Ampirik Antibiyotik Kullanımı - dicle.edu.tr

1 Ampirik Antibiyotik Kullan m Dr. Salih HO O LU ANT B YOT K: Ne kadar ok kullan rsan, o kadar abuk kaybedersin! Antibiyotikler d nyada en fazla kullan lan ila lardand r. ABD de y lda 23 milyon kg Antibiyotik kullan lmaktad r ve bunun sadece % 50 si t bbi ama l d r. Geri kalan hayvan yemlerinde kullan lmaktad r. Hastane giderlerinin nemli bir k sm n ila lar ve ila lar n da nemli bir k sm n antibiyotikler olu turmaktad r. T m d nyada antibiyotiklerin yanl kullan m nemli bir problem haline gelmi bulunmaktad r. Antibiyotiklerin uygunsuz kullan m n ok say da al ma ile kan tland . Antibiyotik kullan m ile diren aras nda do rudan ili ki de al ma ile g sterildi. Antibiyotik direnci; bakteriden bakteriye, hastadan hastaya, hayvanlardan insanlara yay labilir.

2 Antibiyotiklerin ekolojik ve toplumsal zellikleri incelendi inde di er ila t rlerinden farkl olduklar g r lecektir. Di er ila lardan farkl olarak antibiyotiklerin uygunsuz kullan lmas ba kalar n ve gelecek nesilleri de etkiler. Di er ila lardan farkl olarak antibiyotiklere kar geli en diren yay lma istad ndad r. O nedenle antibiyotiklerin do ru kullan lmas toplumsal sorumluluk gere idir. Her Antibiyotik kullan m diren li bakterilerin se ilmesine yol a ar. Bu durum baz lkelerde daha belirgin haldedir. lkemizdeki Antibiyotik kullan m yo unlu u ve diren problemi ba ka lkelere g re daha n plandad r. D nya genelinde en s k kullan lan ila lar s raland nda kalp-damar ila lar , santral sinir sistemi ila lar ve metabolik ila lardan sonra antibiyotiklerin % 9 luk bir pay ile d rd nc s rada yer ald g r lmektedir.

3 Buna kar l k T rkiye de antibiyotikler % 24 l k pay ile ilk s radad rlar. Rasyonel (Do ru) Antibiyotik kullan m ; maksimum tedavi etkinli ini, en az diren geli tirme riski olu turacak ekilde ve en az maliyetle elde etmektir. Antibiyotik kullanma endikasyonlar Antibiyotikler ba l ca tedavi ve proflaksi amac yla kullan l rlar. Antibiyotiklerin tedavi ama l kullan m i in, enfeksiyon hastal n n mikrobiyolojik ve klinik olarak g sterilmesi gerekir. Ancak mikrobiyolojik teyit her zaman m mk n de ildir ve bazen enfeksiyon k lt r sonucu beklenemeyecek kadar ciddidir. Bu durumda enfeksiyon etkeni ve duyarl l k paterni g sterilememi se Antibiyotik se imi tecr beye dayal ( Ampirik ) olarak yap lacakt r. Hastada etkeni saptamadan Antibiyotik ba lama endikasyonlar olarak fokal enfeksiyonlar n varl (pn moni, riner enfeksiyonlar, menenjit), imm nsupresif hastalardaki enfeksiyonlar (febril n tropenik ate ), sepsis ve akut enfektif endokardit varl gibi ciddi enfeksiyonlar n varl say labilir.

4 Bu hastalarda tedavi ncesinde gerekli k lt r ve laboratuvar incelemeleri i in rnek al m n n yap lmas gerekmektedir. Enfeksiyon geli mesi muhtemel durumlarda bu enfeksiyonu nlemek amac yla Antibiyotik kullan lmas na profilaksi amac yla kullan m denilir. Profilaktik Antibiyotik kullan m cerrahi proflaksi (perioperatif Antibiyotik proflaksisi) ve medikal proflaksi olarak ikiye ayr l r. Medikal proflaksi baz hastalarda baz i lemler s ras nda geli mesi muhtemel enfektif endokardit ve ARA gibi problemlerin n ne ge mek i in uygulanabilir. Ayr ca s tman n endemik oldu u b lgeye ziyaret edeceklerin korunmas gibi baz durumlarda da uygulanmaktad r. Antibiyotik kullan m n n genel prensipleri Tedavi amac yla Antibiyotik kullan m na karar vermek i in hastada enfeksiyon hastal bulundu u g sterilmeli yada kuvvetle tahmin edilmelidir.

5 Bu nedenle tek ba na bir k lt r pozitifli i olmas , ayet klinik olarak desteklenmiyorsa, kolonizasyon yada kontaminasyon kabul edilmelidir ve Antibiyotik kullan m endikasyonu olarak kabul edilmemelidir. Ayn ekilde ate tek ba na Antibiyotik tedavisi i in yeterli endikasyon de ildir. nk ate yapan enfeksiyon d bir ok neden vard r. Antibiyotik kullan m ile tedaviden tan ya gitmek de hi bir zaman tan da kullan lmas gereken y ntemlerin yerini almamal d r. Klinik olarak enfeksiyonun varl na karar vermek de her zaman kolay olmamaktad r. Viral enfeksiyonlar, kollajen doku hastal klar ve malign hastal klardaki klinik belirti ve bulgular bakteriyel enfeksiyonlara benzeyebilir ve bazen bakteriyel-viral ayr m yap lamayabilir. Tan y desteklemek amac yla tedaviye karar vermeden nce hastalarda yeterli laboratuvar inceleme yap lmas gerekir.

6 Antibiyotik tedavisi ba lan rken etken yada muhtemel etkenin belirlenmesi gerekir. Bunun i in; Gram boyama yap lmas , k lt r rneklerinin al nmas , gerekli serolojik testlerin ve tan ya y nelik di er incelemelerin yap lmas gerekir. Tedavi s ras nda ve sonras nda da gerek duyuldu u zaman bu i lemler tekrarlanmal d r. K lt r rneklerin al nmas ve incelenmesi daha sonraki tedavileri y nlendirme a s ndan da nemlidir Muhtemel etkenin/etkenlerin tahmin edilmesinde hastan n ya , imm n durumu, kronik hastal k varl , tahmin edilen etkenin daha nceki Antibiyotik duyarl l k paterni, enfeksiyonun hastane d nda veya hastanede geli mi olmas , yap lan invaziv giri imler/sonda vb. yabanc cisim varl ve daha nce kullan lan antibiyotikler gibi bilgiler dikkate al nmal d r.

7 Tan koymada ve enfeksiyonun seyrini takipte en uygun laboratuvar testleri bilinmelidir. Ampirik Antibiyotik se imine karar verirken kullan lacak antibiyoti in olas etkene invitro etkinli i bilinmelidir. Ayr ca hastanede ve ya an lan b lgede bakterilerin duyarl l k paternleri de bilinmelidir. Kullan lacak antibiyoti in yan etkileri ve alternatifleri dikkate al nmal , antibiyotiklerin enfeksiyon alan ndaki konsantrasyonlar g z n nde tutulmal d r. Menenjit, beyin absesi ve enfektif endokardit gibi enfeksiyonlarda bu ok nem arz etmektedir. Yeterli konsantrasyona ra men aminoglikozitlerin asit ortamda inaktive olmas gibi antibiyotiklerin etkinli ini de i tiren durumlara dikkat edilmelidir. Antibiyotik se iminde antibiyotiklerin fiyatlar da dikkate al nmal d r.

8 Bunu yaparken sadece kutu ba maliyeti hesaplamak yeterli de ildir. T m tedavi komponentlerinin maliyetleri hesap edilmelidir. Bu durumda ila maliyetine yat maliyeti, hem ire hizmet maliyeti ve ilac n kullan m n ve yan etkilerini takip i in gerekli ek maliyetler de di er tedavi masraflar da eklenmelidir. Hastan n ilac n kullan m na g stermesi beklenen uyum da nemlidir. Bunda ilac n kullan m yolunun da katk s vard r. Antibiyotik kullanmaya ba lamadan nce; Antibiyotik kullanma endikasyonu belirlenmeli ve k lt r al nm olmal d r. Hangi mikroorganizmalar n etken olabilece i ve hangi antibiyoti in en iyi se enek oldu u belirlenmelidir. Kombinasyon yapmak gerekli midir sorusuna cevap verilmelidir. Se ilecek antibiyoti in farmakolojik zellikleri dikkate al nmal d r.

9 G z n ne al nmas gereken konak fakt rleri irdelenmelidir. Tedavi s ras nda diren geli ebilece i de unutulmamal d r. Ampirik Antibiyotik se imi Etken belirlenmeden Antibiyotik kullanmaya ba lanmas Ampirik Antibiyotik kullan m d r. Ampirik Antibiyotik kullan m nda lokal Antibiyotik duyarl l k verilerini dikkate almak gerekmektedir. Diren paternleri lkeden lkeye, ayn lke i inde b lgeden b lgeye, ayn ehirde hastaneden hastaneye ve ayn hastanede nitede niteye de i ebilir. B lge yada lke verileri faydal d r ama tek ba na Ampirik tedavi i in yeterli olmazlar. Antibiyotiklerin kullan m yollar Antibiyotiklerin b y k o unlu u oral yada paranteral kullan l r. Geleneksel bak ta ciddi enfeksiyon=parenteral kullan m eklinde bir yakla m vard r. nceden biyoyararl l g venilir olan oral antibiyotikler yoktu.

10 O nedenle kritik durumlarda oral tedavi imkans z gibiydi. Daha sonraki y llarda iyi emilen oral ajanlar geli tirildi. Paranteral tedavi daha y ksek ve uzun s reli serum ve doku d zeyleri elde etmek isteniyorsa kullan lmaktad r. Ayr ca ciddi enfeksiyonlarda paranteral tedavi daha iyidir. Oral tedavide IV kullan mla olu an damar yaralanma riskleri ortadan kalkar. Hastalar hastanede daha k sa kalabilir, hem ire bak m s resi k sal r ve di er ek masraflar azal r. Parenteral antibiyotikler yeterli ve h zl kan d zeyi sa lamak i in ciddi enfeksiyonlarda se ilmelidir. Oral Antibiyotik tedavisi ise farenjit, deri enfeksiyonlar , riner sistem enfeksiyonlar , mikoplazma pn monisi gibi durumlarda uygulanabilir. Ayr ca oral tedavi parenteral tedaviyi takiben tedavi s resini tamamlamak i in kullan labilir.