini yerle tirir. Kesin hedefleri belirler. B t eler e itli departman y neticilerinin eylemlerini koordine eder. B t eler, i letme y netimini, retim fakt rlerini en verimli ekilde kullan lmas i in plan yapmaya zorlar. B t eler; eylemlerin d nemsel analiz ve de erlendirilmesini yaparak b t elenmi sonu lar , fiili sonu lar aras ndaki farklar ortaya kar r. B ylece y neticilerin gerekli nlemleri zaman nda almalar na yard mc olur. 2012 Do Dr. R. lker G KBULUT 11 B T E D NEM letmenin uzun d nemli stratejik hedeflerini ger ekle tirmek i in haz rlanan b t eler genellikle bir y ll k faaliyet d nemleri itibariyle haz rlan r.

8 Y ll k haz rlanan b t eler ilk ay ayl k olmak zere er ayl k d rt d nem halinde haz rlan r. rne in birinci ayl k d nem (Ocak, ubat ve Mart) aylar itibari ile ayr nt l olarak b t elenirken, kalan d nem ise er ayl k d nemler itibari ile b t elenir. Birinci er ayl k d nemin sonunda, ikinci ayl k d nem yeni d neme girmeden ayl k olarak yeniden d zenlenir. G n m zde b t enin y ll k olarak g ncel kalabilmesi i in s rekli b t eleme anlay kabul g rmektedir. S rekli b t eleme anlay na g re; biten ayl k d nem sonunda izleyen y l n ayl k d neminin b t esi haz rlanarak d rd nc ayl k d nem olarak b t eye eklenmektedir. Bunun sonucu olarak i letmenin elinde daima y ll k i letme b t esi haz r olmaktad r. Bu anlay b t elemeyi y lda bir kez yap lan bir al ma olmaktan kartarak, b t elemeyi i letmenin s rekli bir faaliyeti haline getirmektedir.

9 2012 Do Dr. R. lker G KBULUT 12 B T ELEMEN N RG TLENMES letmede b t elerin haz rlanmas , b l mler aras nda koordinasyonun sa lanmas , ortaya kacak problemlerin z m nde ve genel i letme b t esinin haz rlanarak onay n n al nmas ve b t e sonu lar n n kontrol a amalar nda b t eleme ve kontrol s recinin sa l kl bir ekilde y r t lmesinde ayr bir b t eleme biriminin olu turulmas gerekmektedir. Kapsaml b t e kontrol benimsemi rg tlerde y ksek derece y neticilerden (baz y netim kurulu yeleri, genel m d r, ilgili genel m d r yard mc lar ) olu an bir b t e komitesi olu turulur. 2012 Do Dr. R. lker G KBULUT 13 B t e komitesinin ba l ca g revleri; t enin genel hedeflerini ve planlama varsay mlar n (ekonomik durum, enflasyon oran , yeni mamuller vb.)

10 Belirleyerek bunlar alt kademe birimlerine iletmek, haz rlad b t eler aras ndaki koordinasyonu sa lamak, t enin tasla na son eklini vererek (y netim kurulu veya genel m d r) onay na sunmak. eklinde s ralanabilir. K k ve orta b y kl kteki i letmelerde genellikle ayr bir b t e komitesi olu turulmay p, genel m d r b t e komitesinin g revlerini stlenir. 2012 Do Dr. R. lker G KBULUT 14 B t eleme ve kontrol s recinde b t e komitesi d nda teknik olarak bu s reci destekleyecek ayr bir birime gereksinim vard r, bu g rev i in b t e m d rl ad verilen bir rg t birimi olu turulur. Bu birim do rudan genel m d r, y netim kurulu veya mali i ler m d rl ne ba l bir m d rl k olarak rg tlenebilece i gibi k k i letmelerde m d rl k yerine muhasebe m d rl ne ba l bir b t e efli i halinde rg tlenebilir.