“5237 SAYILI TCK. 157-159 ... - ceza-bb.adalet.gov.tr

1 5237 SAYILI TCK. 157-159 . MADDELER NDE YER ALAN. DOLANDIRICILIK SU LARI 1. MUHAMMET MURAT LK . ORUM CUMHUR YET SAVCISI. 33516. 1Bu al ma, Yeni Ceza adalet Sistemi nin Cumhuriyet Savc lar ve Hakimlere tan t m i in tarihleri aras nda Samsun ilinde d zenlenen ( adalet Bakanl E itim Dairesi Ba kanl 'nca) seminerler i in haz rlanm t r. DOLANDIRICILIK SU U. YEN TCK MD ESK TCK MD. Doland r c l k madde 503 Bir ki iyi kand rabilecek nitelikte madde 157. - (1) Hileli hile ve desiseler yaparak hataya d r p onun davran larla bir kimseyi veya ba kas n n zarar na, kendisine veya aldat p, onun veya ba kas na haks z bir menfaat sa layan ki iye ba kas n n zarar na olarak, bir y ldan y la kadar hapis ve sa lad haks z kendisine veya ba kas na menfaatin bir misli kadar a r para cezas . bir yarar sa layan ki iye bir verilir. y ldan be y la kadar hapis Fiili, ma durda esasen var olan hatadan, hile ve be bin g ne kadar adl ve desise kullanmak suretiyle yararlanarak para cezas verilir.

2 Ger ekle tiren ki i hakk nda da birinci f krada yaz l ceza uygulan r. GENEL OLARAK DOLANDIRICILIK SU U. Doland r c l k su u 765 say l yasada 503. maddede tan mlanm t . Buna g re bir ki iyi kand rabilecek nitelikte hile ve desiseler yaparak hataya d rerek veya ma durda esasen var olan hatadan hile ve desise kullanmak suretiyle yararlanarak onun veya ba kas n n zarar na, kendisine veya ba kas na haks z bir menfaat sa lamak doland r c l k su unu olu turuyordu. 5237 say l yasa doland r c l k su unun basit eklini 157. maddede tan mlam t r. Bu tan ma g re hileli davran larla bir kimseyi aldat p, onun veya ba kas n n zarar na olarak, kendisine veya ba kas na bir yarar sa lamak doland r c l kt r. Yeni h k mle eski h k m aras ndaki farklardan biri yeni d zenlemede desise terimine yeni h k mde yer verilmemi olmas d r. Bunu yan s ra hataya d rmek ibaresi yerine yeni h k mde aldatma ibaresine yer verilmi tir. Yeni d zenlemede de su un olu abilmesi i in, fail taraf ndan yap lan hilenin etkisiyle, kendisine hile yap lan veya bir nc ki i zarar na ve fail veya bir nc ki i yarar na haks z bir menfaat elde edilmi olmas gerekir.

3 765 say l yasada doland r c l k su u i in ng r len zg rl . ba lay c cezan n s resi 1 y ldan 3 y la kadar hapisti. 5237 say l yasa ise cezan n alt s n r n yine 1 y l olarak d zenlemi ancak st s n r 5 y la karm t r. Ayr ca 765 say l yasada ng r lm olan nispi para cezas yerine doland r c l k su u 2. ile elde edilmi olan haks z menfaatin tespit edilmesindeki zorluk nedeniyle adli para cezas kabul edilmi tir. ncelikle unu belirtmeliyiz ki, mevcut Ceza Kanununda doland r c l k su u iki f kradan olu urken yeni kanunda buna ili kin madde tek f kradan olu maktad r. Eski kanunun 503. maddesinin 2. f kras nda yaz l . Fiili, ma durda esasen var olan hatadan, hile ve desise kullanmak suretiyle yararlanarak ger ekle tiren ki i hakk nda da birinci f krada yaz l ceza uygulan r eklinde bir h k m yeni kanuna ilave edilmemi tir. nk yeni doland r c l k d zenlemesinde ikinci f kran n pek bir nemi kalmam t r. Zaten eski kanunun 503. maddesinin her iki f kras da yeni kanunun 157.

4 Maddesinin tek f kras nda birlikte d zenlenmi diyebiliriz. Eski kanunda doland r c l k su unun maddi gesini olu turan hareketler hile ve desise eklinde belirtilmi ti. Yeni kanun ise sadece hileli davran lardan bahsediyor. Burada bir anlam fark var m d r? Burada bir fark olmad d n lmektedir. nk eski kanun zaman nda da hile ve desise her ikisi birlikte anlam kuvvetlendirmek i in kullan l yordu. Bu a dan hile ibaresinin yan nda desise ibaresine ayr ca gerek yoktu. Ancak eski kanunda hile ve desisenin kand rabilecek nitelikte yap lm olmas ng r l yordu. Yeni kanunda b yle bir d zenlemeye gerek duyulmam t r. Esas olarak mukayeseli hukukta yap lan baz . d zenlemelerde de doland r c l k su u a s ndan hile ve desisenin kand rabilecek nitelikte olmas gerekti i gibi bir ko ul konulmam t r. Nitekim u an y r rl kte olan 503. maddesinin mehaz n te kil eden talyan Ceza Kanununda yap lan de i iklikle de hilenin kand rabilecek nitelikte olmas . gerekti i gibi bir ko ula yer verilmemi ti.

5 Hile ve desisenin kand rabilecek nitelikte olmas neyi ifade eder? retide kand rabilecek nitelikte kavram na bir ok anlamlar y klenmi tir. zellikle bu kavramdan dolay zel hukuk hilesi, ceza hukuku ilkesi ayr mlar yap lm ve hilenin doland r c l k su unun unsuru olabilmesi i in belli bir a rl kta olmas gerekti i ileri s r lm t r. Dolay s yla basit bir yalan ya da susma eklinde deme yetene ini gizlemi olmak kand rabilecek nitelikte bir hile olarak g r lmemi tir. Mevcut kanun bak m ndan a rl kla bu g r . savunulmu ve bir ok Yarg tay kararlar nda da bu g r kabul edilmi tir. Yeni kanunda yap lan bu de i iklikle hilenin eskiden oldu u gibi belli bir a rl a ula mas gerekti i gibi bir ko ulu aramam za gerek kalmayacakt r. K sacas yeni kanuna g re e er failin yalan ma duru kand rm sa, aldatm sa bu durumda doland r c l k su u olu acakt r. Eski uygulamada belirli bir a rl a ula mayan yalan n dahi ma duru aldatmas . m mk n olabilirdi, ancak bu doland r c l k su unu olu turmuyordu.

6 Rne in deme yetene inin olmad n bildi i halde bir lokantaya giden ve yemek 3. sipari i veren ki i, deme yetene inin olmad n gizlemek suretiyle lokantac n n bu konudaki beklentisini bo a karm oluyor. K sacas bug nk . durumda hilenin belirli bir a rl a ula m olmas zorunlulu u aranmad i in belirli bir durumda konu ma hukuksal y k ml l alt nda bulunan ki inin susmas da hileli davran say labilecektir. Bu nedenle uygulamada art k kar l ks z yararlanma eylemlerinin somut olaylara g re doland r c l k su u olarak de erlendirilebilmesi, bu konunun en az ndan tart labilmesi m mk n hale gelmi tir. Yeni ceza kanunu bak m ndan eski kanunun 521/a maddesindeki kar l ks z yararlanma eylemlerine ceza uygulanacak m d r? Yeni ceza kanunumuz ihmali eylemlerin cezaland r labilmesi i in zellikle baz su . tiplerini g z n ne alm t r. rne in i kence su unda, kasten ld rme su unda, yaralama su unda ihmali hareketlerin cezaland r labilece ine dair d zenlemeler var.

7 Dolay s yla di er su lar bak m ndan ihmali hareketlerin cezaland r labilmesi m mk n m d r? Sorusu ortaya k yor. Burada denilebilir ki, madem kanun sadece belli su lar n ihmali hareketle i lenebilmesini m mk n g rerek e itli d zenlemeler yapm o halde bunlar n d ndaki su lar n ihmali hareketle i lenebilmesini kanun koyucu istemiyor denilebilir. Nitekim doland r c l kla ilgili kanun maddesinde de ihmali bir hareketten s z edilmemi . Ancak kanunun 157. maddesinin gerek esinde doland r c l k su unun ihmali bir hareketle de i lenebilece i belirtiliyor. Bu ibarenin kanun metninde yer alm olmas biraz nce s z edilen itiraz t mden yok etmiyor. Dolay s yla kar l ks z yararlanma eylemleri a s ndan 1991. y l ndan nce h rs zl k m , doland r c l k m yoksa hukuki mesele mi oldu u hususunda var olan tart ma bundan sonra da aynen devam edecek gibi g r nmekte ama bu eylemin h rs zl k olmayaca ok a k. nk zilyedin r zas na ayk r olarak alma bu eylemlerde s z konusu de il.

8 Zannederim bundan sonra bu t r eylemlerde hilenin ma duru aldatmas konusunda somut olaylara g re de erlendirmeler yap lacakt r. Bu konuda Yarg tay n i tihad uygulamac lar a s ndan sorunu bir l de zebilecektir. Di er yandan, ETCK'da yer verilen doland r c l k su undaki hile ve desisenin belirli bir a rl a ula mas n n aranmas nedeniyle kar l ks z ek ke ide etmek fiillerinin doland r c l k su unu olu turmayaca kabul a s ndan ise muhatap bankada yeterli kar l olmad n . bilerek ek ke ide eden ki inin, hileli bir davran ger ekle tirmi say laca . i in, doland r c l k su u er evesinde cezaland r lmas m mk nd r. E er fiil ayr ca 3167 say l kanunun 16. maddesi kapsam na giriyorsa, fikri i tima 4. kurallar gere i (YTCK m. 44), failin en a r cezay gerektiren su tan dolay . cezaland r lmas gerekir. -DOLANDIRICILIK SU UNUN A IRLATICI NEDENLER - 5237 say l kanunda bu su un a rlat c nedenleri 158. maddede d zenlenmi tir. rlat c Neden - dini inan ve duygular n istismar suretiyle doland r c l k- YEN TCK MD ESK TCK MD.

9 madde 158. - (1) Doland r c l k su unun; 765 say l kanunda buna a) Din inan ve duygular n istismar edilmesi kar l k gelen bir h k m suretiyle, yoktu. Birinci f kran n (a) bendinde 765 say l eski TCK'da yer almayan bir nitelikli hal d zenlenmi tir. Bu h kme g re, doland r c l k su unun din inan ve duygular n istismar edilmesi suretiyle i lenmesi, bu su un temel ekline g re daha a r ceza ile cezaland r lmay gerektiren bir durum olarak kabul edilmi tir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, dinin bir aldatma arac olarak kullan lmas d r. Bu nitelikli unsurun ger ekle ebilmesi i in, din inan ve duygular, aldatma arac olarak k t ye kullan lmal d r. Su un olu abilmesi i in, din inan ve duygular n k t ye kullan lmas suretiyle ger ekle tirilen hile ile haks z bir yarar da sa lanm olmal d r. rlat c Neden - ki inin i inde bulundu u tehlikeli durum veya zor artlardan yararlanmak suretiyle doland r c l k- YEN TCK MD ESK TCK MD. madde 158. - (1) Doland r c l k su unun; madde 504/5.

10 B) Ki inin i inde bulundu u tehlikeli Bir kimseyi i inde bulundu u durum veya zor artlardan yararlanmak tehlikeli veya zor durumdan suretiyle, kurtarmak bahanesiyle, 5. 765 say l kanunun 504. maddesinin 5. bendinde bir kimseyi i inde bulundu u tehlikeli veya zor durumdan kurtarmak bahanesiyle doland r c l k su unun i lenmesi nitelikli hal olarak d zenlenmi ti. 5237 say l . kanun bu a rlat c nedeni biraz farkl ekilde d zenlemi say l . kanundaki d zenlemedeki tehlikeli veya zor durumdan kurtarmak' ifadesi metinden kar lm onun yerine tehlikeli veya zor artlardan yararlanarak'. ifadesi metne konulmu tur. ETCK'da nitelikli halin ger ekle mesi i in ki iyi bu durumdan kurtarmak bahanesiyle su un i lenmesi aran rken; YTCK bu durum ve ko ulardan yararlanma y nitelikli halin ger ekle mesi bak m ndan yeterli g rmektedir. Bu durum, su un i lenmesindeki kolayl k g z n nde bulundurularak nitelikli hal say lm t r. Ki inin i inde bulundu u tehlikeli durum veya zor artlar, ba kalar na g ven duymaya en fazla ihtiya duydu u anlard r.