TRANSFÜZYON İLKELERİ VE ERKEN …

1 64T RK HEMATOLOJ DERNE - HEMATOLOJ DE DESTEK TEDAV LER ve NFEKS YONLAR KURSUTRANSF ZYON LKELER VE ERKEN KOMPL KASYONLAR smail Sar , Fevzi Altunta Erciyes niversitesi T p Fak ltesi, Hematoloji Bilim Dal , KayseriK an transf zyonu zel bir doku transplantasyonu olarak tan mlanabilir. Kan transf zyonu 20. y zy l n ba nda kan grubu antijenlerinin, tipleme y ntem-lerinin ve verici-al c kar la t rma testlerinin ke fi ile t ptaki uygulama alan na girmi tir (1). Daha sonra uygun antikoa-g lanlar n, kan n fraksinasyonuna olanak sa layan biyolojik olarak uygun plastik torba sisteminin ve hastal k ge i ini n-lemek i in bir ok mikrobiyolojik testin ke fiyle kan kompo-nenti tedavisi modern kavramlar a amal olarak geli mi tir.

2 Kan r nleri kandan haz rlanan t m terap tik materyaller yani hem kan komponentleri hem de plazma fraksinasyon r nlerini kapsarken, kan komponentleri ile eritrosit, l ko-sit, trombosit konsantreleri, plazma ve kriyopresipitat an-la lmaktad r. Ba l ca transf zyon endikasyonlar aras nda kan vol m n yerine koymak, eksik kan komponentlerinin yerine konmas (eritrosit, trombosit, l kosit, p ht la ma fak-t rleri, plazma proteinleri), kan de i imi ve v cut d dola- m uygulanmas , dokulara oksijen transportunu sa lamak, kanama ve koag lasyon bozukluklar n ve immunolojik ye-tersizlikleri d zeltmek say labilir. Transf zyon karar al rken hastada ger ekten transf zyon ihtiyac olup olmad , e er bu ihtiya var ise gerek duyulan komponentin hangisi oldu- u, hastaya yakla k ka nite transf zyon yap lmas gerek-ti i ve verilecek kan veya kan r n n n hastaya yarar /zara-r n n ne oldu u mutlaka g zden ge irilmelidir (2).

3 Kan komponentlerinin haz rlanmas , saklanmas ve klinik kullan m Sa l kl bir don rden al nan bir nite tam kandan, kan ban-kas ko ullar nda eritrosit, trombosit, l kosit s spansiyonla-r , taze donmu plazma ve kriyopresipitat elde edilmektedir. mm nglobulin ve koag lasyon fakt rleri ise geni plazma havuzlar n n bulundu u ko ullarda daha ileri teknoloji ile elde komponentlerinin klinik uygulamas nda en nemli konu transf zyonun ger ekten gerekli olup olmad na ka-rar verilmesidir. Bir hastaya kan komponenti verilmesi trans-f zyonun yan etkileri d n ld nde yarar-zarar oran g z n ne al narak yarar y n n n a r bast durum veya durumlarda yap lmal d r (3).Kan torbas na al nan kan n p ht la mamas ve h crelerin canl l n s rd rebilmesi i in antikoag lan ve koruyucu sol syonlar kullan l r.

4 Bu sol syonlarla bir nite tam kan veya eritrosit s spansiyonu 1-6 C de 21-35 g n saklan-maktad r. Bu maddeler aras nda dekstroz, adenin, sitrat ve sodyum bifosfat bulunmaktad r. Dekstroz ve adenin; ATP sentezlenmesini sa layarak eritrositlerin enerji gereksini-mini kar lar. Sitrat ise kan i inde bulunan kalsiyum iyo-nu ile etkile erek p ht la may engellemektedir. Kan ACD (Adenin-sitrat-dekstroz) ve CPD (Sitrat-fosfat-dekstroz) ile 21 g n, CPDA-1 (Sitrat- fosfat-dekstroz-adenin) ile 35 g n saklanmaktad r. Saklama s resini uzatan denemeler sonu-cunda baz additif (ilave) koruyucu sol syonlarla saklanma s resi 42 g ne kadar km t r. SAG-M (saline, adenin, gli-koz, mannitol) bu ama la kullan lan ve T rkiye de de bulu-nan sol syonlardan biridir.

5 Bu sol syon d nda SAG-M den 2 kat fazla dextroz i eren ADSOL (AS 1), fosfat i eri i daha fazla olan NUTR CEL (AS-3) ve adenin i eri i daha fazla olan OPT SOL (AS- 5) ile de saklanma s resi 42 g nd r (4).Tam kan: Don rden al nd ktan sonra i lem g rmeksizin kullan lan kand r. Ortalama hacmi 450 mL ( %10) dir. Tam kan n i eri i ba l ca eritrosit, trombosit, plazma ve p ht -la ma fakt rlerinden meydana gelmektedir. Bir nite tam kanda yakla k 200 mL eritrosit, 250 mL plazma ve 63 mL antikoag lan (CPD/CPDA) bulunmaktad r. Saklanma s resi kullan lan antikoag lan ve koruyucu sol syonun zelli ine g re 21-42 g n aras nda olup, 1-6 C aras nda kan banka-s nda bulunan kan dolaplar nda saklan r.

6 Tam kan i eri in-de bulunan trombositler +1-6 C de 2 g nde fonksiyonlar n kaybederler. zellikle FV ve FVIII etkilerini h zla kaybeder. Bunlardan Fakt r V be inci g nde %80, 14. g nde ise %50 aktifken, fakt r VIII d zeyleri 1-2 g n i inde normalin %50 65 Transf zyon lkeleri ve ERKEN KomplikasyonlarT RK HEMATOLOJ DERNE - HEMATOLOJ DE DESTEK TEDAV LER ve NFEKS YONLAR KURSU sine, 5 g n sonra normalin %30 una iner. Fakt r XI d zeyi ise 7. g nde normalin ancak % 20 si kadard hematokrit %36-40 kabul edildi inde 1 tam kan transf zyonu hematokriti % 3, hemoglobini 1 g/dL artt r r (1). G n m zde tam kan nadiren kullan lmaktad r. Ba l -ca endikasyonlar aras nda pediatrik hastalarda exchange ama l olarak, a k kalp cerrahi operasyonlar ve total kan vol m n n %30 zeri kayb ile karakterize a r miktarda kan kay plar nda yerine koyma ama l olarak kullan lmas say saatten daha k sa s re beklemi tam kana Taze Tam Kan denir.

7 Vericiden al nan tam kan n saklama dolab na girme-den 6-8 saat i inde (24 saat i inde) hastaya verilmesidir. Has-tan n e zamanl olarak O2 ta ma kapasitesinin artt r lmas , vol m a n n kapat lmas ve hemostaz n sa lanmas ama-c yla don rden al nan kan bu ama la dolaba girmeden 6-8 saat i inde kullan labilir. Bununla birlikte, g n m z modern transf zyon t bb nda pediatrik hastalar n a k kalp cerrahi operasyonlar d nda taze tam kan kullan m endikasyonu yoktur. Vol m y klenmesi, trombosit ve l kosit antijenle-rine kar alloimm nizasyon, plazma i eri ine ba l olarak allerjik reaksiyon g r lme s kl n n artmas tam kan trans-f zyonunun ba l ca dezavantajlar aras nda say lmaktad s spansiyonu: Tam kan n trombositten zengin plazma k sm n n ayr t r lmas (200-250 ml) ile elde edilir.

8 Bu i lem i in tam kan torbas na ba l ikinci bir torba daha bulunmal d r. Bir santrif j ve ekstrakt r yard m yla ilk torba-da sadece eritrosit s spansiyonu, ikinci torbada plazma ka-l r. Farkl antikoag lan sol syonlarla kar t r larak 1-6 C de alarml , s kontroll , onayl bir kan merkezi dolab nda sak-lanmal d r. SAG-M, adsol, n tricel ve optisol gibi koruyucu sol syonlu eritrosit suspansiyonlar n n hematokriti %55-60, saklama s releri 42 g nd r. CPDA-1 de muhafaza edilen-lerin ise hematokritleri %70-80 olup 35 g n saklanabilir. CPD de saklananlar n hematokritleri CPDA-1 de saklananla-ra benzer ama raf m rleri 21 g nd r. Kanamas olmayan bir eri kinde bir nite eritrosit s spansiyonu hematokriti %3, hemoglobini 1g/dL artt r r.

9 Bir nite eritrosit s spansi-yonunda yakla k 200 mL eritrosit, 20-30 mL plazma, 1x109 l kosit, 45 gr hemoglobin, 200 mg demir ve 63-100 mL an-tikoag lan/koruyucu sol syon bulunmaktad r. Eritrosit sus-pansiyonlar n n genel zellikleri Tablo 1 de zetlenmi s spansiyonlar sadece oksijen ta ma kapasitesinde ve eritrosit kitlesinde art a gereksinimi olan normovolemik hastalarda anemi tedavisi i in endikedir. B brek yetmezli i veya malignite nedeniyle olu an kronik anemili hastalar bu grubu olu turur. Her hastan n transf zyon gereksinimi daha nceden belirlenmi hemoglobin ve hematokrit de erine g re de il, hastan n klinik durumuna g re belirlenmelidir. Eritrosit s spansiyonlar , kalp yetmezli i olan anemili hasta-lar n a r vol m art n tolere edememeleri nedeni ile tam kandan daha avantajl d r.

10 Acil durumlarda ABO grubu hen z tespit edilmemi hastalara O grubu Rh (-) eritrosit s spansi-yonlar verilebilir. zohemaglutininleri i eren plazman n ay-r t r lmas ndan sonra sadece eritrositlerin verilmesiyle al c eritrositlerinin muhtemel hemolizi de nlenmi olur. CPD ve CPDA-1 eritrosit s spansiyonlar n n hematokritle-rinin daha y ksek olmas viskoziteyi art rarak transf zyon h z n yava latabilir. Viskoziteyi azaltmak i in CPD ve CPDA-1 eritrosit s spansiyonlar 50-100 ml % luk NaCl ile dil e edilebilir, fakat hipervolemi riskine kar uyan k olmak gere-kir. Ek sol syonlu eritrosit s spansiyonlar n n hematokritle-ri daha d k oldu undan inf zyon h zlar daha y ksektir. Dola m y klenmesi riski olan hastalarda ve pediatrik has-talarda r n santrif je edilip konsantre edilerek i erisindeki 100 ml lik ek sol syon kar labilir (5).